Đề xuất minh bạch hoạt động luân phiên, đổi hàng dự trữ quốc gia

Phân định rõ dự trữ quốc gia, dự trữ chiến lược

Góp ý vào dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) đánh giá, dự thảo luật lần này đã mở rộng phạm vi điều chỉnh tái cấu trúc mục tiêu, bổ sung khái niệm hàng dự trữ chiến lược và khẳng định rõ vai trò của dự trữ quốc gia như một công cụ quan trọng để điều tiết thị trường, góp phần đảm bảo nền kinh tế vận hành ổn định, hiệu quả, đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đại biểu Thạch Phước Bình nhấn mạnh, về phạm vi, mục tiêu và khái niệm của dự thảo luật, dự thảo lần này thể hiện bước điều chỉnh tư duy rất rõ nét, chuyển từ “quản lý điều hành dự trữ” sang “quản lý sử dụng dự trữ quốc gia”.

Đồng thời, dự thảo đã tách bạch hai nhóm mục tiêu quan trọng: Dự trữ để ứng phó với các tình huống đột xuất, cấp bách và dự trữ phục vụ các mục tiêu chiến lược, như ổn định kinh tế vĩ mô, điều tiết thị trường và giảm thiểu rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng.

“Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, luật cần phân định rạch ròi ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược bởi hai tầng dự trữ này khác nhau về mục tiêu, thời hạn lưu chuyển, mức tồn kho tối thiểu, nguồn lực tài chính, phương thức nhập, xuất, bù hàng, cũng như cách thức xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài ngân sách”- đại biểu góp ý.

Đại biểu đề nghị bổ sung tiêu chí tại Điều 3 hoặc Điều 7, chẳng hạn như: mức độ phụ thuộc nhập khẩu, tỷ lệ nhập khẩu vượt ngưỡng nhất định, mức độ rủi ro gián đoạn nguồn cung, tác động trực tiếp tới an ninh lương thực, an ninh năng lượng, an ninh tài chính.

Liên quan đến chính sách của nhà nước đối với dự trữ quốc gia, đại biểu cho rằng các nhóm chính sách còn khá rộng, chưa xác định thứ tự ưu tiên như chưa phân định nhóm hàng ưu tiên cấp 1 (lương thực, năng lượng, thuốc và vật tư y tế); chưa làm rõ công thức huy động nguồn lực xã hội hóa cũng như chưa hình thành cơ chế dữ liệu dùng chung phục vụ dự báo và điều hành.

Do đó, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị cần xác lập ngay trong luật nhóm hàng ưu tiên chiến lược; quy định hệ thống cơ sở dữ liệu dự trữ quốc gia kết nối với dữ liệu tài chính, năng lượng, y tế, nông nghiệp, đồng thời, định hình mô hình xã hội hóa dự trữ quốc gia.

Đại biểu cũng đề nghị khôi phục nguyên tắc "không được sử dụng hàng dự trữ quốc gia để kinh doanh”, đồng thời yêu cầu mọi hoạt động luân phiên, đổi hàng phải công khai, minh bạch, không tạo kẽ hở cho lợi ích nhóm. Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành trong điều hành, không lập thêm tổ chức mới nhưng nâng cao quyền điều phối của Bộ Tài chính trong tình huống khẩn cấp.

Tăng tính tự chủ bằng mô hình dự trữ chiến lược đa tầng

Góp ý vào danh mục hàng dự trữ quốc gia (Điều 17), đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn TP Cần Thơ) cho biết, theo khoản 2, Điều 17 của dự thảo Luật, Chính phủ ban hành, sửa đổi, bổ sung danh mục hàng dự trữ quốc gia và phân công bộ, cơ quan ngang bộ quản lý từng nhóm hàng. Tuy nhiên, phạm vi và mục tiêu của dự trữ quốc gia hiện rất rộng, gồm: Phòng chống thiên tai; ứng phó dịch bệnh; bảo đảm an ninh cũng như ổn định kinh tế vĩ mô và điều tiết thị trường.

Đại biểu cho rằng, với phạm vi lớn như vậy, chỉ quy định danh mục là chưa đủ. Muốn danh mục này vận hành hiệu quả, cần có cơ sở pháp lý để Chính phủ xác định “ngưỡng an toàn dự trữ” đối với các mặt hàng thiết yếu như năng lượng, lương thực, cũng như ngưỡng can thiệp thị trường để kịp thời kích hoạt các biện pháp điều tiết khi thị trường biến động mạnh.

Đại biểu đề xuất chỉnh lý khoản 2 theo hướng “Chính phủ ban hành, sửa đổi, bổ sung danh mục hàng dự trữ quốc gia theo quy định tại khoản 1 Điều này và phân công các bộ, cơ quan ngang bộ quản lý hàng dự trữ quốc gia trên cơ sở các ngưỡng an toàn dự trữ và ngưỡng can thiệp thị trường.”

“Quy định này sẽ giúp danh mục hàng dự trữ quốc gia vừa đầy đủ, vừa linh hoạt, và có khả năng phản ứng nhanh trước các biến động lớn của thị trường hoặc tình huống khẩn cấp”- đại biểu nhấn mạnh.

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Đồng Nai) cho rằng dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) đã tiếp thu nhiều vấn đề quan trọng, tuy nhiên một số bất cập trong thực tiễn vẫn chưa được quy định đầy đủ, trong đó có việc sử dụng hàng dự trữ quốc gia để bảo đảm an sinh xã hội trong các tình huống đặc biệt.

Liên quan đến dự trữ chiến lược, bên cạnh đánh giá cao dự thảo đã bổ sung mục tiêu dự trữ chiến lược, tuy nhiên đại biểu cũng đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ khái niệm dự trữ chiến lược, nguyên tắc quản lý dự trữ chiến lược cũng như cơ chế ưu đãi đầu tư.

Theo đại biểu, điều này nhằm khuyến khích các chủ thể ngoài ngân sách tham gia xây dựng và vận hành dự trữ chiến lược. “Những nội dung này sẽ tạo nền tảng để hình thành một cấu trúc dự trữ quốc gia bền vững, đa tầng, linh hoạt, phù hợp với yêu cầu an ninh mới trong giai đoạn phát triển hiện nay”- đại biểu Điểu Huỳnh Sang nêu.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang cho rằng, dự trữ quốc gia là cần thiết nhưng nếu dự trữ quá lớn sẽ là gánh nặng cho ngân sách và hạn chế vốn đầu tư vào phát triển kinh tế.