Giảm dần “bù chéo” - hướng tới công bằng giữa các nhóm khách hàng
Trao đổi bên lề họp báo thường kỳ Quý III năm 2025 của Bộ Công Thương, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Bùi Quốc Hùng cho biết, việc điều chỉnh cơ cấu biểu giá điện trong thời gian tới được thực hiện theo đúng tinh thần Luật Điện lực năm 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Cụ thể, thực hiện mục tiêu khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả, căn cứ điều 50 Luật Điện lực năm 2024, tại Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg đối với giá điện sinh hoạt áp dụng biểu giá điện theo bậc thang để tăng dần; bậc có mức sử dụng điện càng cao thì giá cao hơn.
Cơ chế giá điện “đúng - đủ” hướng tới mục tiêu minh bạch, công bằng và bền vững trong sử dụng năng lượng. Ảnh minh họa.
Theo đó, người tiêu dùng sử dụng điện ở mức thấp được hưởng lợi với giá điện ưu đãi hơn, trong khi những hộ tiêu thụ điện cao hơn sẽ phải trả nhiều hơn, phản ánh nguyên tắc “người dùng nhiều, trả nhiều”. Đây là biện pháp vừa khuyến khích tiết kiệm năng lượng, vừa giảm tải áp lực cho hệ thống điện trong các giai đoạn cao điểm.
Đáng chú ý, ở nhóm khách hàng sản xuất và thương mại, cơ chế “bù chéo”, nghĩa là việc một nhóm khách hàng phải trả cao hơn để bù đắp chi phí cho nhóm khác đã được thu hẹp rõ rệt.
“Đối với các nhóm khách hàng sản xuất và thương mại đã được điều chỉnh thu hẹp mức bù chéo do áp dụng giá cho đối tượng khách hàng cơ sở lưu trú du lịch ngang bằng giá điện sản xuất (trước đây áp giá theo khách hàng kinh doanh thông thường), mà điều chỉnh giá điện sản xuất lớn hơn giá sinh hoạt”, ông Hùng nêu rõ.
Điều này có nghĩa là, thay vì phải chịu mức giá điện tương tự nhóm kinh doanh dịch vụ như trước đây, các cơ sở lưu trú du lịch vốn mang đặc thù hoạt động tương tự sản xuất, nay được tính giá điện hợp lý hơn, giúp giảm chi phí vận hành và tăng khả năng cạnh tranh.
Ông Hùng khẳng định, việc cơ cấu biểu giá bán lẻ điện tại Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg từng bước giảm dần chênh lệch giá điện, đảm bảo hài hòa hơn giữa các nhóm khách hàng và không làm tăng tác động lớn tới các nhóm ngành.
Như vậy, biểu giá điện mới sẽ giúp phân bổ lại chi phí một cách hợp lý, tránh tạo cú sốc giá cho nền kinh tế. Đây được xem là một bước tiến quan trọng trong lộ trình hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, vừa minh bạch, vừa hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp - người dân - nhà nước.
Lộ trình tính giá điện đúng - đủ: Cân bằng giữa chi phí và an sinh
Kể từ Luật Điện lực (sửa đổi) năm 2024 chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ sang cơ chế “tính đúng, tính đủ” giá điện, tức là giá bán lẻ điện sẽ phản ánh đầy đủ chi phí sản xuất, truyền tải, phân phối và dự phòng.
Giải thích về định hướng này, ông Bùi Quốc Hùng dẫn lại quan điểm của Bộ Chính trị trong Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045: “Nghị quyết cũng khẳng định lại quan điểm chỉ đạo và giải pháp từ Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 là xây dựng giá năng lượng minh bạch do thị trường quyết định, có sự quản lý của Nhà nước”.
Theo đó, Nhà nước không còn can thiệp hành chính trực tiếp vào việc định giá điện như trước, mà chuyển dần sang cơ chế để thị trường hình thành giá, tất nhiên trong khuôn khổ được giám sát, điều tiết hợp lý nhằm bảo đảm ổn định vĩ mô và an sinh xã hội.
Phó Cục trưởng Cục Điện lực cho biết thêm: “Nghị định số 72/2025/NĐ-CP ngày 28/3/2025 của Chính phủ quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân đã đưa ra quy định đảm bảo tính đúng, tính đủ chi phí sản xuất - cung ứng điện trong giá điện, đồng thời có cơ chế để cập nhật giá điện theo biến động của thông số đầu vào theo thị trường”.
Khi chi phí đầu vào như than, khí, xăng dầu, hay tỷ giá biến động, giá điện sẽ được cập nhật linh hoạt, phản ánh đúng thực tế sản xuất thay vì duy trì mức giá cũ kéo dài gây méo mó thị trường.
Ông Hùng nhấn mạnh: “Việc tính toán giá điện đã đảm bảo phản ánh đúng chi phí, tuy nhiên việc điều chỉnh thực tế cần cân nhắc đến điều kiện chung về kinh tế vĩ mô, sản xuất của doanh nghiệp và đời sống của người dân. Việc thực hiện điều chỉnh giá điện theo lộ trình là cần thiết, có thể thông qua việc rút ngắn thời gian điều chỉnh và chia nhỏ các lần điều chỉnh để tránh gây sốc”.
Theo Nghị định số 72/2025/NĐ-CP, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân tối thiểu là 3 tháng kể từ lần điều chỉnh gần nhất. Đây được xem là chu kỳ hợp lý để cơ quan quản lý có đủ dữ liệu tài chính và đánh giá tác động toàn diện trước mỗi quyết định; đảm bảo một chu kỳ xem xét số liệu tài chính, phù hợp với việc cập nhật giá điện theo quý. Bên cạnh đó, Nghị định cũng quy định mức tối thiểu để điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân là 2%, giúp việc điều chỉnh giá điện bám sát hơn với biến động của thị trường.
Như vậy, thay vì tăng giá đột ngột, việc chia nhỏ các lần điều chỉnh vừa giúp thị trường điện phản ứng linh hoạt hơn, vừa giảm thiểu tác động dây chuyền tới giá hàng hóa và lạm phát.
Các chuyên gia đánh giá, cơ chế “tính đúng, tính đủ” sẽ giúp ngành điện tự cân đối tài chính, tạo điều kiện thu hút đầu tư xã hội hóa vào các dự án nguồn và lưới điện, nhất là trong bối cảnh nhu cầu điện năng đang tăng nhanh và nguồn cung xanh (năng lượng tái tạo) cần vốn lớn.
Việc điều chỉnh cơ cấu giá điện theo hướng minh bạch, phản ánh chi phí thực tế cũng giúp doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch sản xuất kinh doanh, khuyến khích người dân sử dụng điện hiệu quả hơn. Khi giá điện được hình thành trên cơ sở thị trường, mọi chủ thể đều có động lực tối ưu hóa chi phí và giảm lãng phí năng lượng.
Bên cạnh đó, việc giảm dần cơ chế “bù chéo” giá điện giữa các nhóm khách hàng giúp thị trường điện trở nên công bằng và rõ ràng hơn, không còn tình trạng nhóm này phải “gánh” chi phí cho nhóm kia. Điều này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế và là bước chuẩn bị cần thiết cho việc hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh toàn phần trong tương lai gần.
Phó Cục trưởng Bùi Quốc Hùng khẳng định, toàn bộ quá trình xây dựng và triển khai cơ chế giá điện mới đều hướng đến mục tiêu kép, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển kinh tế bền vững. “Giá điện ‘đúng - đủ’ là bước chuyển về tư duy quản lý, từ bao cấp sang thị trường, từ điều hành hành chính sang vận hành minh bạch và dựa trên quy luật cung cầu.