Nâng tiêu chí thu nhập và tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, dự thảo Nghị định về chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 đưa ra một số điểm đáng chú ý. Theo đó, chuẩn nghèo đa chiều sẽ bao gồm tiêu chí thu nhập và mức độ thiếu hụt tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản. Cụ thể, về tiêu chí thu nhập ở khu vực nông thôn là 2,2 triệu đồng/người/tháng và ở khu vực đô thị là 2,8 triệu đồng/người/tháng.
Giảm nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030 hướng tới nâng cao chất lượng cuộc sống và tự lập của người dân.
Về tiêu chí dịch vụ xã hội cơ bản gồm 6 chiều, 12 chỉ số việc làm (việc làm; người phụ thuộc trong hộ gia đình); giáo dục (trình độ giáo dục của người lớn; tình trạng đi học của trẻ em); y tế (dinh dưỡng; bảo hiểm y tế); nhà ở (diện tích nhà ở bình quân đầu người, chất lượng nhà ở); thông tin (sử dụng dịch vụ viễn thông); nước sinh hoạt, vệ sinh và môi trường (nguồn nước sinh hoạt; nhà tiêu (công trình phụ) hợp vệ sinh; xử lý rác thải).
Về tiêu chí thu nhập gắn với phát triển bền vững, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho hay, theo Nghị quyết 42-NQ/TW và Chỉ thị 05-CT/TW, chuẩn nghèo đa chiều cần đảm bảo mức sống tối thiểu tăng dần, đồng thời nâng khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.
Khảo sát mức sống dân cư kỳ 1 năm 2025 của Bộ Tài chính (thực hiện cuối năm 2024) cho thấy, khu vực đô thị: 2,485 triệu đồng/người/tháng; khu vực nông thôn: 1,87 triệu đồng/người/tháng
Dự kiến, chỉ số giá tiêu dùng tăng 3,5%/năm đến 2030. Để đảm bảo các hộ thoát nghèo không sống dưới mức tối thiểu, chuẩn nghèo giai đoạn 2026-2030, dự kiến, khu vực đô thị sẽ là 3 triệu đồng/người/tháng (tăng 1,5 lần so với giai đoạn 2022-2025); khu vực nông thôn sẽ là 2,3 triệu đồng/người/tháng (tăng 1,53 lần so với giai đoạn 2022-2025). Mức tăng này thấp hơn tốc độ tăng GDP bình quân đầu người giai đoạn 2022-2030 (tăng 2,2 lần từ 3.760 USD lên 8.500 USD).
Để hạn chế phát sinh số hộ nghèo, hộ cận nghèo và đảm bảo khả năng ngân sách thực hiện chính sách, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất, khu vực đô thị là 2,8 triệu đồng/người/tháng; khu vực nông thôn là 2,2 triệu đồng/người/tháng. Tiêu chí này tương đương mức sống tối thiểu năm 2028, phù hợp với Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và chỉ đạo của Ban Bí thư.
Hướng tới nâng cao chất lượng cuộc sống và tự lập của người dân
Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025 triển khai trên toàn quốc với tổng nguồn vốn tối thiểu 75.000 tỷ đồng. Sau hơn 4 năm triển khai đồng bộ, chương trình đạt nhiều kết quả tích cực. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 4,03% năm 2022 xuống 1,93% cuối năm 2024; tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo giảm bình quân trên 5% mỗi năm, còn khoảng 24,86%; tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số giảm trung bình 4,3%/năm, còn 12,55%.
Chuẩn nghèo hiện nay không chỉ dừng lại ở "cơm no, áo ấm"
PGS-TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng, cho rằng, chuẩn nghèo hiện nay không chỉ dừng lại ở “cơm no, áo ấm”, mà phải hướng tới nâng cao chất lượng cuộc sống toàn diện: giáo dục, y tế, đời sống tinh thần và sinh kế bền vững.
Điều then chốt để chính sách đi vào thực chất là dựa trên khảo sát thực tế, lắng nghe nhu cầu từng vùng, từng địa phương. Mỗi nơi có đặc thù riêng như điện lực, trường lớp, cơ sở y tế, nguồn nước… đều cần được ưu tiên phù hợp. Với đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng núi, dù đời sống đã cải thiện nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, vì vậy chính sách cần linh hoạt và trao quyền triển khai phù hợp với nhu cầu thực tế.
