Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường giai đoạn 2026 - 2030 vừa được Chính phủ phê duyệt đánh dấu bước chuyển quan trọng trong chiến lược phát triển công nghiệp xanh, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải khí nhà kính. Bộ Công Thương đóng vai trò nòng cốt trong chỉ đạo, điều phối và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện mục tiêu phát triển bền vững.
Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc phỏng vấn bà Đỗ Phương Dung - Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương về vấn đề này.
Chất xúc tác cho tăng trưởng xanh
- Ngày 4/9, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp môi trường giai đoạn 2026 – 2030. Xin bà cho biết ý nghĩa, tác động tích cực của chương trình trong việc xử lý chất thải công nghiệp, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn cũng như giảm phát thải khí nhà kính?
Bà Đỗ Phương Dung: Chương trình phát triển công nghiệp môi trường giai đoạn 2026 – 2030 vừa được Chính phủ phê duyệt là một bước đi quan trọng, thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc thúc đẩy bảo vệ môi trường gắn với phát triển bền vững và chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đây không chỉ là một chương trình mang tính chiến lược, mà còn đóng vai trò như một “chất xúc tác” quan trọng giúp ngành công nghiệp môi trường thực sự trở thành ngành kinh tế kỹ thuật độc lập, có năng lực đáp ứng nhu cầu trong nước và từng bước tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bà Đỗ Phương Dung - Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương. Ảnh: Ngọc Tiến
Về mặt ý nghĩa, chương trình sẽ giúp hoàn thiện hành lang pháp lý, cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy phát triển thị trường hàng hóa và dịch vụ môi trường, khuyến khích đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong lĩnh vực này. Đồng thời, chương trình cũng đặt trọng tâm vào phát triển nguồn nhân lực, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hệ thống thu gom, xử lý chất thải rắn công nghiệp, chất thải nguy hại và nước thải, những vấn đề đang đặt ra nhiều thách thức hiện nay tại các khu, cụm công nghiệp trên cả nước.
Một điểm đáng chú ý là chương trình còn hướng tới việc thúc đẩy các công nghệ tái chế, tái sử dụng chất thải, xây dựng hệ thống quan trắc, giám sát môi trường, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và thực hiện cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050 theo lộ trình của Việt Nam tại COP26.
Trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là các Sở Công Thương để phổ biến chương trình, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các cơ chế ưu đãi, thúc đẩy các sáng kiến phát triển công nghiệp môi trường phù hợp với điều kiện từng vùng, miền. Qua đó, chương trình không chỉ giúp nâng cao năng lực xử lý chất thải công nghiệp mà còn mở ra cơ hội lớn để phát triển ngành công nghiệp môi trường một cách bài bản, hiệu quả, góp phần chuyển dịch nền kinh tế sang mô hình tăng trưởng xanh, bền vững trong tương lai.
- Để chương trình này thực sự đi vào cuộc sống, theo bà, đâu là những giải pháp trọng tâm cần ưu tiên triển khai tại các doanh nghiệp và địa phương?
Bà Đỗ Phương Dung: Để chương trình thực sự lan tỏa và mang lại hiệu quả thiết thực, thời gian tới, chúng tôi sẽ tập trung vào một số giải pháp trọng tâm nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và địa phương nâng cao năng lực kiểm soát, xử lý nguồn thải công nghiệp.
Trước hết, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ được giao trong Quyết định 1375 của Thủ tướng Chính phủ về kế hoạch bảo vệ môi trường ngành Công Thương. Đây là nền tảng quan trọng để các hoạt động triển khai đồng bộ, hiệu quả.
Trong giai đoạn vừa qua, Bộ Công Thương đã phối hợp cùng doanh nghiệp thực hiện điều tra, đánh giá nguồn phát sinh chất thải của các ngành công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm cao như hóa chất, phân bón, thép, nhiệt điện, thuộc da, sơn, giấy, sành sứ, thủy tinh, bia - rượu - nước giải khát, dệt may… Trên cơ sở đó, chúng tôi tiến hành đánh giá tổng thể tác động môi trường, xã hội của một số trung tâm và ngành công nghiệp lớn, đồng thời xác định rõ nguy cơ ô nhiễm từ từng lĩnh vực sản xuất.
