Ngày 1/7/2025 mở ra bước ngoặt lịch sử khi hai tỉnh Gia Lai và Bình Định chính thức hợp nhất thành tỉnh Gia Lai mới, hình thành nên một không gian kinh tế rộng lớn chưa từng có, trải dài từ đại ngàn cao nguyên đến bờ biển Nam Trung Bộ.
Hai tháng sau hợp nhất, những chuyển động ban đầu cho thấy một viễn cảnh mới: Một tỉnh vừa có thế mạnh nông - lâm nghiệp, năng lượng tái tạo, vừa có lợi thế cảng biển, logistics và du lịch biển đảo.
Tại Hội nghị xúc tiến đầu tư và thương mại tỉnh Gia Lai năm 2025 diễn ra ngày 29/8, Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh, sau khi sáp nhập, Gia Lai trở thành đơn vị hành chính mới với diện tích hơn 21.500 km², lớn thứ hai cả nước, dân số trên 3,5 triệu người, tạo nên không gian văn hóa đa dạng, giàu bản sắc.
Tỉnh có hơn 600.000 ha rừng và hàng triệu hecta đất nông nghiệp màu mỡ, là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế xanh, bền vững.
Nằm ở vị trí trung tâm các trục đông - tây, bắc - nam, Gia Lai là cầu nối giữa Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên với Lào, Campuchia và tiểu vùng Mê Kông.
Với hệ sinh thái đa dạng, 130 km bờ biển, 80 km đường biên giới cùng tiềm năng nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo, công nghiệp, dịch vụ và logistics, địa phương được ví như “Việt Nam thu nhỏ”, nền tảng cho phát triển toàn diện, hiện đại và bền vững.
Cảng Quy Nhơn là cảng tổng hợp quốc gia, đầu mối khu vực và là cửa ngõ ra biển Đông của Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.
Gia Lai hiện có mạng lưới giao thông đa phương thức kết nối chặt chẽ với các trung tâm kinh tế lớn. Các trục quốc lộ 1A, 14C, 19, 14, 25 và tuyến cao tốc Bắc - Nam phía đông tạo nên hành lang Bắc -Nam và Đông - Tây.
Đặc biệt, tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku (125 km) sẽ khởi công tháng 10/2025, trở thành huyết mạch kết nối cảng biển, cửa khẩu, sân bay. Tỉnh cũng quy hoạch đường sắt tốc độ cao sử dụng năng lượng tái tạo, gắn kết sân bay - cảng biển - khu kinh tế, đồng thời khai thác du lịch đường sắt với nhiều tuyến chuyên đề.
Gia Lai có hai cảng hàng không Phù Cát và Pleiku. Ngày 19/8/2025, tỉnh khởi công đường băng số 2 tại Phù Cát với vốn đầu tư hơn 3.200 tỷ đồng, hướng tới cảng hàng không quốc tế hiện đại, đủ năng lực khai thác máy bay thân rộng. Song song, Cảng hàng không Pleiku được nâng cấp đạt tiêu chuẩn 4C, khai thác máy bay tầm trung.
Cảng Quy Nhơn là cảng tổng hợp quốc gia, đầu mối khu vực và là cửa ngõ ra biển Đông của Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và tiểu vùng sông Mê Kông. Tỉnh đang triển khai Cảng nước sâu Phù Mỹ (22 m, tiếp nhận tàu 200.000 tấn) dự kiến hoàn thành năm 2028, trở thành đầu mối logistics chiến lược, kết nối đường bộ, đường sắt và hàng không.
Cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh giữ vai trò then chốt trong giao thương với Campuchia và khu vực tam giác phát triển Việt Nam - Lào - Campuchia.
Sau sáp nhập, tỉnh sở hữu 2 khu kinh tế, 24 khu công nghiệp (9.450 ha) và 99 cụm công nghiệp (5.400 ha) với quỹ đất sạch lớn, thuận lợi thu hút đầu tư. Trong đó, Khu kinh tế Nhơn Hội (14.308 ha) là trung tâm công nghiệp - dịch vụ ven biển; Khu kinh tế cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh (41.515 ha) là cửa ngõ giao thương quốc tế.
Tỉnh đã khởi công Khu công nghiệp Phù Mỹ giai đoạn 1 (437 ha, vốn hơn 4.500 tỷ đồng), hướng tới phát triển xanh, thân thiện môi trường, mục tiêu Net Zero. Sau khi hoàn thành năm 2028, đây sẽ là trung tâm sản xuất công nghệ cao, công nghiệp phụ trợ, dịch vụ logistics và nghiên cứu - phát triển.
Lễ khởi công Khu công nghiệp Phù Mỹ - Giai đoạn 1 (trái) và Lễ khởi công dự án đầu tư xây dựng đường cất hạ cánh số 2 (Cảng hàng không Phù Cát).
Cùng với đó, theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, công suất các dự án năng lượng trên địa bàn đạt khoảng 9,6 GW đưa Gia Lai trở thành trung tâm năng lượng sạch của khu vực. Tỉnh thu hút nhiều tập đoàn lớn đầu tư vào điện gió, điện mặt trời, LNG, sinh khối, AI, Big Data, IoT, Blockchain, gắn với chiến lược tăng trưởng xanh và Net Zero 2050.
“Lợi thế hai trong một” giúp địa phương sở hữu sức mạnh tổng hợp vượt trội. Ông Dương Minh Đức, Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai nhận định: Trước đây, Gia Lai (cũ) mạnh về nông nghiệp, năng lượng, thương mại biên giới, nhưng gặp hạn chế khi phụ thuộc cảng biển xa. Trong khi đó, Bình Định (cũ) phát triển công nghiệp chế biến, logistics, du lịch biển nhưng thiếu vùng nguyên liệu quy mô lớn. Sau hợp nhất, hai thế mạnh này bổ sung cho nhau, mở ra một không gian phát triển vừa toàn diện, vừa cân bằng.
