Chung tay xây dựng trường học không khói thuốc

Mỗi thầy cô là “đại sứ truyền thông” vì sức khỏe học đường

Sáng 5/11, tại Trường THPT Phan Đình Phùng (Hà Nội) đã diễn ra Hội thảo “Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học”. Hội thảo do Báo Giáo dục và Thời đại (Bộ Giáo dục và Đào tạo) phối hợp Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Nhà báo Triệu Ngọc Lâm - Tổng Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại khẳng định, Hội thảo “Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học” không chỉ là một trong chuỗi sự kiện chuyên môn, mà còn là lời cam kết mạnh mẽ của ngành giáo dục đối với sức khỏe, đạo đức và tương lai của thế hệ trẻ Việt Nam.

Nhà báo Triệu Ngọc Lâm cho biết, cuộc chiến chống thuốc lá không thể chỉ dựa vào y học hay pháp luật mà còn phải là cuộc chiến của ý thức, tri thức và nhân cách. Ở đó, giáo dục và truyền thông là hai mũi nhọn quan trọng nhất.

Do đó, môi trường học đường không chỉ là nơi dạy chữ, mà còn là nơi trồng người. Mỗi thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn là tấm gương sống, là người truyền cảm hứng về lối sống lành mạnh, trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. Chính vì vậy, truyền thông giáo dục phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học không đơn thuần là tuyên truyền, mà là một quá trình gieo mầm giá trị sống giúp học sinh hiểu, tin tưởng.

"Ngành giáo dục giữ một vị trí đặc biệt trong cuộc chiến phòng, chống tác hại của thuốc lá, không chỉ là nơi trang bị tri thức, nhà trường còn là môi trường hình thành nhân cách và hành vi của con người. Mỗi bài giảng, mỗi hoạt động ngoại khóa, mỗi câu chuyện thầy cô kể… đều có thể trở thành liều vaccine ý thức, giúp học sinh hiểu rõ tác hại của thuốc lá và biết cách tự bảo vệ mình”, nhà báo Triệu Ngọc Lâm chia sẻ.

Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở giáo dục xây dựng trường học không khói thuốc, tích hợp nội dung phòng, chống thuốc lá vào các môn học, đồng thời tăng cường truyền thông, tuyên truyền qua các kênh báo chí, mạng xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, chúng ta cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng thách thức còn rất lớn. Dù đã có lệnh cấm song các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới ngày càng tinh vi, đánh trúng tâm lý tò mò, muốn thể hiện bản thân của học sinh. Công tác quản lý, giám sát trong môi trường học đường, đặc biệt ở bậc THPT và đại học, vẫn còn những khoảng trống cần lấp đầy.

Nhà báo Triệu Ngọc Lâm cũng tin tưởng: "Để công tác phòng, chống thuốc lá trong học đường đạt hiệu quả bền vững, mỗi thầy cô, đều cần trở thành một ‘đại sứ truyền thông’, lan tỏa giá trị của lối sống lành mạnh. Trên con đường phát triển của đất nước, mỗi thế hệ học sinh, sinh viên chính là tương lai của dân tộc. Bảo vệ các em khỏi khói thuốc hôm nay chính là bảo vệ sức khỏe, trí tuệ và phẩm chất của Việt Nam ngày mai”.

Chung tay xây dựng mô hình “Trường học không khói thuốc”

Phát biểu tham luận tại hội thảo, Ths. BS Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết, rất ấn tượng với các bài trình bày thuyết phục, khoa học và đầy ý nghĩa thuyết phục của các thầy cô giáo, các kiến thức kỹ năng phòng chống tác hại thuốc lá.

Bà Hải nhấn mạnh, báo cáo của WHO năm 2021, sử dụng thuốc lá đã và đang gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm tại Việt Nam, với hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm (trong đó 84.500 người tử vong/năm do hút thuốc chủ động và 18.800 người tử vong do tiếp xúc thụ động với khói thuốc).

“Trong thời gian qua, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm phòng, chống tác hại của thuốc lá trong học sinh, sinh viên. Hàng nghìn buổi truyền thông trực tiếp tại trường học đã được tổ chức; hàng trăm tài liệu, video, bài giảng, và sản phẩm truyền thông đã được biên soạn, phổ biến rộng rãi; nhiều cuộc thi, chương trình ngoại khóa, mô hình “Trường học không khói thuốc” được duy trì thường xuyên”, bà Hải thông tin.

Theo bà Hải, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã tổ chức các lớp tập huấn sử dụng tài liệu hướng dẫn giáo dục lồng ghép nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá trong bài giảng môn học và hoạt động giáo dục cấp THPT cho giáo viên tại các địa phương. Những hoạt động này đã góp phần đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, giúp giáo viên có thêm công cụ, kỹ năng để truyền tải kiến thức về phòng, chống tác hại của thuốc lá một cách sinh động, gần gũi và hiệu quả hơn tới học sinh, sinh viên.

“Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho thấy tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên giảm đáng kể: ở nhóm 13-17 tuổi giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019; ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014 xuống còn 1,9% năm 2022. Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, những thành tựu này đang có nguy cơ bị phá bỏ bởi sự gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới, chủ yếu là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt trong giới trẻ”, bà Hải bày tỏ.

Tuy nhiên, bà Hải cũng bày tỏ lo ngại, ở thanh thiếu niên 13-17 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ này đã tăng hơn gấp đôi, từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Đáng lưu ý, ở nữ giới từ 11-18 tuổi, theo kết quả sơ bộ điều tra tại 11 tỉnh, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã đạt 4,3% năm 2023.

Trong thời gian tới, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Báo Giáo dục và Thời đại cùng các bộ, ngành và địa phương để mở rộng các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong trường học. Thông qua việc hỗ trợ xây dựng tài liệu giảng dạy, chương trình đào tạo kỹ năng tuyên truyền cho giáo viên, nhân rộng các mô hình trường học không khói thuốc. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông đa nền tảng nhằm giúp học sinh, sinh viên dễ dàng tiếp cận thông tin chính xác, khoa học và gần gũi hơn.