Từ món cá dân dã tới hiện tượng chợ mạng
Thời gian gần đây, cá khoai bất ngờ "gây sốt" trên các nền tảng thương mại điện tử. Từ Facebook, Zalo đến TikTok Shop, hàng loạt sản phẩm cá khoai khô, cá khoai phi lê, cá khoai tẩm vị… được quảng bá rầm rộ với danh xưng “đặc sản nhà làm miền Tây”, “mồi nhắm chuẩn vị dân chơi”. Đáng chú ý, mức giá được chào bán không hề dễ chịu, dao động từ 350.000 - 450.000 đồng/hộp 500g cá khoai khô loại I, thậm chí có nơi rao đến 500.000 đồng/kg cho hàng tuyển size lớn, phi lê không xương, hút chân không kỹ càng.
Theo khảo sát của phóng viên Báo Công Thương, tại các chợ dân sinh trên địa bàn thành phố Hà Nội, giá cá khoai tươi sống được tiểu thương rao ở mức 80.000 - 100.000 đồng/kg, tuỳ độ tươi và kích cỡ cá.
Trong khi đó, trên các kênh bán hàng trực tuyến như Facebook Marketplace, Zalo và các hội nhóm "đặc sản quê", cá khoai tươi nguyên con được rao bán với giá 95.000 - 130.000 đồng/kg, đã bao gồm công sơ chế, đóng túi hút chân không và phí vận chuyển nội thành. Một số tài khoản cá nhân nhận đặt hàng theo combo 2 - 3kg, cam kết “hàng đi máy bay trong ngày từ Cà Mau ra Hà Nội”, giá dao động 120.000 - 150.000 đồng/kg tuỳ thời điểm.
| Cá khoai đang trở thành "ngôi sao" chợ mạng". Ảnh chụp màn hình |
Đặc biệt, trên chợ mạng còn rao bán cá khoai khô, dạng “đặc sản đóng gói đẹp”, giá gấp từ 5 - 7 lần so với nguyên liệu ban đầu. Sự chênh lệch giá này khiến không ít người lần đầu tiếp cận phải “giật mình”, nhưng thực tế vẫn không ngăn nổi sức mua tăng mạnh.
Chị Nguyễn Thị Mai (Hoàng Mai, Hà Nội), một người bán hàng online ẩm thực đặc sản cho biết: “Hồi tháng 3, tôi nhập lô cá khoai khô đầu tiên giá 310.000 đồng/kg, bán ra 360.000 đồng, mỗi tuần hết 40 - 50kg. Gần đây hàng khan hơn, giá nhập đã lên 360.000 đồng/kg, nên phải bán 420.000 đồng/kg mới có lời”. Chị Mai cũng chia sẻ thêm, cá khoai có tính mùa vụ rõ rệt, từ tháng 12 đến tháng 3 âm lịch là chính vụ, cá vừa béo vừa chắc, dễ chế biến, nên hàng chất lượng cao thời điểm này rất đắt khách, nhiều khi “cháy hàng”.
Không chỉ các shop chuyên đồ đặc sản, nhiều người bán hàng rau sạch, hoa quả quê cũng chuyển sang bán thêm cá khoai vì lợi nhuận cao. Anh Trần Văn Thành (Gia Lâm, Hà Nội) cho biết: “Bán cá khoai lời gấp đôi bán cam sành. Mỗi kg tôi lời hơn 100.000 đồng. Gói 500 gram hút chân không có tem, nhãn mác, khách hàng thấy sang tay là mua luôn. Dịp Tết tôi còn gom làm quà biếu, bán combo kèm khô cá lóc, cá bống, đơn hàng tăng gấp 3 lần bình thường”.
Theo nhiều tiểu thương, lý do khiến giá cá khoai cao là công đoạn sơ chế và chế biến tốn nhiều công sức. “Cá khoai tươi rất mềm, thân cá nhũn, nhiều nước, rất dễ rách khi sơ chế. Để làm được cá khoai khô loại 1, cần lựa cá tươi mới đánh bắt trong vòng 6 - 8 giờ, sau đó làm sạch, lọc xương, tẩm gia vị, phơi khô tự nhiên hoặc sấy gió nhẹ trong vòng 2 - 3 ngày, rồi đóng gói hút chân không. Tỷ lệ hao hụt từ cá tươi sang cá khô có thể lên đến 3:1, tức là 3kg cá tươi mới được 1kg khô thành phẩm”, anh Trần Văn Thành cho biết.
