Nguồn lực quan trọng cho kinh tế địa phương
Giai đoạn 2021 - 2025 nền kinh tế tỉnh Quảng Trị chuyển dịch theo hướng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá dựa trên nền tảng của khoa học, công nghệ. Qua đó, nền kinh tế tỉnh Quảng Trị đạt tốc độ tăng trưởng khá. Giai đoạn mới, tỉnh Quảng Trị xác định công nghiệp là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương và định hướng phát triển theo hướng đột phá. Trong đó tiến trình phát triển đó, bên cạnh nhịp tăng trưởng ổn định của những doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp vừa và nhỏ trực thuộc các cụm công nghiệp (CCN) trên địa bàn tỉnh đang dần khẳng định vị thế là một nguồn lực quan trọng trong phát triển ngành công nghiệp địa phương nói riêng và nền kinh tế Quảng Trị nói chung.
Sau khi sáp nhập, Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị đã tham mưu UBND tỉnh, ban hành Quyết định số 38/2025/QĐ-UBND, nhằm điều chỉnh hành lang pháp lý trong quản lý để CCN tại Quảng Trị hoạt động hiệu lực, hiệu quả, thực hiện trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan có liên quan; không chồng chéo nhiệm vụ, không làm giảm vai trò, trách nhiệm, thẩm quyền của các cơ quan; đảm bảo kịp thời, nhanh chóng và hiệu quả.
Theo báo cáo Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị mới có 63 CCN đã được phê duyệt quy hoạch; 2 CCN chưa được phê duyệt với tổng diện tích 1.345,4 ha. Trong đó, 26 cụm đã được thành lập, với diện tích 676,212 ha và đã đi vào hoạt động; 22 CCN do nhà nước quản lý, đầu tư với diện tích 509 ha. Bên cạnh đó, có 05 cụm công nghiệp đã được quy hoạch chi tiết vừa cho thuê vừa tiếp tục đầu tư hạ tầng, nhưng chưa được thành lập theo quy định, với tổng diện tích 40,25 ha.
Các CCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị không chỉ là nơi hội tụ những doanh nghiệp tiềm năng mà còn là điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư. Đến nay, các CCN đã đi vào hoạt động thu hút 371 doanh nghiệp với tổng vốn đầu tư hơn 4.558,4 tỷ đồng. Các CCN tại Quảng Trị không chỉ khẳng định hiệu quả kinh tế với doanh thu hàng năm đạt 5.067,7 tỷ đồng mà còn tạo sinh kế bền vững cho cho hơn 6.921 lao động, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng, đặc biệt tại các vùng nông thôn theo hướng công nghiệp hoá. Bên cạnh đó, tỷ lệ lấp đầy các CCN bình quân toàn tỉnh đạt 71,9%; trong đó 9 CCN đã có tỷ lệ lấp đầy đạt 95 - 100%. Những con số ấn tượng về dòng vốn đầu tư và doanh thu… là minh chứng rõ nét cho tầm quan trọng của những CCN trong phát triển ngành công nghiệp tỉnh Quảng Trị.
Cụm công nghiệp Gio Lịnh, tỉnh Quảng Trị
Ông Phan Hoài Nam, Phó Giám Đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị cho biết: "Về phương án phát triển CCN hiện nay, Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị đang phối hợp với các sở, ban, ngành, địa phương để xây dựng Phương án phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh tích hợp vào Quy hoạch tỉnh Quảng Trị thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 điều chỉnh sau sáp nhập, hợp nhất".
Giải pháp trọng tâm khơi thông nguồn lực phát triển
Theo đại diện phòng Quản lý Công Nghiệp, Sở Công Thương Quảng Trị, bên cạnh những con số ấn tượng, các CCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị gặp không ít khó khăn, vướng mắc trong quá trình phát triển. Hiện nay, hầu hết các CCN trên địa bàn tỉnh vẫn chưa được đầu tư hệ thống thu gom, thoát nước và xử lý nước thải tập trung, hệ thống quan trắc tự động theo Luật Bảo vệ môi trường 2020.
