Bánh đa Vĩnh Đức: Từ món quà quê thành sản phẩm OCOP xuất khẩu

Thức quà quê đậm hồn xứ Nghệ

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Đinh Thị Chung (57 tuổi) - một nghệ nhân làng nghề làm bánh đa Vĩnh Đức - xã Đô Lương, Nghệ An chia sẻ: “Từ nhỏ tôi theo bố mẹ tráng bánh. Trước đây chỉ có bánh vừng đen, giờ các con tôi làm thêm bánh khoai lang tím, bánh gấc, bánh nếp cẩm... bán chạy lắm, làm đến đâu hết đến đó”.

Không giống bất kỳ nơi nào khác, bánh đa Vĩnh Đức mang vị riêng bởi cách làm thủ công truyền thống và nguồn nguyên liệu đặc biệt: gạo Khang Dân, nước sông Lam trong lành, vừng hạt tròn chắc, cùng các gia vị như tiêu, gừng, tỏi được trộn khéo. Bánh có đường kính 25 cm, sau khi tráng chín được phơi trên tấm tre dưới nắng từ 30-37 độ C. Phơi bánh cũng phải có kỹ thuật: đủ nắng để giòn, nhưng không quá gắt kẻo bánh nứt, cong vênh. Gần 60 hộ làm nghề tại Vĩnh Đức, trong đó có 10 hộ quy mô lớn, đã duy trì sản lượng đều đặn mỗi ngày từ 1.000-2.000 chiếc bánh.

Vào vụ Tết, con số này tăng vọt, đòi hỏi người làm bánh phải dậy từ 3h sáng, thức trắng đêm. Từ đôi tay người thợ, từng chiếc bánh mang đậm hơi thở quê hương đã đến với biết bao mái bếp gia đình Việt, như một lời nhắn gửi ngọt ngào từ làng xưa.

Không chỉ là thức quà đậm chất hoài niệm, bánh đa Vĩnh Đức còn chạm tới cảm xúc sâu lắng của người Nghệ xa quê. Ai từng ăn miếng bánh đa nướng giòn tan kẹp cùng bánh mướt, chấm nước mắm cay nồng sẽ nhớ mãi vị cay, vị bùi, tiếng "rốp" giòn tan và cả dư âm của phiên chợ đầu làng năm nào. Từ chất lượng sản phẩm và giá trị văn hóa ẩm thực, tháng 1/2022, bánh đa vừng Vĩnh Đức chính thức được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Đây là bước ngoặt giúp làng nghề có thêm động lực, từ đó đa dạng hóa sản phẩm với bánh đa gấc, bánh đa khoai lang tím, bánh đa nếp cẩm… Những biến tấu này không chỉ đẹp mắt mà còn mang giá trị dinh dưỡng, phù hợp xu hướng ăn kiêng, thực dưỡng hiện đại.

Đặc biệt, bánh làm từ gấc, khoai lang tím kỳ công hơn: gấc phải tách hạt, xay nhuyễn cùng gạo; khoai phải hấp chín, xay với sữa rồi trộn đều khi tráng bánh. Nhờ làm từ nguyên liệu tự nhiên, sản phẩm được thị trường ưa chuộng, thậm chí nhiều khách hàng đặt mua thường xuyên để làm quà biếu.

Câu chuyện làm nghề cũng đã chuyển mình khi thế hệ trẻ trở về làng “tiếp lửa”. Hai doanh nhân 9X - Nguyễn Ngọc Phương và Nguyễn Bá Thắng đã đầu tư nhà xưởng hiện đại, thành lập Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh Thực phẩm Lương Sơn, ứng dụng công nghệ để tự động hóa toàn bộ quy trình từ làm bột đến tráng, hấp, phơi và đóng gói bánh.

Bước chân ra thế giới từ tình yêu với quê hương

Không dừng lại ở thị trường nội địa, Công ty Lương Sơn còn tiên phong xuất khẩu bánh đa ra nước ngoài. Tận dụng mạng lưới kiều bào và lao động Việt tại Đài Loan, Thái Lan…, bánh đa vừng được xuất khẩu tiểu ngạch với số lượng vài trăm đến vài nghìn chiếc/chuyến. Sự đón nhận từ cộng đồng người Việt xa xứ là bước đệm để sản phẩm vươn đến những thị trường lớn hơn.

Năm 2021, thông qua một đối tác trong hội nhóm hàng xuất khẩu, lô bánh đa đầu tiên của Đô Lương đã được đưa vào Nhật Bản - một thị trường nổi tiếng về yêu cầu nghiêm ngặt. Anh Nguyễn Ngọc Phương - Giám đốc công ty cho biết: “Để vào Nhật, từng nguyên liệu phải truy xuất nguồn gốc, từng chiếc bánh phải đúng trọng lượng, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm được kiểm nghiệm khắt khe. Nhưng chúng tôi làm được”. Thành công đó mở ra cánh cửa xuất khẩu bền vững.

Trong năm 2022, công ty đã xuất sang Nhật hơn 1 triệu chiếc bánh đa, trị giá 2,2 tỷ đồng. Bánh được phân phối tại hệ thống siêu thị và đại lý thực phẩm tại Tokyo, Osaka... Đây không chỉ là niềm tự hào của doanh nghiệp mà còn là minh chứng rõ nét cho việc: từ một sản phẩm truyền thống, nếu được tổ chức sản xuất bài bản, sáng tạo trong tiếp cận thị trường và giữ vững chất lượng, thì hoàn toàn có thể “ra biển lớn”.

Tính đến nay, bánh đa Vĩnh Đức đã có mặt tại nhiều tỉnh thành trong nước, đồng thời được xuất khẩu sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Lào, Campuchia… Danh xưng "bánh đa làng nghề" đã dần chuyển thành "sản phẩm quốc dân", nâng tầm thương hiệu Đô Lương, Nghệ An trong chuỗi sản phẩm OCOP của quốc gia. Nghề làm bánh đa ở Vĩnh Đức là minh chứng sống động cho việc phát triển sản phẩm OCOP không dừng ở sự bảo tồn, mà là sự sáng tạo, đổi mới, chuyên nghiệp hóa. Từ những bàn tay rám nắng bên phên tre phơi bánh, đến những dây chuyền hiện đại trong nhà máy rộng hàng nghìn mét vuông, là hành trình gian nan nhưng cũng đầy tự hào của những người con xứ Nghệ. Hơn cả một sản phẩm đơn thuần, chiếc bánh đa nhỏ bé đã vượt khỏi tầm vóc của một món ăn mà trở thành sứ giả đưa hương vị quê hương hội nhập với thế giới.

Với năng lực sản xuất 40 triệu bánh/năm, 2 nhà máy rộng trên 6.000 m² và hơn 100 lao động, Công ty Lương Sơn hiện là nhà sản xuất bánh đa vừng đen lớn nhất Nghệ An. Sản phẩm đã có mặt tại nhiều hệ thống siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch, nhận diện thương hiệu ngày càng được nâng cao trên thị trường trong nước.