Huy động sức mạnh cộng đồng giải quyết các thách thức xã hội
Ngày 12/12, trong khuôn khổ Ngày hội Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo Quốc gia Techfest Việt Nam 2025, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ (NATEC), Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo quốc gia (NSSC) thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) đã tổ chức Hội thảo “Đổi mới sáng tạo mở xã hội – Thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo toàn dân”.
Phát biểu mở đầu hội thảo, ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc huy động sức mạnh cộng đồng để giải quyết các thách thức xã hội.
Gợi nhắc đến biểu tượng Thánh Gióng/Phù Đổng Thiên Vương, ông Phạm Hồng Quất cho rằng, câu chuyện này đã truyền cảm hứng về việc dân làng chung tay giúp cậu bé lớn nhanh như thổi và sử dụng vật liệu địa phương (tre làng) làm vũ khí chống ngoại xâm. Từ đó, gợi mở ra những mối liên hệ mật thiết với quá trình đổi mới sáng tạo ở Việt Nam.
Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Q.N
Ông Phạm Hồng Quất chỉ rõ, Việt Nam đang đối diện với nhiều thách thức xã hội và toàn cầu, bao gồm việc phải vượt qua bẫy thu nhập trung bình, giải quyết vấn đề dân số bắt đầu già hóa (tương tự như Hàn Quốc khoảng 5 năm trước), ô nhiễm môi trường, ngập lụt và chất lượng không khí kém tại các thành phố lớn, cùng những bệnh tật phát sinh từ sự phát triển nhanh của công nghệ và quá trình đô thị hóa.
Trước bối cảnh đó, ông khẳng định sứ mệnh mà các lĩnh vực công nghệ truyền thống (như fintech, blockchain, giáo dục, du lịch) chưa giải quyết hết chính là đổi mới sáng tạo mở xã hội. Sứ mệnh này tập trung vào việc giải quyết trực tiếp các thách thức xã hội mà người dân phải đối mặt hàng ngày, từ người già, trẻ em, phụ nữ đến người khuyết tật, bằng cách sử dụng công nghệ mới và mô hình kinh doanh mới, chứ không phải các phương pháp truyền thống. Ông nhấn mạnh cộng đồng khởi nghiệp công nghệ cần gắn kết, chung tay sẵn sàng giải quyết các vấn đề xã hội trước khi phát sinh.
Các sáng kiến trong khuôn khổ này đã mang lại thành công, với nhiều cuộc thi được tổ chức tại Việt Nam và Hàn Quốc, tạo ra những giải pháp thông minh không chỉ giúp đỡ những người khuyết tật (người mù, điếc câm) mà còn giúp ích cho cộng đồng và xã hội. Phạm vi của sự đổi mới sáng tạo này cần được mở rộng từ làng lên cộng đồng, bao quát cả các trách nhiệm lớn tại các siêu đô thị như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Ông Quất kêu gọi lan tỏa những câu chuyện thành công của Việt Nam và chia sẻ kinh nghiệm với các thành phố của Hàn Quốc (Seoul, Incheon, Gyeonggi) để cùng nhau giải quyết các thách thức toàn cầu như dân số, biến đổi khí hậu và môi trường.
“Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ cam kết sẽ luôn đồng hành cùng các đối tác trên con đường giúp Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, xây dựng đô thị thông minh nhưng rất xanh, hướng tới cải thiện cuộc sống tốt đẹp hơn cho mỗi người dân”, ông Quất nói.
Cùng phát biểu tại hội thảo, ông Kees van Baar, Đại sứ Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam nhìn nhận, đổi mới sáng tạo mở xã hội là cầu nối quan trọng giữa phát triển kinh tế và phúc lợi cộng đồng. Hà Lan đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo toàn dân và chuyển đổi số, coi đây là động lực tạo ra những thay đổi thực chất trong kỷ nguyên số.
Theo ông, việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đặt ra yêu cầu công nghệ phải gắn liền với con người, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau. Đại sứ nhấn mạnh tầm quan trọng của cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm, bảo đảm quyền tiếp cận số bình đẳng cho mọi nhóm trong xã hội, bao gồm giới trẻ, phụ nữ và các cộng đồng dễ bị tổn thương. Ông cho rằng đổi mới sáng tạo chỉ có thể đạt được trong một xã hội cởi mở, nơi con người có điều kiện tự do trải nghiệm và khám phá.
Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Q.N
Tập trung vào 5 trụ cột chính
Tại hội thảo, bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững phân tích trọng tâm về hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo xã hội tại Việt Nam, bao gồm các rào cản lớn về dữ liệu, cơ chế hợp tác, đo lường tác động và năng lực nhân lực.
Bà nhấn mạnh rằng để hệ sinh thái thực sự phát triển bền vững, Việt Nam cần tập trung xây dựng các trụ cột gồm: đổi mới - mở - kết nối - bao trùm - bay lên. Bà Linh nhận định đổi mới sáng tạo mở xã hội đã trở thành xu thế tất yếu trên thế giới, bởi đây là cách tiếp cận hiệu quả nhất để giải quyết các thách thức phức tạp như bất bình đẳng, biến đổi khí hậu hay đô thị hóa nhanh.
“Đổi mới sáng tạo không chỉ nằm ở những công nghệ tiên tiến, mà nằm ở khả năng chúng ta mở ra những không gian mới để con người được tham gia, được lắng nghe và được cùng kiến tạo giải pháp. Khi một cụ già ở nông thôn, một phụ nữ khuyết tật hay một học sinh vùng sâu có thể đóng góp dữ liệu và phản hồi, hệ sinh thái không chỉ thông minh hơn mà còn công bằng và nhân văn hơn, giải quyết được gốc rễ vấn đề để hướng tới phát triển bền vững. Sức mạnh của đổi mới sáng tạo mở chính là sức mạnh của kết nối: kết nối tiếng nói của cộng đồng với năng lực của startup, kết nối thách thức của doanh nghiệp với tri thức của viện trường và các tổ chức hỗ trợ, kết nối mọi nguồn lực để không ai bị bỏ lại phía sau", bà Nguyễn Phương Linh cho hay.
Hội thảo được tổ chức với ba thảo luận chính nhằm hảo luận phương thức kết nối, đổi mới sáng tạo và mở để tạo điều kiện để mọi người dân có cơ hội tham gia thiết kế và thụ hưởng giải pháp đổi mới sáng tạo; thúc đẩy dữ liệu cộng đồng, phát triển hệ sinh thái hợp tác có trách nhiệm tại Việt Nam…
Những ý kiến, kinh nghiệm và đề xuất được ghi nhận tại hội thảo là cơ sở quan trọng để Techfest Việt Nam 2025 tiếp tục thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở xã hội, hướng tới các giá trị bền vững, bao trùm và sự tham gia của toàn dân trong hành trình đổi mới sáng tạo quốc gia.