Từ kết quả này, Bộ sẽ tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp nhận diện rủi ro môi trường, xây dựng và áp dụng các giải pháp kỹ thuật về quản lý, xử lý, tái chế, tái sử dụng chất thải phù hợp với từng ngành. Mục tiêu là giảm phát sinh chất thải, thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.
Một nhiệm vụ quan trọng khác là đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc kiểm soát các nguồn thải có nguy cơ gây ô nhiễm cao. Ví dụ, đối với ngành nhiệt điện than, chúng tôi đang phối hợp hỗ trợ xây dựng kế hoạch tiêu thụ lượng tro xỉ phát sinh trong quá trình sản xuất, cũng như xử lý lượng tồn đọng tại các bãi chứa. Việc này nhằm đáp ứng đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị 08, đảm bảo không để phát sinh khối lượng tro xỉ vượt ngưỡng kiểm soát.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu, xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật trong xử lý chất thải công nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý môi trường trong toàn ngành.
- Bộ Công Thương đã ban hành nhiều chiến lược về phát triển công nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn. Bà đánh giá thế nào về vai trò của Bộ trong việc chỉ đạo và điều phối thực hiện các mục tiêu này, đặc biệt là khi Việt Nam đang tích cực thực hiện các cam kết quốc tế?
Bà Đỗ Phương Dung: Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã thể hiện rõ vai trò dẫn dắt và chỉ đạo trong triển khai các chiến lược phát triển công nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Bộ đã chủ động ban hành nhiều văn bản quan trọng như Kế hoạch hành động bảo vệ môi trường ngành Công Thương theo Quyết định 1375 của Thủ tướng Chính phủ, cũng như tích cực phối hợp xây dựng và triển khai các chương trình như Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường theo Quyết định 1894.
Bộ Công Thương không chỉ dừng lại ở việc hoạch định chính sách mà còn triển khai nhiều hoạt động thực tiễn, như điều tra, đánh giá nguồn thải trong các ngành có nguy cơ ô nhiễm cao, thúc đẩy áp dụng công nghệ sạch, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất theo hướng xanh, và kiểm soát tốt phát sinh chất thải. Đặc biệt, Bộ Công Thương cũng chú trọng tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp, trong đó có việc tổ chức cuộc thi báo chí viết về bảo vệ môi trường, giúp lan tỏa mạnh mẽ thông điệp phát triển bền vững.
Có thể nói, Bộ Công Thương đang giữ vai trò nòng cốt trong việc điều phối, thúc đẩy chuyển dịch ngành công nghiệp theo hướng bền vững, phù hợp với các cam kết quốc tế tại COP26 cũng như yêu cầu nội tại về phát triển kinh tế xanh của đất nước.
Định hướng và hành động cụ thể vì một nền sản xuất bền vững
- Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp đã tham mưu xây dựng những định hướng, giải pháp đột phá nào để thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh trong thời gian tới?
Bà Đỗ Phương Dung: Trong thời gian tới, để thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh, Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường Công nghiệp đã tham mưu Bộ Công Thương xây dựng nhiều định hướng và giải pháp đột phá. Trước hết, Cục tập trung rà soát, hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho hoạt động bảo vệ môi trường trong ngành Công Thương. Trong đó, việc xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về xử lý, quản lý, tái chế, tái sử dụng chất thải phù hợp với từng ngành sản xuất được xem là nhiệm vụ trọng tâm.
Bà Đỗ Phương Dung trao đổi với phóng viên Báo Công Thương về Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường. Ảnh: Ngọc Tiến
Bên cạnh đó, Cục đã và đang triển khai các chương trình điều tra, đánh giá toàn diện về nguồn phát sinh chất thải, đặc biệt trong các ngành có nguy cơ ô nhiễm cao như hóa chất, thép, nhiệt điện, dệt may, giấy, da giày… Qua đó, hỗ trợ doanh nghiệp nhận diện các điểm tồn tại và đề xuất giải pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Song song với đó, Cục cũng chú trọng thúc đẩy chuyển giao công nghệ sạch, công nghệ xử lý chất thải, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các mô hình sản xuất tuần hoàn, sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên.
