Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Minh Tâm - Trưởng phòng Tổng hợp Chính sách, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) xung quanh vấn đề này tại Tọa đàm trực tuyến "Xuất nhập khẩu hàng hóa: Tập trung cho mục tiêu tăng trưởng 12%" do Báo tổ chức ngày 6/10/2025.
Xuất nhập khẩu tăng trưởng ấn tượng
- Thưa ông, năm 2025 đã đi qua 3/4 chặng đường. Ông có thể chia sẻ những điểm nổi bật trong hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam trong thời gian qua?
Ông Vũ Minh Tâm: Tính đến nay, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đã đi qua hơn 3/4 chặng đường của năm 2025 trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều khó khăn, thách thức, cùng với những yếu tố địa chính trị phức tạp. Tuy vậy, xuất nhập khẩu của nước ta vẫn đạt kết quả tích cực.
9 tháng năm 2025, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt khoảng 680,66 tỷ USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước.
Thứ nhất, theo số liệu từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 9 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt khoảng 680,66 tỷ USD, tăng 17,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu đạt khoảng 348,7 tỷ USD, tăng 16%; nhập khẩu khoảng 331,9 tỷ USD, tăng 18,8%.
Cán cân thương mại 9 tháng tiếp tục xuất siêu khoảng 16,82 tỷ USD, mức được đánh giá là “vừa phải”, góp phần nâng cao dự trữ ngoại hối, hỗ trợ điều hành chính sách tiền tệ và thúc đẩy phát triển xuất nhập khẩu bền vững trong trung và dài hạn.
Thứ hai, hoạt động xuất nhập khẩu duy trì đà tăng trưởng ổn định qua các tháng, đặc biệt là trong quý III. Kim ngạch xuất khẩu liên tục đạt mức cao trong các tháng 7, 8 và 9. Cụ thể, tháng 7 đạt trên 42 tỷ USD, tháng 8 đạt hơn 43 tỷ USD, và tháng 9 ước đạt khoảng 42,7 tỷ USD - mức kim ngạch xuất khẩu hàng tháng cao nhất trong nhiều năm trở lại đây.
Thứ ba, tăng trưởng xuất khẩu được ghi nhận ở hầu hết các nhóm hàng, tập trung vào các mặt hàng chủ lực như nông sản, thủy sản và nhóm hàng công nghiệp chế biến.
Đây là kết quả phù hợp với định hướng tăng trưởng theo Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030. Về cơ cấu nhóm hàng xuất khẩu, 9 tháng năm 2025, nhóm hàng công nghiệp chế biến đạt 309,03 tỷ USD, chiếm 88,6%; nhóm hàng nông sản, lâm sản đạt 29,51 tỷ USD, chiếm 8,5%; nhóm hàng thủy sản đạt 8,17 tỷ USD, chiếm 2,3%; nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản đạt 2,03 tỷ USD, chiếm 0,6%.
Nhiều mặt hàng chủ lực như nông sản, thủy sản, cùng với máy móc, thiết bị, dệt may, giày dép, máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đều ghi nhận mức tăng trưởng cao và ổn định.
Thứ tư, về thị trường xuất khẩu, Việt Nam đã khai thác hiệu quả các FTA. Trong 8 tháng đầu năm, xuất khẩu sang EU tăng hơn 8%, sang Trung Quốc và Nhật Bản đều ghi nhận mức tăng 9%, xuất khẩu sang Hàn Quốc tăng khoảng 12%. Các thị trường đối tác trong khu vực CPTPP cũng duy trì tăng trưởng tích cực, đóng góp vào mức tăng chung của xuất khẩu.
Trong đó, một số thị trường xuất khẩu cũng ghi nhận tăng trưởng ấn tượng, như Canada tăng trên 17%, Mexico tăng 22,8%. Ngoài ra, nhiều mặt hàng xuất khẩu mới đạt mức tăng cao, điển hình như đồ chơi, dụng cụ thể thao và bộ phận, ước đạt 6,5 tỷ USD trong 9 tháng, tăng 133% so với cùng kỳ năm trước.
Các chính sách và biện pháp thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện môi trường đầu tư – kinh doanh, đồng thời phát triển thị trường và thương mại quốc tế, cũng góp phần giúp xuất khẩu ghi nhận tăng trưởng ở hầu hết các thị trường. Về nhập khẩu, chủ yếu tập trung vào các nhóm hàng cần thiết cho hoạt động sản xuất và kinh doanh.
