Trải qua 80 năm xây dựng và phát triển, ngành Công Thương đã khẳng định vai trò trụ cột trong nền kinh tế đất nước, đồng hành cùng các giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc.
Trước thềm Đại hội thi đua yêu nước ngành Công Thương, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hoà (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp) để nhìn lại hành trình đầy tự hào và định hướng phát triển trong giai đoạn tới của ngành Công Thương.
Dấu ấn 80 năm phát triển cùng dân tộc
-Ông đánh giá như thế nào về vai trò, vị thế của ngành Công Thương trong sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước suốt 80 năm qua?
Đại biểu Phạm Văn Hoà: Lịch sử ngành Công Thương gắn liền với lịch sử phát triển đất nước. Từ những ngày đầu kháng chiến chống thực dân, Bộ Kinh tế (tiền thân của Bộ Công Thương) đã đảm bảo cung ứng những vật tư, hàng hóa thiết yếu phục vụ tiền tuyến, từ thực phẩm, giấy in đến nguyên vật liệu cho quốc phòng.
Sau ngày thống nhất, đất nước bước vào giai đoạn khôi phục kinh tế trong bối cảnh muôn vàn khó khăn. Cơ sở hạ tầng công nghiệp khi đó còn sơ khai, nguồn lực thiếu hụt, hàng hóa khan hiếm. Ngành Công Thương đã nỗ lực khắc phục, đặt nền móng cho những ngành then chốt như năng lượng, luyện kim, hóa chất, dệt may, chế biến.
Điểm nhấn quan trọng là từ công cuộc đổi mới năm 1986, khi nền kinh tế mở cửa, ngành Công Thương đã thực sự chuyển mình, thúc đẩy thương mại, mở rộng quan hệ quốc tế, đưa hàng hóa Việt Nam ra thị trường toàn cầu.
Đặc biệt, trong nhiều thập niên qua, ngành Công Thương đã trở thành trụ cột trong tăng trưởng xuất khẩu. Các mặt hàng công nghiệp chế biến, chế tạo như điện tử, dệt may, da giày… đã vươn lên chiếm tỷ trọng lớn, đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế có độ mở thương mại cao hàng đầu thế giới.
Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hoà (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp). Ảnh: Quochoi.vn.
Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 405,53 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước. Việt Nam cũng có 37 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 94,3% tổng kim ngạch xuất khẩu (có 8 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 69,0%).
Bên cạnh đó, lĩnh vực năng lượng như điện, than, dầu khí cũng phát triển mạnh mẽ, đảm bảo cung ứng cho sản xuất và đời sống. Đây chính là minh chứng cho sức bật và khả năng thích ứng của ngành Công Thương trong mọi hoàn cảnh, đóng góp lớn lao vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
-Theo ông, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, ngành Công Thương đang đứng trước những cơ hội và thách thức nào?
Đại biểu Phạm Văn Hoà: Tôi cho rằng, ngành Công Thương đang đối diện nhiều thách thức lớn trong bối cảnh hội nhập và phát triển. Đầu tiên là sự cạnh tranh gay gắt từ các hiệp định thương mại tự do buộc doanh nghiệp trong nước phải nỗ lực không ngừng để giữ vững thị phần.
Quá trình chuyển đổi số và đổi mới công nghệ, dù là xu hướng tất yếu, vẫn gặp nhiều trở ngại do hạn chế về vốn, nhân lực và năng lực tiếp cận công nghệ mới, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Bên cạnh đó, yêu cầu chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính để thực hiện các cam kết quốc tế cũng tạo áp lực không nhỏ khi ngành công nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào năng lượng truyền thống.
Cơ cấu xuất khẩu thiên về gia công với giá trị gia tăng thấp khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước biến động toàn cầu, trong khi nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Song song với đó, sự phát triển nhanh của thương mại điện tử cũng đặt ra vấn đề về gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng, đòi hỏi ngành Công Thương phải có giải pháp quản lý hiệu quả hơn.
Bên cạnh những thách thức, ngành Công Thương cũng đang đứng trước nhiều cơ hội lớn để bứt phá. Quá trình hội nhập sâu rộng thông qua các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mở ra thị trường rộng lớn với thuế quan ưu đãi, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam vươn xa.
Xu thế chuyển đổi xanh và phát triển bền vững thúc đẩy ngành đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo và sản xuất sạch hơn, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh. Chuyển đổi số và thương mại điện tử bùng nổ mang lại kênh phân phối mới, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận người tiêu dùng toàn cầu một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Đồng thời, các chính sách hỗ trợ của Đảng, Nhà nước cùng sự tham gia ngày càng tích cực của cộng đồng doanh nghiệp sẽ là động lực quan trọng để ngành Công Thương phát huy truyền thống 80 năm, tiếp tục giữ vai trò trụ cột trong nền kinh tế và đồng hành cùng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Tầm nhìn cho chặng đường mới
-Theo ông, ngành Công Thương cần có những giải pháp, định hướng như thế nào để tiếp tục đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước trong giai đoạn tới?
Để giải quyết những thách thức ở trên, ngành Công Thương cần tập trung vào cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Cùng với đó là hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, áp dụng công nghệ mới, tận dụng cơ hội từ chuyển đổi số và thương mại điện tử.
Về các giải pháp cụ thể, trước hết, ngành cần tập trung thực hiện các chiến lược phát triển ngành đến năm 2030 và tầm nhìn 2045, đảm bảo phù hợp với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Ngành phải ưu tiên những lĩnh vực then chốt như công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, năng lượng sạch, chuỗi cung ứng thông minh.
Các ứng dụng trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, dữ liệu lớn cần được đẩy mạnh trong sản xuất và thương mại để nâng cao năng suất, giảm chi phí và tiếp cận nhanh hơn với nhu cầu thị trường.
Song song đó, phát triển bền vững phải là ưu tiên xuyên suốt. Từ sản xuất xanh, sử dụng năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng đến kiểm soát khí thải, ngành Công Thương phải đi đầu trong việc thực hiện cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu. Nếu chúng ta muốn hàng hóa Việt Nam tiếp tục có chỗ đứng ở các thị trường lớn như EU, Mỹ thì yêu cầu xanh hóa sản xuất là bắt buộc.
Ngoài ra, Bộ Công Thương và Chính phủ cũng cần có chính sách hỗ trợ người dân nhiều hơn, từ giá điện, giá nhiên liệu, đến việc khuyến khích tiêu dùng hàng Việt Nam chất lượng cao. Việc phát triển kinh tế chỉ thực sự bền vững khi người dân được hưởng lợi, khi đời sống nhân dân gắn kết chặt chẽ với sự lớn mạnh của doanh nghiệp và đất nước.
Cuối cùng, cần tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước, siết chặt kỷ cương thị trường, xử lý nghiêm minh các hành vi gian lận, bảo vệ quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng.
Trải qua hành trình 80 năm hình thành và phát triển, ngành Công Thương có thể tự hào về những thành tựu, đóng góp lớn lao cho hành trình phát triển kinh tế đất nước. Sức mạnh của ngành nằm ở tinh thần đổi mới, sáng tạo và đoàn kết, trở thành nền tảng vững chắc để vươn lên trong thời kỳ hội nhập sâu rộng.