Việc thiếu kinh phí khiến hạ tầng kỹ thuật như giao thông nội bộ, hệ thống điện, nước đầu tư thiếu đồng bộ, manh mún theo dạng cuốn chiếu hoặc đã xuống cấp, gây khó khăn cho việc thu hút đầu tư. Đặc biệt, nhiều CCN quy hoạch trên diện tích đất chưa được thu hồi hoàn toàn, mặt bằng chưa "sạch", buộc doanh nghiệp phải tự thỏa thuận đền bù, giải phóng mặt bằng khiến chi phí tăng cao và chậm tiến độ dự án. Tại các khu vực như Đồng Hới, Đồng Sơn, Đồng Thuận, dù quỹ đất đã lấp đầy nhưng hiệu quả sử dụng chưa cao do đa số là các cơ sở di dời từ khu dân cư, vốn hạn chế về năng lực tài chính và công nghệ.
Song song với khó khăn về hạ tầng, công tác quản lý và thu hút dự án mới cũng đối mặt với nhiều vướng mắc pháp lý. Một số dự án trong cụm dù đã dừng hoạt động do thua lỗ nhưng không trả lại mặt bằng do tài sản đã thế chấp ngân hàng, hoặc tự ý cho đơn vị khác thuê lại trái quy định. Các doanh nghiệp đầu tư chủ yếu có quy mô nhỏ và vừa, thiếu vốn lưu động, công nghệ lạc hậu và thiếu vùng nguyên liệu tập trung nên phải cắt giảm nhân công, hoạt động cầm chừng.
Đáng chú ý, theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020, việc không thể tiếp nhận thêm dự án mới có phát sinh nước thải khi chưa hoàn thiện hệ thống xử lý tập trung đang tạo ra "điểm nghẽn" lớn, làm chậm tiến độ lấp đầy và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả khai thác, vận hành các CCN trên địa bàn tỉnh.
Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị đề xuất những giải pháp trọng tâm nhằm tháo gỡ những khó khăn vướng mắc để cụm công nghiệp phát triển. Trước hết cần bố trí nguồn vốn công trung hạn giai đoạn 2026-2030 đầu tư hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung và quan trắc tự động theo Luật Bảo vệ môi trường 2020. UBND tỉnh cần chỉ đạo rà soát, đánh giá hiệu quả dự án để chấm dứt, thu hồi đất đối với các trường hợp ngừng hoạt động, sử dụng đất sai mục đích hoặc chậm tiến độ. Đồng thời, tháo gỡ cơ chế giao đất và đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cấp phép xây dựng.
Ông Phan Hoài Nam, Phó Giám Đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị cho hay: "Thời gian tới, Sở Công Thương cũng đã nghiên cứu và đề xuất với UBND tỉnh Quảng Trị bố trí nguồn vốn ưu tiên đầu tư hạ tầng đồng bộ về giao thông, điện, nước và nâng cấp hệ thống kỹ thuật tại các cụm công nghiệp xuống cấp để tăng tỷ lệ lấp đầy. Đặc biệt, cần hỗ trợ tổ chức hội chợ, kết nối cung cầu và tiêu thụ sản phẩm cho doanh nghiệp khó khăn. Các giải pháp tư vấn, định hướng ngành nghề và kết nối chương trình tín dụng ưu đãi, quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng cần triển khai mạnh mẽ để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tái cơ cấu, đổi mới công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm".
Tại tỉnh Quảng Trị có 26 cụm đã được thành lập, với diện tích 676,212 ha và đã đi vào hoạt động; có 22 CCN do nhà nước quản lý, đầu tư với diện tích 509 ha (21 CCN đã đi vào hoạt động, 01 CCN Lộc Ninh đang đầu tư, chưa đi vào hoạt động) và 04 CCN do doanh nghiệp quản lý, đầu tư diện tích 154,3 ha (mới được thành lập đầu năm 2025, chưa đi vào hoạt động). Bên cạnh đó, có 05 cụm công nghiệp tại Quảng Bình cũ, do nhà nước quản lý: CCN Quán Hàu, CCN Cảnh Dương, CCN Lưu Thuận, CCN Hồng Hóa, CCN Yên Hóa.