Đà Nẵng: Vượt hàng trăm km vào rừng để tìm ươi bay

Khăn gói hành lý, vượt hàng trăm km vào rừng để tìm ươi

Những ngày này, những xã miền núi tại thành phố Đà Nẵng nhộn nhịp hơn bình thường. Bởi đang là mùa “ươi bay”.

Người dân miền núi TP. Đà Nẵng thường gọi vui hạt ươi (hay quả ươi) là “yến sào” của núi rừng bởi vị thanh mát, sật sật gần giống như khi đang dùng tổ yến. Đây cũng là loại hạt có giá trị kinh tế cao nên mỗi khi đến mùa lại thu hút nhiều người dân khắp nơi đổ về vùng núi để săn tìm.

Cứ đến mùa ươi bay, hàng ngàn người, không chỉ người dân địa phương mà cả người dân nơi khác đến, lại khăn gói vào rừng lượm hạt. Họ đi theo từng nhóm, chia nhau khu vực quanh cây ươi để có thể lượm được nhiều hơn. Tiếng vạch lá loạc xoạc, tiếng gọi nhau í ới vang cả một góc rừng.

“Cây ươi chín rộ rất dễ nhận biết bằng mắt thường bởi màu sắc đặc biệt của nó. Khi đó, lá sẽ khô vàng lại, ép sát với hạt ươi tạo nên một màu nâu cánh gián. Đứng ở bìa rừng vẫn có thể nhận biết được. Vì thế, chúng tôi cứ đi xe dọc theo đường Hồ Chí Minh, thấy cây nào đã chín thì để xe bên lề đường rồi luồn sâu vào rừng để tìm”, anh Nguyễn Hữu Thức (xã Quế Phước, TP. Đà Nẵng) nói.

Nhóm của anh Thức khoảng 10 người, mang theo thức ăn, võng và một ít đồ dùng cá nhân, rồi cùng nhau lên đường vào rừng tìm ươi. “Từ nhà đến đây cũng hơn 100 km nên phải chuẩn bị đầy đủ để ở lại. Trước kia, quê mình ở huyện Nông Sơn (Quảng Nam cũ) cũng có nhiều cây ươi lắm, nhưng giờ thì bị chặt hết, mất sạch rồi. Thành ra phải đi tìm sang khu vực huyện Nam Giang và Phước Sơn (cũng thuộc Quảng Nam cũ)”, ông Huỳnh Văn Đức (xã Quế Phước, TP. Đà Nẵng) chia sẻ.

Những nhóm người luồn sâu trong rừng, vén từng thảm lá mục để tìm hạt ươi rơi xuống. Theo những người dân địa phương, mấy năm trước giá hạt ươi dao động từ 250 - 300 nghìn đồng/kg, nhưng năm nay, thời tiết thất thường nên giá hạt ươi tăng mạnh từ 500 - 700 nghìn đồng/kg.

“Thời tiết năm nay thất thường quá. Mưa nhiều khiến hạt ươi bị hư hại nhiều, cũng vì thế giá đội lên cao. Hai vợ chồng mình cùng đứa em chia nhau ra để tìm, một ngày nếu may mắn thì thu về cũng được kha khá. Dù sao đi lượm hạt ươi cũng hiệu quả hơn đi bóc vỏ cây keo, vừa vất vả lại ít tiền. Nhưng mấy năm mới có 1 lần, 1 lần lại chỉ kéo dài chừng 2 tháng nên ai cũng tranh thủ”, chị Hồ Thị Mít (xã Khâm Đức) cười nói.

Anh Hồ Văn Hà (xã Khâm Đức) cho biết, cả nhà anh đều đi lượm ươi, phần để làm thức uống giải nhiệt cho cả nhà, nhưng chủ yếu là đem bán để cải thiện kinh tế.

“Nhà có hai vợ chồng với 4 đứa con thì đều đi cả. Đứa nhỏ nhất 7 tuổi, đang nghỉ hè nên cũng theo các anh chị đi tìm hạt ươi. Hai vợ chồng mình một cánh, mấy đứa nhỏ cánh khác. Hẹn nhau cỡ 3 giờ chiều thì xuống núi, vì trên này thường hay có mưa giông”, anh Hà cười, nuốt vội nắm cơm với ít cá khô.

