Khi cả thế giới đang chạy đua tái cấu trúc chuỗi cung ứng bán dẫn Việt Nam nổi lên như một điểm đến chiến lược. Không còn chỉ là “nhà lắp ráp của thế giới”, Việt Nam đang từng bước gia nhập sân chơi bán dẫn toàn cầu, không chỉ cần năng lực sản xuất mà còn đòi hỏi nền tảng công nghệ, chất lượng nhân lực và tầm nhìn chính sách dài hạn.
Từ công xưởng đóng gói đến điểm tựa khu vực
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, TS. Lê Thùy Dương, Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, từ hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã xây dựng vị thế đáng kể trong chuỗi giá trị bán dẫn ở phân khúc hậu cần, cụ thể là lắp ráp, kiểm thử và đóng gói (ATP).
Những tên tuổi lớn như Intel, Samsung, Amkor, Hana Micron đều đã hiện diện. Trong đó, nhà máy của Intel tại TP. Hồ Chí Minh hiện là cơ sở lớn nhất của tập đoàn này trên toàn cầu. Tập đoàn Amkor mới đây đã đầu tư 1,6 tỷ USD xây dựng tổ hợp nhà máy đóng gói tại Bắc Ninh, theo giới chuyên gia đây là một trong những khoản đầu tư lớn nhất vào bán dẫn ở Việt Nam tính đến nay.
Hàng loạt tập đoàn công nghệ đổ bộ, nhà máy chip mọc lên, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để bước vào chuỗi giá trị bán dẫn. Ảnh minh họa
“Gần đây nhất, Tập đoàn Foxconn thông qua công ty con Shunsin Technology (Đài Loan) đã khởi động dự án sản xuất linh kiện bán dẫn tại Bắc Giang, với công suất thiết kế khoảng 4,5 triệu đơn vị mỗi năm từ 2026. Những bước đi đó cho thấy Việt Nam đang ngày càng mở rộng vai trò trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu”, TS. Lê Thùy Dương cho hay.
Theo báo cáo của Boston Consulting Group, Việt Nam có thể tăng thị phần toàn cầu trong lĩnh vực ATP từ mức ~1% hiện nay lên 8-9% vào năm 2032. Nếu tận dụng tốt xu hướng tái cấu trúc chuỗi cung ứng đây sẽ là cánh cửa mở cho Việt Nam vươn lên thành trung tâm bán dẫn hậu cần hàng đầu châu Á.
Theo TS. Lê Thùy Dương, không chỉ dừng ở sự hiện diện của các tập đoàn lớn, điều quan trọng là Việt Nam đã chính thức xác lập ngành công nghiệp bán dẫn là một trụ cột chiến lược. Quyết định 1018/QĐ-TTg ngày 21/9/2024 của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050” trong đó đặt mục tiêu phát triển toàn diện các khâu trong chuỗi giá trị từ thiết kế, nghiên cứu và phát triển, chế tạo đến sản xuất và ứng dụng…
Cùng với đó là chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, nhân lực và hạ tầng, đặc biệt trong các khu công nghiệp công nghệ cao như Hòa Lạc, Sài Gòn Hi-Tech Park và khu công nghệ cao Đà Nẵng…
Cơ hội lớn từ tầm nhìn quốc gia
Ngoài ra, TS. Lê Thùy Dương cho rằng, dân số trẻ, trình độ các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) tốt và khả năng học hỏi nhanh là lợi thế nổi bật của Việt Nam.
Theo Quyết định 1017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”, mục tiêu là đào tạo ít nhất 50.000 kỹ sư bán dẫn đến năm 2030 và xây dựng đội ngũ nhân lực đủ mạnh để tham gia vào chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu vào năm 2050.
“Các doanh nghiệp như FPT đã bắt tay cùng Nvidia xây dựng trung tâm nghiên cứu và nhà máy trí tuệ nhân tạo, trong khi Qualcomm thành lập trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Việt Nam. Tất cả cho thấy đây là sự chuyển động mạnh mẽ từ đào tạo sang ứng dụng và đổi mới sáng tạo”, TS. Lê Thùy Dương nhận định.
Tuy nhiên, cần thẳng thắn nhìn nhận, nhân lực trình độ cao, đặc biệt trong thiết kế vi mạch, vật liệu bán dẫn và vận hành dây chuyền chế tạo vẫn còn thiếu hụt lớn. Cùng với đó, hạ tầng sản xuất bán dẫn đòi hỏi vốn đầu tư hàng tỷ USD, công nghệ cực kỳ tinh vi và tiêu chuẩn cao là những điều chưa nhiều doanh nghiệp nội địa có thể đáp ứng trong ngắn hạn.
Đồng thời, thế giới bán dẫn không dành cho những bước chân chậm. Để không bị tụt lại, Việt Nam phải giải được bài toán về vốn đầu tư quy mô lớn, nhân lực chất lượng cao, công nghiệp hỗ trợ và cơ sở pháp lý tiên tiến. Sự cạnh tranh từ các nước láng giềng như Malaysia, Thái Lan, Ấn Độ đang gia tăng nhanh chóng. Nếu không có cơ chế đủ đột phá để giữ chân nhà đầu tư và hút chất xám, Việt Nam có thể bỏ lỡ nhịp tăng trưởng quyết định này.
“Việt Nam đã sẵn sàng cho một phần đặc biệt trong khâu đóng gói, kiểm thử và đang tiến bước vững chắc vào thiết kế và sản xuất chip. Những quyết định chính trị rõ ràng, cộng với sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân và FDI cho thấy chúng ta đang đi đúng hướng”, TS. Lê Thùy Dương nhấn mạnh.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là điểm khởi đầu. Để trở thành một mắt xích không thể thiếu trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu, Việt Nam cần tiếp tục giữ vững cam kết chính sách, tăng tốc đào tạo nhân lực chuyên sâu, đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật công nghệ cao và mở cửa sâu hơn cho các sáng kiến hợp tác quốc tế.
Trong cuộc đua bán dẫn toàn cầu Việt Nam không thể chần chừ. Nếu làm tốt, chúng ta không chỉ có một ngành công nghiệp mới, mà còn có thể kiến tạo tương lai công nghệ cho cả quốc gia.
Trong năm học 2024-2025, có khoảng 19.000 sinh viên đã nhập học các ngành phù hợp với lĩnh vực bán dẫn, chiếm 10% sinh viên học STEM. Cả nước hiện có 166 cơ sở đào tạo liên quan đến vi mạch, trong đó 97 cơ sở đào tạo trực tiếp các chuyên ngành bán dẫn. Đến nay, đã có 30 chương trình đào tạo được công bố và triển khai tại 8 trường đại học.