Hành trình từ nương rẫy đến thị trường thế giới
Nằm trên cao nguyên đất đỏ bazan màu mỡ, Gia Lai được thiên nhiên ưu đãi về khí hậu và thổ nhưỡng, trở thành một trong những vùng trồng cà phê trọng điểm của Việt Nam. Cà phê không chỉ là cây kinh tế mũi nhọn của tỉnh mà còn là sản phẩm chủ lực gắn liền với đời sống sinh kế của đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây. Từ những nương rẫy trên sườn núi, hạt cà phê đã bước ra khỏi phạm vi bản làng, vươn tới thị trường quốc tế, trở thành niềm tự hào của người dân Gia Lai.
Cà phê là sản phẩm quan trọng của đồng bào dân tộc thiểu số Gia Lai (Ảnh: Vĩnh Hiệp)
Gia Lai hiện có khoảng 107.400 ha cà phê, trong đó, khoảng 56.690 ha sản xuất theo các tiêu chuẩn Organic, Rainforest Alliance, 4C. Mỗi năm, tỉnh cung ứng khoảng 333 nghìn tấn cà phê nhân, nhưng mới chỉ 23% được chế biến, còn lại chủ yếu xuất thô. Dù vậy, nhiều sản phẩm cà phê Gia Lai đã đạt chuẩn OCOP 4-5 sao, tiềm năng xuất khẩu đang rộng mở. Nhiều năm qua, cà phê Gia Lai đã góp phần quan trọng trong việc đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Brazil. Song, thách thức đặt ra là làm sao nâng cao giá trị gia tăng, thoát khỏi cảnh “xuất thô” và xây dựng thương hiệu riêng trên thị trường toàn cầu.
Trong hành trình đó, sự đồng hành của các doanh nghiệp địa phương đóng vai trò then chốt. Nhiều cái tên đã trở thành cầu nối để đưa cà phê Gia Lai ra thế giới, trong đó tiêu biểu là Công ty TNHH Vĩnh Hiệp - đơn vị tiên phong trong sản xuất, chế biến và xuất khẩu cà phê chất lượng cao.
Thành lập từ năm 1991, Vĩnh Hiệp là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong ngành cà phê Việt Nam. Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Thái Như Hiệp - Chủ tịch Công ty TNHH Vĩnh Hiệp cho biết, với chiến lược đầu tư bài bản, công ty đã áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong sản xuất, từ canh tác bền vững theo tiêu chuẩn UTZ, 4C, Rainforest Alliance đến chế biến hiện đại. Mỗi năm, Vĩnh Hiệp xuất khẩu hàng chục nghìn tấn cà phê sang các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Đặc biệt, Vĩnh Hiệp đã phát triển dòng cà phê hữu cơ và cà phê rang xay mang thương hiệu Lamant’ Coffee, đánh dấu bước chuyển mình từ xuất khẩu nguyên liệu sang sản phẩm chế biến sâu. Đây là hướng đi giúp nâng cao giá trị hạt cà phê, đồng thời khẳng định vị thế của cà phê Gia Lai trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Mục tiêu của doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở xuất khẩu nguyên liệu mà còn tập trung xây dựng thương hiệu cà phê Việt Nam, trong đó hạt cà phê Gia Lai là cốt lõi. Bà con nông dân đồng bào dân tộc cũng được hưởng lợi trực tiếp khi tham gia vào chuỗi liên kết, nhờ đó có thu nhập ổn định và cơ hội vươn lên thoát nghèo.
Cà phê Vĩnh Hiệp được quảng bá ở nhiều sự kiện (Ảnh: Vĩnh Hiệp)
Không chỉ Vĩnh Hiệp, nhiều doanh nghiệp khác ở Gia Lai cũng đang bắt nhịp xu hướng cà phê đặc sản (specialty coffee). Các hợp tác xã, hộ nông dân được hướng dẫn kỹ thuật canh tác hữu cơ, thu hoạch và chế biến theo quy trình chuẩn, nhằm tạo ra hạt cà phê có hương vị đặc trưng, đủ sức cạnh tranh ở thị trường quốc tế.
