Sửa đổi toàn bộ mốc thời gian trong các bước
Sáng ngày 26/9, tiếp tục phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét dự thảo Nghị quyết liên tịch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hướng dẫn quy trình hiệp thương, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.
Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Hoàng Công Thuỷ phát biểu tại phiên họp.
Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Hoàng Công Thuỷ cho biết, việc xây dựng dự thảo Nghị quyết liên tịch đảm bảo các mục tiêu phù hợp với các quy định của Hiến pháp, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND), Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Đồng thời, bám sát định hướng về công tác bầu cử và mô hình tổ chức chính quyền địa phương hiện hành, sát với thực tế trong quá trình hiệp thương, tổ chức bầu cử; hướng dẫn cụ thể, đầy đủ các bước trong quy trình hiệp thương giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.
Khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong công tác tổ chức hiệp thương nhiệm kỳ 2021 - 2026, bảo đảm việc hiệp thương lựa chọn, giới thiệu người ứng cử được khách quan, dân chủ, đúng pháp luật và bảo đảm chất lượng của đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND.
Dự thảo Nghị quyết gồm có 6 Chương và 29 Điều. Để đảm bảo thống nhất với quy định về thời gian bầu cử là ngày 15/3/2026 và thời gian tổ chức các lần hiệp thương quy định tại Luật số 83/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, dự thảo Nghị quyết liên tịch sửa đổi toàn bộ mốc thời gian trong các bước của quy trình hiệp thương, giới thiệu người ứng cử,
Cụ thể, bao gồm: Điều chỉnh thời gian tổ chức hội nghị hiệp thương lần thứ nhất, tổ chức trong khoảng thời gian từ ngày 1/12/2025 đến ngày 10/12/2025 (Điều 1 và Điều 4) để đảm bảo thống nhất với quy định tại các Điều 38, Điều 39 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND; hội nghị hiệp thương lần thứ nhất tổ chức chậm nhất là 95 ngày trước ngày bầu cử.
Điều chỉnh thời gian cơ quan, tổ chức, đơn vị thực hiện việc giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND trong khoảng thời gian từ ngày 12/12/2025 đến ngày 25/1/2026 (Điều 7 và Điều 12) để đảm bảo thống nhất với quy định tại các Điều 40, 41, 42, 51, 52 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND.
Điều chỉnh thời gian tổ chức hội nghị hiệp thương lần thứ hai trong khoảng thời gian từ ngày 2/2/2026 đến ngày 3/2/2026 (Điều 17, Điều 19) để đảm bảo thống nhất với quy định tại Điều 35 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, thời hạn nộp hồ sơ ứng cử chậm nhất là 42 ngày trước ngày bầu cử (là ngày 1/2/2026) và Điều 53 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND; hội nghị hiệp thương lần thứ hai tổ chức chậm nhất là 40 ngày trước ngày bầu cử (là ngày 3/2/2026).
Điều chỉnh thời gian tổ chức tổ chức hội nghị lấy ý kiến nhận xét và tín nhiệm của cử tri nơi cư trú đối với người ứng cử đại biểu HĐND và cử tri nơi công tác (Điều 22); thời gian xác minh và trả lời các vụ việc mà cử tri nêu đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND (Điều 23); thời gian điều chỉnh lần thứ hai về cơ cấu, thành phần, số lượng người ứng cử đại biểu Quốc hội (Điều 24).
Điều chỉnh thời gian tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ ba được tổ chức trong khoảng thời gian từ ngày 9/2/2026 đến ngày 20/2/2026 (Điều 25, Điều 27) đảm bảo thống nhất với các Điều 48, 49, 57 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND.
Dự thảo Nghị quyết đã bỏ các quy định hướng dẫn thực hiện bầu cử đại biểu HĐND cấp huyện và trách nhiệm của cấp huyện trong công tác hiệp thương, giới thiệu người ứng cử.
