Vị ngọt đặc biệt từ đất và người
Trên vùng đất Bồ Lý, Tam Đảo nay thuộc xã Đại Đình, tỉnh Phú Thọ, cây na không chỉ đơn thuần là một loại quả ngọt, mà đã trở thành “cứu cánh” kinh tế, gắn bó với đời sống người dân hàng chục năm qua.
Câu chuyện bắt đầu từ những năm 1986, khi ông Bùi Huy Hùng, một người gốc Hưng Yên lên lập nghiệp, tình cờ được biếu vài quả na từ Hà Nội. Nhận thấy vị ngon đặc biệt, ông đã mang hạt gieo thử trên đất Bồ Lý.
Ông Bùi Huy Hùng, thôn Ngọc Thụ, xã Đại Đình, tỉnh Phú Thọ là người đầu tiên gieo giống na Bồ Lý thành công và truyền bí quyết cho bà con trong vùng.
Không ngờ, loại cây này bén duyên, phát triển xanh tốt trên đất pha cát, nhiều nắng gió. Từ trồng thử để ăn, ông Hùng nhân giống, mở rộng diện tích, rồi chia sẻ kinh nghiệm cho bà con, ông đã mở rộng diện tích trồng từ 4.000m2 lên khoảng 8.000m2. Tuy đã ngoài 80 tuổi nhưng ông Hùng và gia đình vẫn chăm chút vào cây na bởi nó là cây chủ lực giúp kinh tế gia đình ông phát triển bền vững. Ông Hùng còn chia sẻ kinh nghiệm, giúp các con, cháu trong gia đình kinh nghiệm trồng na, các con ông trồng gần 1 ha, thu nhập từ na đã xây dựng nhà cửa khang trang, kinh tế khá giả.
Cây na từ đó trở thành cây trồng chủ lực, giúp thay đổi diện mạo kinh tế của cả một vùng quê.
Được Trưởng thôn Trại Mái - ông Lăng Văn Hiệp đưa đến nhà ông Hùng ở thôn Ngọc Thụ, chúng tôi có dịp được thăm những vườn na xanh mướt màu và những trái na cuối vụ nở rộ, chứng kiến sự đổi thay của bà con trên vùng đất này. Ông Hùng chia sẻ: “Ngày ấy, tôi chỉ nghĩ trồng để có quả ăn, không ngờ bán ra thị trường lại được giá. Bà con trong làng thấy vậy mới nhân rộng. Cứ thế, cây na bén rễ, trở thành “thương hiệu” của đất Bồ Lý. Na Bồ Lý chính là minh chứng cho sức sống bền bỉ của người nông dân. Biết chọn cây đúng, biết đồng lòng, thì đất nghèo cũng hóa giàu”.
Cây xóa đói giảm nghèo, làm giàu bền vững
Hiện nay, toàn xã Đại Đình có hàng trăm hộ gia đình trồng na, tập trung nhiều nhất tại 3 thôn Đồng Bụt, Trại Mái và Ngọc Thụ. Mỗi hộ có vài trăm gốc, trung bình mỗi gốc na khi ra trái, cho thu hoạch sẽ được thương lái mua từ 200–250 nghìn đồng, cho thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi vụ.
Ông Trần Văn Quý, thôn Trại Mái, cho biết gia đình ông có hơn 300 gốc na, mỗi vụ thu về gần 80 triệu đồng – nguồn thu đủ để trang trải cuộc sống, nuôi con ăn học, vươn lên thoát nghèo. Cách đây, gần 20 năm, gia đình ông thuộc hộ nghèo nhưng khi "bén rễ" với cây na, qua nhiều vụ trồng thành công đã thoát nghèo, cho thu nhập ổn định. Ông tâm sự: “Trong làng, ai có nợ cũng yên tâm, vì đến mùa na là có tiền trả. Một vụ na đủ cho bà con no ấm cả năm”.
Vườn na của hộ gia đình ông Trần Văn Quý đã "cứu cánh" giúp gia đình ông phát triển kinh tế ổn định.