2 yếu tố lớn đang tạo áp lực lên xuất nhập khẩu Việt Nam
- Bên cạnh những kết quả khả quan vừa qua, xu hướng bảo hộ thương mại và căng thẳng địa chính trị được dự báo sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu và mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu. Ông đánh giá thế nào về những tác động này và giải pháp ứng phó từ phía doanh nghiệp và cơ quan quản lý?
Ông Vũ Minh Tâm: Trước hết, nổi bật là hai vấn đề chính tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam đó là xu hướng bảo hộ thương mại và các căng thẳng địa chính trị. Bên cạnh đó, nền kinh tế thế giới còn đối mặt nhiều khó khăn và rủi ro toàn cầu, tạo nên những yếu tố bất định, khó lường, trực tiếp ảnh hưởng đến cầu tiêu dùng, chuỗi cung ứng hàng hóa, cũng như làm gia tăng chi phí logistics trong hoạt động xuất nhập khẩu.
Ông Vũ Minh Tâm - Trưởng phòng Tổng hợp Chính sách, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương). Ảnh: Nam Nguyễn
Xu hướng bảo hộ thương mại không phải là điều mới. Sau đại dịch Covid-19, nhiều quốc gia tập trung thúc đẩy sản xuất trong nước và áp dụng các hàng rào bảo hộ, kết hợp với các biện pháp hỗ trợ nội địa. Trong đó, các biện pháp truyền thống, phù hợp với cam kết WTO, như phòng vệ thương mại, đang được sử dụng ngày càng nhiều. Theo thống kê, tính đến hết tháng 7/2025, Việt Nam đã phải đối mặt khoảng 15 vụ việc mới liên quan đến các biện pháp bảo hộ này.
Các vụ việc bao gồm chống bán phá giá, tự vệ, cũng như chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại. Trước đây, các vụ kiện chủ yếu tập trung vào mặt hàng xuất khẩu lớn như sắt thép và thủy sản, nhưng gần đây đã lan sang cả những mặt hàng có kim ngạch thấp hơn như giấy, bột giấy và cốc giấy.
Ngoài ra, xu hướng sử dụng các biện pháp phi thuế quan đang gia tăng, gắn với các yêu cầu về bảo vệ môi trường, phát triển bền vững và lao động - thường được gọi là “rào cản xanh”. Các biện pháp này dựa trên cơ sở khoa học và phù hợp với các quy định về phát triển xanh, nhưng cũng tiềm ẩn tác động hạn chế nhập khẩu.
Thương mại toàn cầu còn phải đối mặt với các xu hướng chủ nghĩa đơn phương. Nhiều quốc gia, đặc biệt là các nền kinh tế lớn, đưa ra các chính sách điều tiết cán cân thương mại, tác động trực tiếp đến hoạt động xuất nhập khẩu của nền kinh tế mở như Việt Nam. Từ tháng 4/2025, chính sách thuế đối ứng của Tổng thống Hoa Kỳ đã tác động mạnh đến thương mại toàn cầu, buộc các quốc gia điều chỉnh các cam kết và chính sách thương mại, ảnh hưởng trực tiếp đến xuất nhập khẩu hiện tại và tương lai.
Bên cạnh cạnh tranh thương mại, còn nổi lên cạnh tranh về tài nguyên và chiến lược giữa các quốc gia. Một số nước không chỉ hạn chế nhập khẩu mà còn kiểm soát hoặc hạn chế xuất khẩu. Do đó, bên cạnh việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, Việt Nam cũng cần chú trọng đa dạng hóa nguồn nhập khẩu để đảm bảo nguồn cung ổn định cho sản xuất và xuất khẩu.
Khai thác thị trường mới, củng cố chuỗi cung ứng để duy trì đà xuất khẩu
- Trong bối cảnh Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn là hai thị trường chủ lực, nhưng các thị trường ngách, tiềm năng và FTA thế hệ mới đang mở ra nhiều cơ hội. Theo ông, doanh nghiệp Việt Nam cần có những chiến lược gì để duy trì xuất khẩu?