Anh Lê Minh Tuấn, một cơ sở sản xuất cá khoai khô tại Cà Mau cho biết: “Cá khoai khó làm hơn các loại cá biển khác vì nó dễ nát. Làm phải rất khéo, lọc phi lê từng con. Hàng đạt chuẩn không tanh, thơm mùi cá, miếng khô không bị vụn, đóng gói đẹp mới bán được giá cao. Hiện tôi xuất sỉ cho mối Hà Nội 370.000 đồng/kg, loại 1, hút chân không, chưa tính phí ship”.
Về phía người tiêu dùng, tâm lý sẵn sàng chi tiền cao cho sản phẩm được định vị “đặc sản”, “sạch”, “nhà làm” cũng góp phần tạo nên mức giá hiện tại. Nhiều khách cho rằng, mức giá 400.000 đồng/kg là hợp lý nếu cá ngon, có thể ăn liền, đóng gói sạch sẽ, tiện lợi mang đi làm hoặc biếu tặng.
Chị Phạm Ngọc Lan (Thạch Thất, Hà Nội), một khách hàng thân quen chia sẻ: “Lúc đầu tôi thấy đắt nhưng mua ăn thử rồi mới hiểu vì sao nhiều người mê. Một hộp 500g ăn được cả tuần, cá ngọt, không mặn quá, rất tiện nhâm nhi khi làm việc. Tôi đặt thêm về biếu anh chị ngoài Bắc, ai cũng thích vì lạ miệng mà sạch sẽ”.
Vì sao cá khoai bỗng trở thành “ngôi sao” mạng xã hội?
Không phải ngẫu nhiên cá khoai, món cá thường chỉ thấy trong bữa cơm miền biển lại được giới trẻ thành thị, đặc biệt là dân văn phòng, giới nội trợ trung lưu săn lùng ráo riết.
Theo chị Trần Thu Hà, tiểu thương bán loại thực phẩm này tại chợ Long Biên (Hà Nội) cho biết, lý do đầu tiên khiến cá khoai hút khách chính là nhờ hương vị đặc trưng.
“Cá khoai mềm, ngọt, nhiều nước, thịt trong như thạch sau khi nấu, tạo nên một món ăn vừa lạ miệng với người thành phố, vừa quen thuộc với người miền Tây. Chính yếu tố văn hóa khiến cá khoai không chỉ là một thực phẩm, mà còn là món ăn mang theo cảm xúc”, chị Trần Thu Hà chia sẻ.
| Cá khoai đang được nhiều khách hàng tìm mua. Ảnh: NVCC |
Chị Trần Hồng Ngọc (quận Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi sinh ra ở Tiền Giang, từ bé ăn cơm với cá khoai kho nghệ. Ra Hà Nội làm việc hơn 10 năm, không nghĩ có ngày đặt được cá khoai tươi sống về nhà qua một cú click chuột. Mỗi lần nấu là như được ‘ăn lại quê hương’.”
Không chỉ những người miền Tây xa xứ, người Hà Nội cũng nhanh chóng bị thu hút. Một phần bởi hương vị mềm ngọt, không tanh; phần khác vì hình thức chia sẻ hấp dẫn trên mạng xã hội, đặc biệt là các video nấu ăn. Cá khoai tươi với phần thịt mềm, trắng trong, dễ gắp và “bung khói” khi nấu lẩu cực kỳ ăn hình trên clip, tạo cảm giác ngon miệng và thèm thuồng.
Bên cạnh đó, mạng xã hội đã góp phần quan trọng trong việc “viral hóa” sản phẩm. Trên TikTok, hàng trăm clip bóc hộp cá khoai, xé từng miếng cá thơm lừng kèm tiếng nhai giòn rụm… đã thu hút hàng chục nghìn lượt xem. Các shop thường xuyên livestream hoặc quay video “unbox đặc sản”, sử dụng hiệu ứng ánh sáng, âm thanh ASMR để đánh mạnh vào thị giác và thính giác người xem. Một khi sản phẩm đã tạo được hiệu ứng cảm xúc, việc chốt đơn gần như là điều tất yếu.
