Câu chuyện đổi mới sinh kế nhờ cây riềng tại xã Thăng Bình là minh chứng rõ nét, góp phần khẳng định hiệu quả của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025.
Từ cây mía đến cây riềng, bước ngoặt trong cuộc sống người dân
Nhiều năm trước, ông Trần Thế Xanh, Trưởng thôn Mỹ Quang, xã Thăng Bình gắn bó với cây mía, loại cây từng được xem là “trụ cột” nông nghiệp vùng Nam Thanh Hóa. Thế nhưng, giá mía bấp bênh, chi phí đầu tư lớn, lợi nhuận thấp khiến gia đình ông và nhiều hộ dân khác quanh năm lam lũ mà vẫn không thoát nghèo.
Mô hình trồng riềng đang trở thành niềm hy vọng cho công cuộc xóa đói giảm nghèo tại Thanh Hóa. Ảnh: Thu Thủy
Không cam chịu thực trạng ấy, ông Xanh quyết tâm tìm hướng đi mới. Ông dành thời gian nghiên cứu tài liệu, học hỏi qua internet và đến nhiều địa phương tham khảo mô hình sản xuất. Từ đó, ông nhận ra cây riềng có nhiều lợi thế: dễ trồng, ít sâu bệnh, không kén đất, có thể thu hoạch quanh năm.
Theo ông Xanh, trồng mía cả chục năm không bằng một năm trồng riềng. Hiện nay, 1 ha riềng của gia đình cho sản lượng khoảng 70 tấn củ/năm, mang lại 400 – 500 triệu đồng, gấp gần 10 lần thu nhập từ trồng mía. Không chỉ hiệu quả cao, cây riềng còn ít tốn công chăm sóc và chi phí đầu tư.
Từ thành công của mình, ông Xanh đã vận động bà con trong thôn mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Nhiều hộ đã hưởng ứng, trong đó có anh Nguyễn Bá Quế ở thôn Vạn Thành, hiện sở hữu 2 ha riềng, cho doanh thu gần 1 tỷ đồng/năm. Theo anh Quế, việc trồng riềng không chỉ giúp gia đình thoát nghèo mà còn tạo thêm việc làm cho lao động địa phương, mở ra cơ hội phát triển bền vững.
Bà Mạch Thị Hồng, một hộ dân trong thôn, cũng khẳng định: “Cây riềng dễ trồng, dễ chăm sóc mà hiệu quả rõ rệt. Nhờ đó, nhiều gia đình đã có thêm thu nhập, ổn định cuộc sống. Đây là hướng đi phù hợp để phát triển kinh tế ở địa phương”.
Hiện mô hình trồng riềng ở Thăng Bình vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền miệng. Người dân chưa áp dụng nhiều khoa học kỹ thuật, chưa có liên kết sản xuất và tiêu thụ ổn định. Trong khi đó, nhu cầu thị trường đối với riềng, đặc biệt làm nguyên liệu cho chế biến thực phẩm xuất khẩu sang châu Á, châu Âu và Mỹ, ngày càng tăng.
Ông Xanh bày tỏ: “Nếu chính quyền địa phương hỗ trợ quy hoạch vùng trồng, hướng dẫn kỹ thuật và xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ, bà con sẽ yên tâm đầu tư. Khi đó, cây riềng không chỉ giúp thoát nghèo mà còn trở thành cây làm giàu bền vững”.
Thực tế, một số hộ dân đã bắt đầu liên kết thành tổ nhóm để cùng chia sẻ kỹ thuật, mua giống chung và kết nối thương lái. Người dân cũng mong muốn xây dựng hợp tác xã trồng riềng, nhằm tạo đầu mối gắn kết với doanh nghiệp thu mua và mở rộng đầu ra. Đây là hướng đi tất yếu nếu muốn cây riềng trở thành sản phẩm chủ lực, góp phần giảm nghèo bền vững ở địa phương.
Hiệu quả từ Chương trình mục tiêu quốc gia
Không chỉ riêng xã Thăng Bình, toàn tỉnh Thanh Hóa đã và đang chứng kiến nhiều chuyển biến tích cực trong công tác giảm nghèo nhờ Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 – 2025.
Tỷ lệ giảm nghèo tại Thanh Hóa vượt gấp đôi mục tiêu đặt ra. Ảnh: Minh họa
Theo UBND tỉnh, sau 4 năm triển khai, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số đã giảm từ 15,33% (2023) xuống còn 8,6% (2024), vượt gấp đôi mục tiêu đề ra. Đây là kết quả của sự chỉ đạo quyết liệt từ các cấp chính quyền cùng với tinh thần tự lực, đổi mới tư duy của người dân.
Cơ sở hạ tầng thiết yếu được quan tâm đầu tư: 100% xã có đường ô tô đến trung tâm xã; 100% thôn, bản có điện, phủ sóng phát thanh – truyền hình; gần 99% học sinh THCS đến trường; 95% thôn, bản có nhà sinh hoạt cộng đồng. Những thay đổi này không chỉ cải thiện điều kiện sống mà còn tạo nền tảng để người dân tiếp cận tri thức, thông tin, mở rộng cơ hội sản xuất và kinh doanh.
Cùng với đó, các chính sách hỗ trợ vốn vay, đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, đào tạo nghề, khuyến khích khởi nghiệp đã được triển khai đồng bộ. Nhờ vậy, nhiều hộ nghèo, cận nghèo có cơ hội tiếp cận nguồn lực, áp dụng tiến bộ kỹ thuật, phát huy tiềm năng địa phương để nâng cao thu nhập. Tư duy “trông chờ, ỷ lại” từng bước được thay thế bằng tinh thần tự lực, khát vọng thoát nghèo và làm giàu chính đáng.
Trong giai đoạn 2026 - 2030, Thanh Hóa đặt mục tiêu tiếp tục giảm nghèo gắn với phát triển bền vững. Tỉnh phấn đấu thu nhập bình quân khu vực miền núi bằng 1/2 mức chung toàn tỉnh; tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 3%/năm; cơ bản không còn xã đặc biệt khó khăn; 100% đường giao thông thôn, bản được cứng hóa; trường học, trạm y tế xã đạt chuẩn kiên cố; trên 85% số xã miền núi đạt chuẩn nông thôn mới.
Cùng với phát triển kinh tế, tỉnh sẽ chú trọng bảo tồn văn hóa truyền thống, bảo vệ môi trường sinh thái, đảm bảo hài hòa giữa tăng trưởng và bền vững.
Từ mô hình cây riềng ở Thăng Bình đến kết quả giảm nghèo trên toàn tỉnh, có thể rút ra một bài học: chỉ cần dám đổi mới, dám nghĩ dám làm và có sự đồng hành kịp thời của chính quyền, người dân hoàn toàn có thể thoát nghèo, vươn lên làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.
Cây riềng, từ một loại gia vị quen thuộc, nay đang trở thành niềm hy vọng mới, góp phần khẳng định hiệu quả của các chương trình giảm nghèo, mở ra cơ hội phát triển bền vững cho nông dân Thanh Hóa.