“Xương sống” cho kinh doanh thương mại điện tử bền vững
Thương mại điện tử Việt Nam đang bùng nổ và trở thành động lực quan trọng của kinh tế số. Cùng với đà tăng trưởng, yêu cầu về minh bạch và tuân thủ pháp luật được đặt ra ngày càng khắt khe.
Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (eComDX), nhấn mạnh pháp lý là “khung xương sống của kinh tế số”. Theo ông, hiểu và tuân thủ quy định là bước đệm để các nhà bán hàng có thể hợp pháp kinh doanh, kể cả với các mặt hàng “có điều kiện”. Thực tế kiểm tra cho thấy không ít chủ gian hàng online mắc lỗi cơ bản nhưng hậu quả lại nặng nề cả về tài chính lẫn uy tín.
Một lỗi thường gặp là không thông báo website thương mại điện tử bán hàng với Bộ Công Thương dù thủ tục này hoàn toàn miễn phí và thực hiện trực tuyến. Cá nhân vi phạm có thể bị phạt 10 - 20 triệu đồng, doanh nghiệp 20 - 40 triệu đồng. Nghiêm trọng hơn là hành vi tự ý gắn logo “đã thông báo” hoặc “đã đăng ký” khi chưa được xác nhận. Mức phạt cho việc dùng logo “đã thông báo” có thể 10 - 20 triệu đồng, còn “đã đăng ký” 20 - 30 triệu đồng; với doanh nghiệp, mức phạt bị nhân đôi. Chỉ một website vài triệu đồng thiết kế nhưng thiếu hiểu biết pháp lý, chủ sở hữu có thể mất hàng chục triệu đồng cho tiền phạt.
Chị Lê Minh Hạnh, chủ cửa hàng mỹ phẩm thiên nhiên trên nền tảng TikTok Shop chia sẻ: “Trước đây tôi chỉ nghĩ bán online cần sản phẩm tốt và marketing. Khi tìm hiểu mới biết phải thông báo website và đăng ký kinh doanh nên tôi đã kịp bổ sung giấy tờ, tránh nguy cơ bị phạt hàng chục triệu đồng. Quy định nghe phức tạp nhưng thực hiện trực tuyến nhanh gọn, miễn phí nên không còn lý do để lơ là”.
Để kinh doanh bền vững trên thương mại điện tử, cần tuân thủ chặt chẽ pháp lý. Ảnh minh hoạ
Dự thảo Luật Thương mại điện tử mới cũng đưa ra nhiều quy định quan trọng khi yêu cầu lưu trữ dữ liệu livestream trong một năm để thuận tiện kiểm tra, giải quyết tranh chấp; đặt tiêu chuẩn chặt chẽ với các mô hình bán hàng livestream, tiếp thị liên kết (affiliate marketing). Vai trò của KOLs và KOCs được quy định rõ, phải xác minh thông tin trước khi quảng bá, minh bạch việc tài trợ, không phóng đại công dụng sản phẩm. Nếu quảng cáo sai sự thật, họ phải chịu trách nhiệm liên đới, thậm chí bị cấm quảng cáo từ một đến năm năm.
Anh Đinh Quốc Huy, chủ một cửa hàng điện tử chuyên bán qua livestream cho biết: “Chúng tôi từng lưu video bán hàng chỉ vài ngày để tiết kiệm dung lượng. Nay nghe quy định lưu trữ tối thiểu một năm, ban đầu cũng lo chi phí. Nhưng khi hiểu đây là bằng chứng bảo vệ cả người bán và người mua khi xảy ra tranh chấp, tôi thấy hoàn toàn hợp lý”.
Những chế tài này tạo nên khung pháp lý vững chắc, buộc mọi chủ thể thương mại điện tử phải coi tuân thủ luật pháp là nền móng. Chỉ khi đặt “xương sống” pháp lý lên hàng đầu, kinh doanh trực tuyến mới phát triển lành mạnh và dài hạn.
Ba nguyên tắc bắt buộc khi kinh doanh hàng hóa “có điều kiện”
Sau khi nắm vững khung pháp lý chung, nhà bán hàng thương mại điện tử cần đặc biệt lưu ý các quy định chuyên biệt với những mặt hàng nhạy cảm như rượu, thuốc lá và sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Ông Nguyễn Hữu Tuấn chỉ rõ ba nguyên tắc cốt lõi gồm: Giấy phép - kiểm tra độ tuổi - thanh toán không tiền mặt.
Trước hết, giấy phép kinh doanh bắt buộc là bằng chứng pháp lý cho thấy doanh nghiệp đã đáp ứng đủ điều kiện về vốn, cơ sở vật chất, nhân lực và tiêu chuẩn chuyên môn. Thiếu giấy phép, ngoài các mức phạt hành chính đã nêu, nhà bán hàng còn có thể bị đình chỉ kinh doanh. Với rượu, thuốc lá - những sản phẩm ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng kiểm soát bằng giấy phép càng trở nên cần thiết.
Bên cạnh đó, Luật cũng yêu cầu xác minh tuổi cả ở giai đoạn truy cập lẫn giao nhận hàng, nhằm ngăn chặn việc bán cho người chưa đủ tuổi. Website hoặc gian hàng thương mại điện tử phải thiết lập cơ chế kiểm tra kỹ thuật để xác minh người mua trước khi hiển thị thông tin hoặc cho phép đặt hàng. Khâu giao hàng cũng phải đảm bảo sản phẩm không đến tay người tiêu dùng dưới tuổi quy định.
Ngoài ra, thanh toán không tiền mặt là yêu cầu đặc thù cho các mặt hàng có điều kiện. Giao dịch điện tử giúp minh bạch hóa dòng tiền, dễ truy vết, hỗ trợ cơ quan thuế và nâng cao tính chuyên nghiệp.
Những quy định này không chỉ bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín. Thanh toán không tiền mặt, giấy phép hợp lệ và kiểm tra độ tuổi chặt chẽ chính là ba “tấm khiên” bảo vệ cả khách hàng lẫn nhà bán hàng trước các rủi ro pháp lý.
Từ góc nhìn người tiêu dùng, chị Nguyễn Thu Trang (phường Cầu Giấy, Hà Nội) bày tỏ: “Tôi thường mua rượu vang và thực phẩm bổ sung trên các sàn thương mại điện tử. Việc thanh toán không tiền mặt và yêu cầu xác minh tuổi khi nhận hàng khiến tôi yên tâm hơn. Tôi biết sản phẩm được kiểm soát nguồn gốc và không bị bán tràn lan cho người chưa đủ tuổi”.
Từ những bước đơn giản như thông báo website, tuân thủ quy định quảng cáo của KOL/KOC, đến các yêu cầu chuyên sâu về giấy phép, xác minh độ tuổi và thanh toán điện tử cho hàng hóa đặc thù, tất cả đều cho thấy pháp lý là nền tảng của kinh doanh bền vững.
Các chuyên gia cho rằng, tuân thủ luật không chỉ là trách nhiệm mà còn là lợi thế cạnh tranh, giúp doanh nghiệp đứng vững và phát triển dài lâu trong thị trường thương mại điện tử đang mở rộng mạnh mẽ.