Sau sáp nhập, tỉnh sở hữu 2 khu kinh tế, 24 khu công nghiệp và 99 cụm công nghiệp.
Sự gắn kết này tạo điều kiện hình thành một hệ sinh thái kinh tế liên hoàn: nguyên liệu - chế biến - vận chuyển - xuất khẩu. Không gian kinh tế mới đã giúp tối ưu chi phí và hạ tầng và tạo thị trường lớn hơn cho doanh nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng hội nhập quốc tế.
Một trong những thay đổi dễ nhận thấy nhất sau hợp nhất chính là quy mô thị trường. Với diện tích lớn thứ hai cả nước, quy mô dân số đông, tỉnh mới đóng vai trò là đầu mối giao thương quan trọng, kết nối các vùng kinh tế, tạo ra một sức hút mạnh mẽ cho cả nền kinh tế địa phương và khu vực.
Doanh nghiệp giờ đây không còn bó hẹp trong một không gian eo hẹp. Họ có thêm vùng nguyên liệu, hạ tầng giao thông đa dạng, từ quốc lộ xuyên Tây Nguyên đến cảng biển quốc tế Quy Nhơn, từ sân bay Pleiku đến Phù Cát. Nhờ đó, chi phí logistics được cắt giảm đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi để kết nối và vươn ra thị trường rộng lớn.
Bốc dỡ hàng hoá tại Cảng Quy Nhơn.
Sự bổ trợ còn giúp chuỗi giá trị khép kín hơn. Từ sản xuất nông sản ở cao nguyên, chế biến tại các khu công nghiệp ven biển, rồi xuất khẩu trực tiếp qua cảng biển quốc tế, đây chính là mối liên kết liền mạch mà trước đây chưa từng có; từ đó góp phần nâng cao giá trị gia tăng, mở ra cơ hội đưa sản phẩm nông - lâm - thủy sản, năng lượng tái tạo, hàng công nghiệp nhẹ của Gia Lai tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong bức tranh mới ấy, ngành Công Thương được kỳ vọng là “đầu tàu” dẫn dắt quá trình hợp nhất đi vào thực chất. Vai trò điều phối, quy hoạch lại hạ tầng công nghiệp - thương mại - năng lượng của ngành trở nên then chốt. Từ việc phát triển các khu công nghiệp, trung tâm logistics, đến quy hoạch chuỗi cửa khẩu - cảng biển - chợ đầu mối, tất cả đều cần sự dẫn dắt của ngành Công Thương để bảo đảm tính kết nối và hiệu quả.
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Dương Minh Đức, Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai cho biết, sau sáp nhập, ngành Công Thương Gia Lai có được tiềm năng to lớn nhờ sự kết hợp giữa lợi thế tài nguyên cao nguyên và duyên hải, cùng với hạ tầng kết nối ngày càng hoàn thiện. Những thay đổi lớn như tái cấu trúc bộ máy, đẩy mạnh xúc tiến đầu tư và chuyển đổi số đã tạo động lực cho sự phát triển bền vững.
Công nghiệp chế biến là một trong những ngành mũi nhọn của tỉnh Gia Lai.
Các cụm công nghiệp được định hướng phát triển theo mô hình xanh, giảm thiểu tác động môi trường, phù hợp với xu hướng kinh tế tuần hoàn và cam kết giảm phát thải.
Năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) cũng là một lĩnh vực tiềm năng, với nhiều dự án đang được doanh nghiệp đề xuất hoàn thiện để đưa vào vận hành. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 87 nhà máy điện đang vận hành phát điện với tổng công suất 4.372,39MW.
Ngoài ra, tỉnh còn có lợi thế về mạng lưới logistics, hệ thống phân phối nội địa, nguồn hàng xuất khẩu và thương mại điện tử xuyên biên giới,...
Theo ông Dương Minh Đức, tỉnh Gia Lai mới có tiềm năng lớn để trở thành trung tâm công nghiệp chế biến, năng lượng tái tạo và công nghệ cao của khu vực miền Trung - Tây Nguyên. Tuy nhiên, để hoàn thiện được các mục tiêu trên, ngành Công Thương nói riêng và tỉnh Gia Lai nói chung cần tiếp tục cải cách hành chính, đầu tư hạ tầng và thu hút các doanh nghiệp. Với các chính sách hỗ trợ hiện nay và kế hoạch phát triển dài hạn, Gia Lai mới hứa hẹn trở thành một cực tăng trưởng mới, đóng góp quan trọng vào kinh tế vùng và quốc gia.
Sau 2 tháng, những bước khởi đầu cho thấy hợp nhất đã mang lại niềm tin và kỳ vọng lớn. Không gian phát triển rộng mở, hạ tầng đang trên đà bứt phá, ngành Công Thương với vai trò trụ cột đã định hình những hướng đi chiến lược.
Tỉnh Gia Lai có nguồn nguyên liệu dồi dào cho ngành công nghiệp chế biến.
Chặng đường phía trước đòi hỏi nhiều nỗ lực, từ việc khai thác hiệu quả vùng nguyên liệu và thúc đẩy công nghiệp chế biến, đến hoàn thiện hệ thống logistics và phát triển năng lượng xanh. Những "mắt xích" này sẽ là đòn bẩy quan trọng để tỉnh Gia Lai giữ vững vị thế và bứt phá mạnh mẽ, trở thành cực tăng trưởng mới của cả khu vực.