Trong đó, trang trại Tam Ba (Công ty TNHH Sản xuất và dịch vụ Tam Ba) với 200 ha cà phê trên vùng đất đỏ bazan xã Biển Hồ đã trở thành điểm đến tìm hiểu quy trình khép kín “từ nông trại đến ly cà phê” cho nhiều đoàn DN trong và ngoài nước. Hiện 200 ha cà phê của đơn vị đang hoàn thiện chứng nhận Organic quốc tế, đồng thời tập trung chế biến cà phê đặc sản Fine Robusta để xuất khẩu. Với đặc trưng thổ nhưỡng, chất lượng nguyên liệu vượt trội, cà phê Gia Lai khi chế biến đặc sản có thể mở ra hàng nghìn hương vị ngọt, béo, chua nhẹ, đậm đà hương trái cây, hoa, mật ong, chocolate, caramel... Đặc biệt, nếu vùng trồng đạt chứng nhận hữu cơ thì giá trị sản phẩm có thể tăng gấp đôi, thậm chí hơn nữa.
Sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc
Cà phê không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa - xã hội của đồng bào dân tộc thiểu số Gia Lai. Nhiều hộ đồng bào Bana, Raglai, Ê đê đã gắn bó cả đời với cây cà phê. Việc tham gia vào các chương trình liên kết sản xuất - tiêu thụ với doanh nghiệp giúp bà con tiếp cận khoa học kỹ thuật, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Theo thống kê của UBND tỉnh Gia Lai, nhờ mô hình liên kết với doanh nghiệp, thu nhập của người trồng cà phê tăng từ 15-20% so với trước. Nhiều hộ dân đã thoát nghèo, có điều kiện cho con em đi học và cải thiện đời sống. Đồng thời, phương thức canh tác bền vững còn giúp bảo vệ môi trường, giảm thiểu tác động tiêu cực từ phân bón và hóa chất, góp phần hướng tới mục tiêu phát triển xanh.
Nhờ mô hình liên kết với doanh nghiệp, thu nhập của người trồng cà phê tăng từ 15-20% so với trước (Ảnh: Vĩnh Hiệp)
Thương hiệu cà phê Gia Lai ngày càng được biết đến tại các hội chợ quốc tế, sự kiện xúc tiến thương mại trong và ngoài nước. Năm 2023, sản phẩm cà phê Gia Lai đã tham gia “Tuần lễ hàng Việt Nam” tại Pháp, Hàn Quốc, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nhập khẩu. Đây là minh chứng cho nỗ lực không ngừng của chính quyền địa phương, doanh nghiệp và nông dân trong việc nâng cao giá trị hạt cà phê.
Cà phê Gia Lai đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế trên bản đồ cà phê thế giới. Xu hướng tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưa chuộng sản phẩm hữu cơ, minh bạch nguồn gốc và thân thiện môi trường. Đây chính là lợi thế để cà phê Gia Lai chuyển mình từ một vùng nguyên liệu truyền thống sang trung tâm sản xuất cà phê đặc sản, cà phê hữu cơ.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần sự vào cuộc đồng bộ: chính quyền tiếp tục hỗ trợ chính sách, hạ tầng; doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu, xây dựng thương hiệu; nông dân kiên trì canh tác bền vững. Khi các mắt xích trong chuỗi giá trị được gắn kết chặt chẽ, cà phê Gia Lai không chỉ là sản phẩm xuất khẩu, mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, niềm tự hào của vùng đất cao nguyên.
Câu chuyện định vị thương hiệu cà phê Gia Lai trên thị trường toàn cầu cũng chính là câu chuyện về khát vọng vươn xa của người nông dân, doanh nghiệp và cả cộng đồng. Từ nương rẫy đến bàn cà phê quốc tế, hạt cà phê Gia Lai đang góp phần viết tiếp hành trình nâng tầm nông sản Việt, đóng góp cho phát triển bền vững và sinh kế của đồng bào dân tộc.