Mục tiêu cốt lõi của chương trình không chỉ là hỗ trợ trước mắt mà quan trọng hơn là giúp người dân tự lập, tự tin và tự tạo sinh kế. Thay vì chỉ “trao tiền”, Nhà nước cần “trao nghề, trao việc làm”, đào tạo nghề, kỹ năng số, kiến thức công nghệ và AI để người dân có thể sống bằng nghề, giảm phụ thuộc.
Đào tạo nghề cũng cần gắn với hệ thống trường dân tộc nội trú, giúp thế hệ trẻ thay đổi tư duy, phát triển sinh kế mới ngoài nông nghiệp truyền thống như trồng dược liệu, khai thác giá trị sản phẩm bản địa. Người dân vùng khó khăn, vốn chăm chỉ, chỉ cần cơ hội để biết tính toán, dự báo và ứng phó với biến động, từ đó chủ động sản xuất và vươn lên.
PGS-TS Bùi Thị An nhấn mạnh, giáo dục phải được đặt lên hàng đầu. Người dân có kiến thức, kỹ năng và nghề nghiệp sẽ thoát nghèo bền vững, tránh tái nghèo. Cần phân biệt hai loại tái nghèo. Thứ nhất, do hạn chế kiến thức, cần tập trung giáo dục, đào tạo nghề; thứ hai, do yếu tố bất khả kháng như thiên tai thì Nhà nước phải dự báo, quy hoạch và hỗ trợ kịp thời, không để người dân tự xoay sở. Chỉ khi mỗi người, mỗi làng đều có nghề, có khả năng tự lập và làm chủ cuộc sống, mục tiêu giảm nghèo bền vững mới thực sự đạt được.
Chuẩn nghèo đa chiều phải linh hoạt, gắn với phát triển bền vững
Kết luận tại cuộc họp trực tuyến toàn quốc chiều 12/9 về ban hành Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026–2030 và báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026–2035, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: Chuẩn nghèo đa chiều là chuẩn quốc tế do Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) khuyến nghị, song các quốc gia có thể linh hoạt áp dụng phù hợp với điều kiện thể chế và trình độ phát triển.
Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường bám sát chuẩn mực đã ban hành, đồng thời dựa trên số liệu thống kê chính thức để xác định mức thu nhập tối thiểu, tính toán phù hợp với mục tiêu phát triển đến năm 2030. Theo đó, hộ nghèo phải được hưởng thành quả tăng trưởng chung, và chuẩn nghèo cần được điều chỉnh linh hoạt theo từng giai đoạn.
Ngoài tiêu chí thu nhập, các chỉ số về giáo dục, y tế, việc làm, thông tin, dịch vụ cơ bản cần được rà soát, đồng thời bổ sung chỉ số thích ứng với thiên tai, bão lũ – yếu tố trực tiếp quyết định tính bền vững trong giảm nghèo. Về phân loại đối tượng, Phó Thủ tướng đề nghị tiếp tục duy trì ba nhóm: hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ thu nhập trung bình; trong đó nhóm thu nhập trung bình cần chính sách phòng ngừa tái nghèo.
Về tổ chức thực hiện, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, nghị định và các văn bản hướng dẫn không chỉ quy định chuẩn mực mà phải đi kèm cơ chế, chính sách, phương án triển khai và giám sát cụ thể; phân định rõ trách nhiệm từng cấp: Trung ương ban hành chuẩn, tỉnh cụ thể hóa, xã tổ chức thực hiện trên nguyên tắc “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Bộ Tài chính được giao bảo đảm nguồn lực, quy định rõ trách nhiệm và phương án huy động.
Phó Thủ tướng cũng đề nghị MTTQ Việt Nam tăng cường tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia; đồng thời giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Dân tộc và Tôn giáo phối hợp hoàn thiện nghị quyết trình Chính phủ và Quốc hội xem xét, quyết định, tạo cơ sở triển khai hiệu quả mục tiêu giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026–2035.