Không chỉ người Kinh, đồng bào dân tộc Sán Dìu ở Đại Đình cũng gắn bó với cây na. Trước kia, họ trồng mía, sắn nhưng thu nhập bấp bênh, đời sống khó khăn. Nay, với na dai, nhiều hộ đã thoát nghèo, thu nhập ổn định.
Anh Lăng Văn Hiệp, Trưởng thôn Trại Mái cho biết: “Toàn xã mỗi vụ thu về hơn 20 tỷ đồng từ na. Đây là con số không nhỏ, chứng tỏ cây na đã trở thành cây trồng mũi nhọn, gắn với sinh kế và sự đổi thay của cả vùng”.
Không phải ngẫu nhiên mà na Bồ Lý nổi tiếng khắp các tỉnh miền Bắc. Quả na nơi đây có vỏ mỏng, thịt trắng, dẻo, vị ngọt đậm và hương thơm đặc trưng. Bí quyết nằm ở thổ nhưỡng: Đất pha cát, nhiều nắng, lại được bà con cần mẫn chăm sóc. Theo kinh nghiệm, để có quả na ngon, người dân phải xới đất, bón phân chuồng kết hợp phân tổng hợp, thường xuyên tỉa cành, thụ phấn bổ sung. Tất cả đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, công phu, gắn với tình yêu và niềm tin của bà con vào loại cây này.
Xây dựng thương hiệu – hướng tới thị trường rộng mở
Không chỉ dừng ở việc thoát nghèo, người dân Đại Đình, Phú Thọ đang hướng tới mục tiêu xa hơn. đó là xây dựng thương hiệu na dai Bồ Lý, đưa sản phẩm vươn ra thị trường lớn. Chính quyền xã Đại Đình đã có chủ trương hỗ trợ, liên kết các hộ dân thành lập tổ hợp tác, hợp tác xã; đồng thời khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo an toàn thực phẩm, nâng cao giá trị.
Na Bồ Lý giờ đây không chỉ được tiêu thụ ở Phú Thọ, Hà Nội mà còn xuất hiện tại nhiều tỉnh, thành phố khác. Nhiều thương lái đến tận vườn thu mua, giá bán ổn định. Một số hộ còn mạnh dạn ứng dụng thương mại điện tử, đưa sản phẩm lên sàn, mở rộng kênh phân phối.
Điều này không chỉ nâng cao thu nhập, mà còn giúp quả na Phú Thọ khẳng định vị thế trên thị trường nông sản.
Na Bồ Lý, Phú Thọ không chỉ là đặc sản nức tiếng mà còn là cây trồng giúp hàng trăm hộ dân nơi đây vươn lên thoát nghèo.
Cây na Bồ Lý không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn gắn với ký ức của nhiều thế hệ, từ những ngày đầu gian khó đến khi ấm no, sung túc. Người dân coi cây na như một phần máu thịt, gắn bó với đời sống và tinh thần đoàn kết cộng đồng. Bởi từ cây na, bà con học được cách sẻ chia, cùng nhau gây dựng và phát triển.
Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, càng cho thấy việc giữ gìn và nâng cao giá trị na Bồ Lý là nhiệm vụ cấp thiết. Người dân nơi đây mong muốn có sự hỗ trợ nhiều hơn từ chính quyền và ngành Công Thương trong xúc tiến thương mại, kết nối thị trường, xây dựng chỉ dẫn địa lý, quảng bá thương hiệu. Khi ấy, na Bồ Lý không chỉ dừng ở đặc sản địa phương mà sẽ trở thành sản phẩm chủ lực, góp phần đưa nông sản Việt vươn xa.
Từ vài quả na biếu tình cờ gần 40 năm trước, hôm nay, cây na đã trở thành cây giảm nghèo trên đất Đại Đình, Phú Thọ. Nó giúp hàng trăm hộ dân thoát nghèo, xây dựng cuộc sống đủ đầy; đồng thời mở ra hướng đi mới cho phát triển kinh tế nông nghiệp gắn với thương hiệu, thị trường. Na Bồ Lý là minh chứng sống động rằng, nếu biết tận dụng lợi thế, gắn kết truyền thống với đổi mới, nông dân hoàn toàn có thể thoát nghèo trên chính mảnh đất quê hương.