Ông Vũ Minh Tâm: Để duy trì tốc độ tăng trưởng xuất nhập khẩu cao trong năm nay và các năm tiếp theo, vai trò của Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn cực kỳ quan trọng, với mức đóng góp trực tiếp và đáng kể vào tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Bên cạnh các thị trường chủ lực, các thị trường ngách và tiềm năng cũng góp phần đa dạng hóa và tạo cơ hội cho doanh nghiệp. Việc khai thác các thị trường mới và FTA thế hệ mới là cần thiết nhằm tối ưu hóa tăng trưởng xuất khẩu, vừa thực hiện định hướng đa dạng hóa xuất nhập khẩu.
Tọa đàm Trực tuyến "Xuất nhập khẩu hàng hóa: Tập trung cho mục tiêu tăng trưởng 12%"
Trên thực tế, xuất khẩu sang các thị trường mới và ngách ghi nhận kết quả tích cực. Ví dụ, xuất khẩu 8 tháng đầu năm sang Canada đạt 4,9 tỷ USD, tăng hơn 17%; sang Mexico đạt khoảng 4,5 tỷ USD, tăng 22,8%. Ở khu vực châu Phi, xuất khẩu tăng 40% so với cùng kỳ, trong đó Algeria, Ghana, Senegal, Bờ Biển Ngà tăng từ 60% đến trên 100%, có một số thị trường thậm chí tăng trên 200%. Tại Mỹ La tinh, xuất khẩu sang Argentina đạt 717 triệu USD, tăng 166%; các thị trường như Colombia, Panama cũng ghi nhận mức tăng cao.
Đáng chú ý, các FTA thế hệ mới đang mở ra cơ hội cạnh tranh lớn nhờ lộ trình cắt giảm thuế dài hạn và ưu đãi hiện đại, trong khi các FTA truyền thống như ASEAN vẫn đang được nâng cấp để tạo động lực mới cho doanh nghiệp.
Bộ Công Thương thúc đẩy liên kết vùng, xây dựng chuỗi cung ứng bền vững
- Với vai trò điều phối và kết nối các ngành, xin ông cho biết, Bộ Công Thương sẽ triển khai những biện pháp cụ thể nào nhằm thúc đẩy liên kết giữa các vùng và ngành, từ đó xây dựng các chuỗi cung ứng bền vững phục vụ xuất khẩu?
Ông Vũ Minh Tâm: Để đảm bảo nguồn cung hàng hóa phục vụ xuất khẩu, Bộ Công Thương tiếp cận theo ba hướng chính.
Thứ nhất, về nguồn nguyên liệu nhập khẩu, Bộ Công Thương đã phối hợp cùng các hiệp hội ngành hàng và bộ, ngành liên quan xây dựng đề án đa dạng hóa nguồn cung. Nhờ đó, khi xảy ra rủi ro hay gián đoạn tại một số thị trường, doanh nghiệp vẫn đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định, chủ động và linh hoạt.
Thứ hai, đối với sản xuất trong nước, Bộ thúc đẩy thực hiện sản xuất xanh, sạch, tiết kiệm nguyên liệu, vừa đáp ứng yêu cầu tăng trưởng bền vững, vừa tối ưu hóa nguồn lực.
Thứ ba, Bộ tập trung phát triển công nghiệp hỗ trợ nhằm tạo ra nguồn nguyên liệu nội địa đủ chất lượng và số lượng, phục vụ sản xuất xuất khẩu.
Về liên kết vùng, Bộ đã triển khai nhiều giải pháp, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Trước đây, hoạt động này thực hiện qua Hội đồng Điều phối vùng; nay, với chính sách sắp xếp, sát nhập địa phương, mục tiêu là thúc đẩy liên kết sản xuất giữa các khu vực có điều kiện tự nhiên và xã hội tương đồng, hình thành các chuỗi cung ứng hiệu quả, bền vững, phù hợp xuất khẩu.
Để tăng cường liên kết, Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030 yêu cầu các Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chia sẻ dữ liệu về sản xuất, mùa vụ và thị trường. Việc số hóa dữ liệu và chuyển đổi số giúp kết nối hoạt động sản xuất giữa các địa phương hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương đang xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam, kết hợp với các đầu tư cơ sở hạ tầng như cảng biển, bãi hàng và đường cao tốc, nhằm thúc đẩy liên kết giao thông giữa các địa phương.
Về kết nối cung - cầu và xúc tiến thương mại, Bộ triển khai nhiều biện pháp để thúc đẩy chuỗi cung ứng nguyên liệu phục vụ xuất khẩu. Đồng thời, kết nối doanh nghiệp trong nước với chuỗi cung ứng của nhà đầu tư nước ngoài, giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu.