Thống nhất và phù hợp với chủ trương kết thúc hoạt động của công đoàn viên chức, công đoàn lực lượng vũ trang theo Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Kết luận 157-KL/TW ngày 25/5/2025 của Bộ Chính trị, phù hợp với quy định tại Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND; tại dự thảo Nghị quyết đã quy định cụ thể chủ thể triệu tập và chủ trì các hội nghị và thành phần dự họp ở nơi có và không có tổ chức công đoàn.
Đồng thời, quy định cụ thể nguyên tắc xác định Ban lãnh đạo của cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc thành phần họp để dự kiến người giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND.
Tạo cơ sở pháp lý kịp thời cho tổ chức bầu cử
Bà Nguyễn Thanh Hải - Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cho hay, Ủy ban Công tác đại biểu thống nhất, cần thiết ban hành Nghị quyết như đã nêu trong Tờ trình của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, nhằm tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, kịp thời cho việc tổ chức cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.
Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phát biểu tại phiên họp.
Nghị quyết có vai trò quan trọng trong việc cụ thể hóa các quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND (sửa đổi năm 2025), bảo đảm quy trình triển khai công tác bầu cử được thống nhất, đồng bộ, khắc phục khoảng trống pháp lý cũng như những hạn chế từ thực tiễn các nhiệm kỳ trước.
Ủy ban Công tác đại biểu cơ bản thống nhất với quy định về số dư người ứng cử tại hội nghị hiệp thương lần thứ 2 và lần thứ 3 như dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định tỷ lệ số dư người ứng cử ngay tại hội nghị hiệp thương lần thứ nhất.
Thực tiễn các cuộc bầu cử trước đây cho thấy, công tác hiệp thương ở một số địa phương còn tồn tại nhiều hạn chế, dẫn đến việc phân bổ cơ cấu, thành phần, tỉ lệ người ứng cử chưa thực sự hợp lý, nhất là đối với các nhóm đối tượng như phụ nữ, người dân tộc thiểu số, người trẻ tuổi, khiến kết quả bầu cử đôi khi chưa đạt được mục tiêu đề ra.
Cụ thể, đã có trường hợp ứng cử viên đại biểu HĐND cấp xã không đủ điều kiện về độ tuổi, hoặc phân bổ nhân sự giữa các đơn vị bầu cử chưa hợp lý.
Do đó, việc nghiên cứu bổ sung quy định về tỉ lệ số dư ngay từ Hội nghị hiệp thương lần thứ nhất (để đảm bảo các cơ cấu phụ nữ, người dân tộc thiểu số, trẻ tuổi, nhà khoa học,...) là cần thiết; nhằm tạo cơ sở chủ động, bảo đảm cân đối về cơ cấu, giới, thành phần, dân tộc, người trẻ tuổi, hạn chế rủi ro trong các bước hiệp thương tiếp theo, góp phần nâng cao tính khả thi, minh bạch, chất lượng của công tác lựa chọn, giới thiệu người ứng cử.
Theo hướng này, có thể xem xét nghiên cứu bổ sung quy định tỉ lệ phần trăm số dư (Hiệp thương lần thứ nhất thông qua cơ cấu; yêu cầu tỉ lệ số dư 10 - 15% hoặc 15 - 20%) vừa tạo dư địa cho việc sàng lọc, lựa chọn ở các vòng hiệp thương sau, vừa tránh tình trạng danh sách quá rộng hoặc thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng.
Bên cạnh đó, tiếp tục tham khảo thêm kinh nghiệm từ thực tiễn, ý kiến của các cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi trong tổ chức thực hiện.
Việc sửa đổi Nghị quyết liên tịch nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống văn bản pháp luật về bầu cử; bảo đảm quy định chi tiết và hướng dẫn cụ thể, thuận lợi trong thực hiện việc tổ chức hiệp thương, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031, bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy sau sắp xếp, tinh gọn, góp phần phát huy dân chủ, nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ mới.