Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, chiều 20/10, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã trình bày báo cáo trước Quốc hội về kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025.
Nhiều chỉ tiêu đạt và vượt, tạo chuyển biến thực chất
Trong Báo cáo trình Quốc hội về kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết 31/2021/QH15, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: quá trình cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021- 2025 diễn ra trong bối cảnh đầy thách thức, đại dịch COVID-19 kéo dài, xung đột địa chính trị, biến đổi khí hậu và bất ổn tài chính toàn cầu. Song nhờ sự điều hành quyết liệt của Chính phủ, sự đồng thuận của toàn hệ thống chính trị và cộng đồng doanh nghiệp, nền kinh tế Việt Nam đã trụ vững và đạt nhiều kết quả nổi bật.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cho biết: Trong 27 chỉ tiêu của Nghị quyết 31, có 23 chỉ tiêu được đánh giá, trong đó 10 chỉ tiêu có khả năng hoàn thành, 9 chỉ tiêu khó hoàn thành và 4 chỉ tiêu dự kiến không đạt. Các lĩnh vực đạt kết quả nổi bật gồm tăng năng suất lao động, tái cơ cấu đầu tư công, ngân sách nhà nước, hệ thống tín dụng, doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trình bày báo cáo trước Quốc hội. Ảnh: QH
Chính phủ đã hoàn thành 86/102 nhiệm vụ trong Nghị quyết 54/NQ-CP, chiếm 84,3%, khẳng định nỗ lực lớn trong thực thi chính sách. Việc đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, hoàn thiện thể chế thuế, tài chính, cùng cải cách bộ máy đã góp phần thúc đẩy phục hồi tăng trưởng sau đại dịch.
Theo Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực, tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ chiếm hơn 80% GDP, phản ánh xu hướng hiện đại hóa, số hóa và xanh hóa nền kinh tế. Các loại thị trường, từ tài chính, đất đai, lao động đến khoa học, công nghệ, được hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, vận hành minh bạch hơn.
Hàng loạt Nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị (57, 59, 66, 68, 71, 72...) đã mở đường cho cải cách thể chế, phát triển các vùng kinh tế trọng điểm, đô thị lớn và khu vực tư nhân. Hạ tầng số, hạ tầng giao thông và liên kết vùng được đầu tư mạnh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và kết nối kinh tế - xã hội.
Công tác cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước được triển khai đồng bộ, gắn với cổ phần hóa và thoái vốn minh bạch, hạn chế thất thoát tài sản công. Vai trò dẫn dắt của khối doanh nghiệp nhà nước trong các lĩnh vực then chốt được củng cố, trong khi khu vực tư nhân trở thành động lực quan trọng của tăng trưởng.
Bên cạnh đó, kinh tế tập thể, hợp tác xã được hỗ trợ phát triển theo chuỗi giá trị, gắn với ứng dụng công nghệ cao. Chính phủ cũng chú trọng xây dựng mô hình hợp tác công – tư, thu hút đầu tư theo cơ chế thị trường và phù hợp với quy định thuế tối thiểu toàn cầu.
Đặc biệt, giai đoạn 2021–2025 đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ trong chuyển đổi số, ứng dụng khoa học – công nghệ và phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Các ngành kinh tế được định hướng sử dụng công nghệ hiện đại, nâng cao năng suất và hiệu quả sử dụng tài nguyên. Đây là nền tảng để Việt Nam tiến tới tăng trưởng xanh, giảm phát thải và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Các đại biểu tại phiên họp toàn thể chiều 20/10. Ảnh: QH
Bên cạnh thành tựu, Phó Thủ tướng thẳng thắn chỉ ra nhiều hạn chế: tiến độ hoàn thiện thể chế còn chậm; cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập chưa đạt kỳ vọng; năng suất một số ngành chưa cải thiện mạnh; thủ tục hành chính vẫn phức tạp.
Để khắc phục, Chính phủ xác định 6 trọng tâm điều hành trong thời gian tới: Hoàn thiện thể chế và pháp luật; Đẩy nhanh giải ngân đầu tư công; Cải thiện môi trường kinh doanh; Phát huy vai trò cực tăng trưởng, đô thị lớn; Phát triển kinh tế số, xanh, tuần hoàn; Nâng cao hiệu quả các loại thị trường.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định: “Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo sát sao, tổ chức thực hiện hiệu quả các giải pháp tái cơ cấu nền kinh tế, hướng tới mô hình tăng trưởng xanh, bền vững, dựa trên khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và năng suất lao động cao.”
Nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết Uỷ ban đánh giá cao quyết tâm, nỗ lực và sự thống nhất hành động của Chính phủ trong bối cảnh khó khăn chưa từng có, góp phần bảo đảm mục tiêu vừa phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, vừa cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng bền vững, tự chủ và hội nhập sâu rộng.
Bên cạnh những kết quả đạt được, Uỷ ban đánh giá việc thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế thời gian qua còn đối diện một số khó khăn, thách thức.
Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi. Ảnh: QH
Trong đó, mô hình tăng trưởng chậm chuyển đổi và chưa có chiều sâu. Nền kinh tế vẫn chủ yếu dựa vào các yếu tố truyền thống như vốn và lao động.
Trong khi đó, đóng góp từ các động lực bền vững như đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và kinh tế tri thức còn khiêm tốn. Điều này tạo ra nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình.
Năng suất lao động cũng cải thiện chậm, bình quân giai đoạn 2021-2025 chỉ tăng 5,24%/năm, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 6,5% và thấp hơn đáng kể so với các nước trong khu vực.
Bên cạnh đó, cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch chậm, giá trị gia tăng thấp; các loại thị trường phát triển thiếu đồng bộ và chiều sâu.
Thị trường tài chính, ngân hàng tiềm ẩn rủi ro. Thị trường khoa học và công nghệ chưa phát triển tương xứng, việc phân bổ và sử dụng nguồn lực còn hạn chế, tỷ lệ chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực này trong giai đoạn 2021-2025 chưa đạt yêu cầu.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ đánh giá rõ tác động của việc không hoàn thành các chỉ tiêu như đã nêu đối với kết quả và hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm để xác định các giải pháp mang tính chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, bảo đảm kế thừa kết quả và khắc phục triệt để các tồn tại hiện nay.
Về định hướng thực hiện những tháng cuối năm 2025, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động, cần tiếp tục ưu tiên củng cố ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, duy trì dư địa chính sách.
Đồng thời đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, số và bền vững, tạo nền tảng vững chắc để hoàn thành các mục tiêu của giai đoạn 2021-2025 và định hình các động lực tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026-2030.