Anh Đặng Quang Anh (quận Đống Đa, Hà Nội), chủ một tài khoản bán cá khoai tươi trên TikTok Shop chia sẻ: “Mỗi video nấu lẩu cá khoai của tôi đều trên 50.000 lượt xem. Chỉ cần 1 buổi livestream, tôi chốt được cả trăm đơn hàng. Có đợt rét, đơn lên tới 300kg cá trong 2 ngày”.
Trên các nhóm Facebook như “Nghiện bếp”, “Yêu bếp”, “Hội săn đặc sản sạch”, hàng trăm người tiêu dùng cũng thường xuyên chia sẻ trải nghiệm đặt cá khoai tươi, công thức nấu ăn và ảnh “thành phẩm” hấp dẫn, khiến loại thực phẩm này ngày càng “hot”.
Mặt khác, cá khoai là loại cá có tính mùa vụ rõ rệt, thường chỉ xuất hiện rộ từ tháng 11 âm lịch đến tháng 3 năm sau. Chính vì có thời gian ngắn, cá tươi sống càng trở nên quý hiếm với người tiêu dùng miền Bắc và miền Trung, những nơi không có nguồn đánh bắt trực tiếp. Tâm lý “ăn hàng theo mùa” cộng với lo ngại “đến hè là hết” khiến người mua tranh thủ đặt số lượng lớn, khiến thị trường nhiều lúc rơi vào tình trạng khan hàng, “cháy đơn”.
Nhiều người bán nhỏ lẻ còn sử dụng chiến lược “tăng độ khan hiếm” như chỉ nhận đơn 1 - 2 ngày/tuần, giới hạn số lượng đặt tối đa hoặc yêu cầu đặt cọc sớm để giữ hàng. Những chiêu thức này vô hình trung càng khiến cá khoai tươi trở nên hấp dẫn như một loại “phiên bản giới hạn” của ẩm thực.
Chị Nguyễn Thị Hoài, tiểu thương chuyên bán hải sản tươi sống online ở quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) chia sẻ: “Cá khoai tươi thì chỉ có đúng vài tháng là hàng về liên tục, còn lại trong năm gần như mất hút. Cứ vào tầm tháng Chạp, Tết âm lịch là khách hỏi rầm rầm, có ngày tôi không kịp chốt đơn. Năm ngoái phải xin lỗi mấy chục khách vì hết hàng giữa buổi”.
Cũng theo chị Hoài, để kiểm soát đơn và đảm bảo chất lượng cá, nhiều người bán nhỏ lẻ phải dùng đến các cách như chỉ bán vào một vài ngày cố định trong tuần, giới hạn lượng đặt hoặc yêu cầu khách chuyển khoản giữ chỗ sớm.
Anh Trần Văn Tám, chủ một tàu thu mua cá khoai ở Trà Vinh, chuyên chuyển hàng ra Bắc cho biết: “Chúng tôi đánh bắt gần bờ, mỗi chuyến chỉ được vài trăm ký. Lúc cao điểm, lái ngoài Bắc gọi liên tục, nhưng phải giữ chất lượng nên đâu dám gom bừa. Có mối quen, họ đặt cọc trước cả tuần, chúng tôi mới dám ưu tiên chuyển”.
| Cá khoai từ món ăn giản dị vùng biển đã “tiến hóa” thành sản phẩm được định vị như một loại đặc sản cao cấp trên thị trường online. Sự thành công này là kết quả của chiến lược tiếp thị thông minh, nắm bắt tâm lý người tiêu dùng thời đại mới và tận dụng tốt công cụ số. Dù mức giá cao hơn nhiều lần so với cá tươi truyền thống, nhưng cá khoai chợ mạng vẫn đang chứng minh: Chất lượng, cảm xúc và sự tiện lợi luôn là những yếu tố then chốt trong cuộc đua chiếm lĩnh lòng tin người tiêu dùng. |