Đáng chú ý, Cục đã tham mưu xây dựng chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường giai đoạn 2026 - 2030, hướng đến việc hình thành thị trường thiết bị, công nghệ và dịch vụ môi trường đồng bộ. Trong đó, nội dung đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân lực, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý môi trường được đặc biệt chú trọng.
Ở cấp địa phương, Cục đã bám sát Nghị định số 32/2024/NĐ-CP về quản lý cụm công nghiệp. Nghị định này quy định rõ trách nhiệm của các chủ đầu tư, doanh nghiệp sản xuất và chính quyền địa phương trong việc đảm bảo hạ tầng bảo vệ môi trường, góp phần nâng cao hiệu quả giám sát và xử lý chất thải tại các khu vực sản xuất tập trung.
Ngoài ra, công tác tuyên truyền, truyền thông cũng được đẩy mạnh thông qua việc phối hợp tổ chức các cuộc thi báo chí viết về bảo vệ môi trường, khuyến khích lan tỏa các sáng kiến, mô hình sản xuất xanh trong cộng đồng doanh nghiệp. Việc tăng cường kiểm tra, giám sát thực địa, đặc biệt tại các cơ sở có nguy cơ ô nhiễm cao, cũng là một phần quan trọng trong chiến lược quản lý môi trường của Cục, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững toàn ngành.
- Bộ Công Thương sẽ có những hành động cụ thể nào trong thời gian tới để tiếp tục đồng hành, hỗ trợ các doanh nghiệp trong quản lý, kiểm soát, xử lý nguồn thải trong quá trình sản xuất?
Bà Đỗ Phương Dung: Trong thời gian qua, thực hiện Quyết định 1375 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch bảo vệ môi trường ngành Công Thương, Bộ Công Thương đã tích cực triển khai nhiều nhiệm vụ quan trọng.
Cụ thể, Bộ đã hoàn thành điều tra, đánh giá nguồn phát sinh chất thải tại các ngành công nghiệp có nguy cơ ô nhiễm cao như hóa chất, phân bón, dệt may, da giày, bia - rượu - nước giải khát. Đồng thời, đã hoàn tất kiểm kê, đánh giá việc sử dụng và phát thải các chất hữu cơ khó phân hủy (POP) trong các ngành như da giày, gang thép, phân bón và hóa chất cơ bản.
Chúng tôi cũng hỗ trợ doanh nghiệp kiểm tra, đánh giá phát thải thủy ngân tại một số nhà máy nhiệt điện than, đồng thời nhận diện rủi ro và xây dựng phương án phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường trong các ngành có nguy cơ cao như nhiệt điện và da giày. Ngoài ra, đã có những đánh giá tổng thể về tác động môi trường, xã hội tại một số trung tâm điện lực lớn như Vĩnh Tân, Duyên Hải, Sông Hậu.
Trong lĩnh vực tiêu dùng, Bộ cũng đã triển khai đánh giá hiện trạng phát thải túi nilon khó phân hủy, sản phẩm nhựa dùng một lần tại các chợ, siêu thị và trung tâm thương mại, đồng thời bước đầu đánh giá nguy cơ ô nhiễm từ tấm pin năng lượng mặt trời.
Từ các kết quả này, thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục xây dựng các giải pháp kỹ thuật và hướng dẫn chuyên ngành về quản lý, xử lý, tái chế, tái sử dụng chất thải trong từng lĩnh vực sản xuất. Mục tiêu là hạn chế phát sinh chất thải, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.
Song song đó, Bộ Công Thương cũng sẽ tập trung phát triển ngành công nghiệp môi trường. Căn cứ vào Quyết định số 14/QĐ-TTg ngày 8/9 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường, Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện các giải pháp phát triển ngành công nghiệp môi trường trong giai đoạn tới.
Xin trân trọng cảm ơn bà!
Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường giai đoạn 2026 - 2030 là bước đi chiến lược, thể hiện rõ cam kết của Việt Nam trong chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải khí nhà kính. Bộ Công Thương giữ vai trò nòng cốt trong việc chỉ đạo, điều phối, đồng hành cùng doanh nghiệp và địa phương triển khai các giải pháp kỹ thuật phù hợp, kiểm soát nguồn thải, phát triển công nghệ xử lý chất thải và xây dựng hệ thống pháp lý đồng bộ.