Lúa gạo từ lâu đã là nguồn lương thực chủ lực trong bữa ăn của người Việt, đồng thời là mặt hàng nông sản chiến lược của quốc gia. Không chỉ góp phần bảo đảm an ninh lương thực, hạt gạo còn mang theo giá trị văn hóa và thương hiệu quốc gia trên thị trường quốc tế. Đằng sau hương vị thơm ngon, chất lượng vượt trội của gạo Việt là sự kết hợp của nhiều yếu tố, từ giống lúa, thổ nhưỡng cho tới kỹ thuật canh tác và chế biến.
Yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất quyết định chất lượng gạo chính là giống. Mỗi giống lúa mang đặc trưng riêng: gạo nếp dẻo và thơm, gạo tẻ mềm và bùi, gạo đặc sản như gạo ST25 lại nổi bật bởi mùi thơm tự nhiên. Sự lựa chọn giống phù hợp không chỉ giúp nông dân nâng cao năng suất mà còn tạo nên sự đa dạng, đáp ứng nhu cầu phong phú của người tiêu dùng trong và ngoài nước.
Đất và nước là hai điều kiện không thể thiếu để tạo nên hạt gạo chất lượng. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, phù sa màu mỡ và hệ thống sông ngòi chằng chịt mang lại nguồn nước dồi dào, giúp nơi đây trở thành vựa lúa lớn nhất cả nước. Trong khi đó, những vùng đất khác với đặc điểm thổ nhưỡng riêng biệt cũng cho ra những loại gạo mang hương vị đặc trưng, làm phong phú thêm bức tranh sản xuất lúa gạo của Việt Nam.
5 yếu tố vàng quyết định hương vị và chất lượng lúa gạo
Khí hậu, bao gồm ánh sáng, nhiệt độ, lượng mưa và độ ẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của cây lúa. Một vụ mùa thuận lợi với điều kiện khí hậu lý tưởng sẽ cho hạt gạo căng tròn, thơm dẻo. Ngược lại, hạn hán, ngập úng hay thời tiết cực đoan có thể khiến chất lượng gạo suy giảm, kéo theo những biến động trong giá lúa gạo trên thị trường. Chính vì vậy, ứng phó với biến đổi khí hậu đang là thách thức lớn trong sản xuất lúa gạo hiện nay.
Ngoài yếu tố tự nhiên, kỹ thuật canh tác cũng giữ vai trò quyết định. Từ khâu gieo mạ, chăm sóc, bón phân cho tới phòng trừ sâu bệnh, mỗi bước đều tác động trực tiếp đến chất lượng hạt gạo. Những năm gần đây, việc áp dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật, như sử dụng giống kháng bệnh, kỹ thuật gieo sạ thưa hay canh tác hữu cơ, không chỉ nâng cao năng suất mà còn đáp ứng nhu cầu tiêu dùng an toàn, chất lượng cao.
Một vụ mùa thành công chưa đủ nếu khâu thu hoạch và chế biến không chuẩn. Gặt đúng thời điểm, phơi sấy đúng kỹ thuật và bảo quản hợp lý giúp hạt gạo giữ được mùi thơm, độ dẻo và dinh dưỡng. Công nghệ xay xát hiện đại cũng góp phần quan trọng, giúp hạt gạo trắng đều, ít gãy vỡ, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của thị trường xuất khẩu.
Chất lượng gạo là kết quả tổng hòa của nhiều yếu tố, từ thiên nhiên đến con người. Sự chăm chút của người nông dân, sự hỗ trợ từ khoa học kỹ thuật và chính sách của Nhà nước đã góp phần nâng cao vị thế của hạt gạo Việt. Nếu trước đây, bữa cơm chỉ xoay quanh chuyện đủ no, thì nay người tiêu dùng quan tâm nhiều hơn đến hương vị, độ an toàn và nguồn gốc của sản phẩm. Sự thay đổi ấy phản ánh bức tranh rộng lớn hơn của thị trường lúa gạo Việt Nam: từ chỗ chỉ phục vụ nhu cầu trong nước, nay đã vươn ra thế giới, trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực, khẳng định thương hiệu quốc gia.