- Xin ông cho biết, Bộ Công Thương sẽ triển khai những nhóm giải pháp trọng tâm nào để duy trì đà tăng trưởng xuất nhập khẩu? Ông có những khuyến nghị cụ thể nào dành cho doanh nghiệp để thích ứng và phát triển trong bối cảnh hiện nay?
Ông Vũ Minh Tâm: Để đạt được tăng trưởng sản xuất và xuất khẩu trong thời gian qua, không chỉ có Bộ Công Thương, mà còn nhờ sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước và Chính phủ. Nhiều biện pháp đã được triển khai nhằm tạo dựng môi trường sản xuất, kinh doanh thuận lợi, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và thúc đẩy hoạt động xuất khẩu.
Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức tăng cường thực hiện đa dạng, có hiệu quả các hoạt động xúc tiến thương mại phục vụ xuất nhập khẩu.
Bên cạnh đó, sự phối hợp của các bộ, ngành liên quan, các chuyên gia, các hiệp hội ngành hàng và cộng đồng doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng, góp phần tạo nên kết quả tích cực. Vì vậy, các giải pháp trong thời gian tới cần sự kết nối chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp.
Ngay trong tháng 9/2025, Bộ Công Thương đã báo cáo Thủ tướng và nhận Chỉ thị số 29/CT-TTg ngày 23/9/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thúc đẩy xuất khẩu, phát triển thị trường ngoài nước.
Trong đó, Thủ tướng cũng đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp. Đồng thời, Bộ tiếp tục triển khai các nhiệm vụ, giải pháp tại Chỉ thị số 18/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp xúc tiến thương mại trong và ngoài nước để thúc đẩy hoạt động thương mại năm 2025.
Bộ Công Thương đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, từ phía cầu, phía cung nhằm thúc đẩy xuất khẩu. Việc ký kết và thúc đẩy các FTA đóng vai trò quan trọng để mở rộng và phát triển thị trường.
Cụ thể, Bộ đang đẩy mạnh đàm phán hai hiệp định là Hiệp định GCC (Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh) và MERCOSUR (thị trường chung Nam Mỹ). Đồng thời, các hoạt động đàm phán trong khuôn khổ ASEAN và với các thị trường ở châu Phi, Trung Đông, châu Mỹ Latinh cũng được tăng cường, nhằm đa dạng hóa thị trường và khai thác các thị trường ngách.
Về xúc tiến thương mại, thực hiện Chỉ thị số 18, Bộ Công Thương sẽ đa dạng hóa và đổi mới hoạt động xúc tiến, không chỉ trong xuất khẩu mà còn ở lĩnh vực nhập khẩu.
Bộ Công Thương cũng khuyến nghị doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường bất định, doanh nghiệp cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro. Trước hết, doanh nghiệp nên tiếp cận nguồn thông tin chính thống từ các cơ quan, như thương vụ Bộ Công Thương hay các cơ quan báo chí chính thống như Báo Công Thương để cập nhật kịp thời về chính sách, thị trường và biến động quốc tế. Ngoài ra, doanh nghiệp cần chủ động phòng ngừa rủi ro về tỷ giá, lãi suất và sử dụng các công cụ tài chính phù hợp.
Đồng thời, doanh nghiệp nên đồng hành chặt chẽ với các đơn vị của Bộ, từ lãnh đạo đến các cục chuyên môn như Cục Xuất nhập khẩu, Cục Xúc tiến thương mại, Cục Phòng vệ thương mại và tham tán thương mại tại nước ngoài. Qua đó, doanh nghiệp sẽ nhận được thông tin chính xác, được chọn lọc và kịp thời, đồng thời khi gặp khó khăn về các vụ kiện thương mại, các cơ quan Bộ sẽ hỗ trợ, tư vấn và kiến nghị biện pháp phù hợp với cơ quan chức năng nước ngoài, bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Việt Nam.
- Xin cảm ơn ông!
Trong phát triển thị trường, doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng và duy trì thương hiệu tại thị trường nước ngoài. Xây dựng thương hiệu là bước quan trọng, nhưng giữ vững thương hiệu và thị trường trong bối cảnh biến động hiện nay mới là yếu tố quyết định để duy trì tăng trưởng bền vững.