“Chỉ cần nhớ hướng gió, men theo là có hạt ươi liền à. Ươi không rụng về gốc, tùy theo gió to gió nhỏ mà hạt ươi bay theo. Ươi bay theo đàn, đôi khi kín cả một góc trời, nhìn đẹp mê hồn”, anh Hà chia sẻ kinh nghiệm đi lượm hạt ươi.

Giữ mùa ươi bay

Dễ nhận biết, giá trị kinh tế lại cao nên việc săn tìm ươi bay đã trở thành bất chấp. Nhiều năm trước, người ta đùa nhau rằng: Ươi bay, nhưng là bay gốc. Có nghĩa là họ sẵn sàng đốn hạ cả gốc cây ươi hàng trăm năm tuổi chỉ để thu về mấy chục kí hạt ươi, nhiều khi còn xanh ngắt!

Cũng từ đó, chính quyền địa phương cùng Ban quản lý rừng trên địa bàn phải căng sức để hạn chế việc chặt gốc ươi. “Không biết ở nơi khác thế nào chứ ở chỗ em thì tuyệt đối không ai dám chặt gốc. Đi tù đấy, không dám đâu. Nhưng việc người ta trèo lên, vừa rung cây cho hạt ươi rơi xuống hay chặt những cành nhỏ để hái ươi thì vẫn còn”, chị Hồ Thị Mít nói.

Ông Lê Quang Tính, Phó Giám đốc Ban quản lý rừng phòng hộ Phước Sơn cho biết, những ngày qua, đơn vị cắt cử lực lượng túc trực tại các chốt để kiểm soát người dân ra vào rừng. “Người dân sẽ được tạo điều kiện vào rừng tìm nhặt ươi bay, nhưng không được mang theo dao rựa hay các dụng cụ có thể gây tác động đến cây ươi”, ông Tính nói.

Cũng theo ông Tính, những việc làm gây tổn hại đến cây ươi nếu bị phát hiện cũng sẽ bị xử phạt nặng, từ đó mới có thể răn đe được người dân đang từng ngày đổ vào rừng.

Việc kiểm soát chặt chẽ để bảo vệ cây ươi còn được các ngành chức năng địa phương siết chặt từ đầu ra của những hạt ươi này. “Theo đó, những cơ sở thu mua hạt ươi sẽ chỉ mua những hạt ươi đã khô, có màu sẫm chứ tuyệt đối không thu mua những hạt ươi đang còn xanh ngắt. Hạt ươi xanh, có nghĩa là những hạt ươi không thể rụng mà là bị chặt và hái khi đang còn non”, bà Huỳnh Thị Tuyên, chủ vựa thu mua ươi tại xã Khâm Đức (TP. Đà Nẵng) cho biết.

Cũng theo bà Tuyên, từ đầu mùa đến nay, gia đình bà đã thu mua được gần 8 tấn ươi. “Tùy theo từng loại ươi sẽ có các mức giá khác nhau. Ươi loại 1 là ươi tự già, bay từ trên cây xuống, còn gọi là ươi bay, được mua với giá 450 - 500.000 đồng/kg. Loại ươi người dân leo lên cây hái thì có giá từ 300 - 400.000 đồng/kg. Mức giá này cao hơn nhiều so với những năm trước”, bà Tuyên cho hay.

Uơi sau khi thu mua được xuất bán sang Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc… họ mua về để chế biến thuốc, thực phẩm chức năng.

Hạt ươi (có nơi gọi là đười ươi) là một loại quả được lấy từ cây đười ươi, tên tiếng Anh là Scaphium macropodum. Hạt ươi còn có nhiều tên khác nhau như hạt ươi, hạt ươi bay, hạt ươi rừng... Cây đười ươi được trồng nhiều ở Biên Hòa, Bà Rịa, Bình Định... ngoài ra ở Campuchia, Thái Lan và Malaysia cũng có loại cây này.

Ươi là một loại cây rừng thân gỗ có đường kính gốc lên đến hơn 1m, cao từ 20 - 40m, cứ 4 năm lại cho trái chín 1 lần. Người ta thường thu hoạch hạt trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến hết tháng 7, hạt phơi hoặc sấy khô, khi ngâm với nước thì nở rất to thành một chất nhầy màu nâu nhạt, vị hơi chát và mát.