Doanh nghiệp công nghiệp 'xanh hóa' nhờ dự án tiết kiệm năng lượng

Những bước tiến từ thực tiễn sản xuất

Trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng như xi măng, thép, tôn thép, giấy… đứng trước áp lực lớn phải chuyển đổi xanh.

Tại hội nghị Tổng kết dự án Thúc đẩy thị trường đầu tư tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp và hỗ trợ thực hiện Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh Việt Nam diễn ra sáng 25/9 tại Hà Nội, do Bộ Công Thương phối hợp với KOICA tổ chức, các chuyên gia và doanh nghiệp đánh giá, dự án đã trở thành điểm tựa quan trọng, giúp nhiều doanh nghiệp vừa nâng cao hiệu suất, vừa khẳng định cam kết phát triển bền vững.

Ông Đào Trung Dũng - Phó Giám đốc phụ trách kỹ thuật Công ty CP Xi măng Quán Triều (Thái Nguyên) cho biết: "Ngành xi măng vốn tiêu thụ nhiều năng lượng và phát thải lớn. Chúng tôi đã áp dụng một loạt giải pháp tiết kiệm năng lượng, trong đó có lắp đặt biến tần cho các công đoạn tiêu thụ điện lớn, qua đó tiết kiệm đáng kể chi phí. Hiện chúng tôi đang triển khai dự án phát điện tận dụng nhiệt thừa từ khí thải lò nung, dự kiến hoàn thành năm 2028”.

Bên cạnh cải tiến kỹ thuật, Xi măng Quán Triều cũng từng bước thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng rác thải nhựa công nghiệp, góp phần giảm tiêu thụ than trong sản xuất clinker. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là vốn đầu tư cho các dự án quy mô lớn.

Ông Dũng nhấn mạnh: “Chúng tôi kỳ vọng Nhà nước sớm triển khai cơ chế tín dụng ưu đãi, Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng như cơ chế cho hợp tác công – tư, để doanh nghiệp mạnh dạn hơn trong đầu tư chuyển đổi xanh”.

Cũng trong nhóm ngành công nghiệp nặng, Công ty CP Thép Việt Ý đã tạo dấu ấn với nhiều cải tiến công nghệ. Ông Phan Hữu Giáp – Tổng Quản lý sản xuất cho biết: “Sau khi được kiểm toán năng lượng và đào tạo tại Hàn Quốc, chúng tôi lắp đặt biến tần cho quạt gió lò nung phôi, tiết kiệm 30–40% điện năng; đồng thời phân tầng hệ thống truyền động, cho phép dừng – chạy độc lập từng đoạn, giảm hao phí”.

Không chỉ dừng ở tiết kiệm năng lượng, Thép Việt Ý còn đầu tư hơn 20 tỷ đồng xây dựng trạm xử lý khí SO₂, khẳng định cam kết bảo vệ môi trường. Trong giai đoạn tới, doanh nghiệp dự kiến cải tạo lò đốt, chuyển đổi dần sang nhiên liệu sạch như CNG, LNG. “Chúng tôi mong có cơ chế giá và ưu đãi tín dụng phù hợp để mạnh dạn đầu tư. Đây vừa là yêu cầu cấp bách, vừa là cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh”, ông Giáp chia sẻ.

Trong khi đó, Công ty CP Tôn Đông Á – một doanh nghiệp sản xuất thép lá mạ – cũng ghi nhận hiệu quả rõ rệt từ dự án. Ông Nguyễn Văn Thiều – Phó Giám đốc Tôn Đông Á cho hay: “Mỗi tháng, nhà máy chi phí hơn 24 tỷ đồng tiền điện và 22 tỷ đồng khí đốt. Thông qua kiểm toán năng lượng, chúng tôi đã lắp biến tần cho hệ thống bơm làm mát, áp dụng điều khiển tự động, tiết kiệm chi phí sản xuất. Đặc biệt, công ty đã đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà công suất 3,4 MW, cung cấp năng lượng sạch cho sản xuất”.

Theo ông Thiều, các giải pháp tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp giảm chi phí, mà còn thay đổi tư duy quản lý kỹ thuật và mở ra hướng ứng dụng công nghệ mới. “Mục tiêu của chúng tôi là hạ mức phát thải 1,2–2 kg CO₂ trên mỗi đơn vị sản phẩm, tiến gần hơn tới mục tiêu phát thải ròng bằng "0", ông nhấn mạnh.

Nhà nước sẽ đồng hành cùng doanh nghiệp

Thành công bước đầu của dự án không chỉ nhờ nỗ lực từ phía doanh nghiệp, mà còn có sự đồng hành chính sách. Bà Nguyễn Thị Lâm Giang – Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) cho biết: Nếu như trước đây, các dự án hợp tác quốc tế chủ yếu hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực, thì trong giai đoạn tới, Nhà nước sẽ bổ sung thêm chính sách tài chính. Việc hình thành Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận vốn vay ưu đãi, hiện thực hóa các giải pháp kỹ thuật thành dự án cụ thể, mang lại hiệu quả cả về kinh tế lẫn môi trường.

Ở góc độ nghiên cứu, ông Mã Khai Hiền – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển về tiết kiệm năng lượng (Enerteam) nhấn mạnh vai trò của khảo sát và kiểm toán năng lượng. Theo ông, ngành giấy là ví dụ điển hình: “Qua khảo sát 300 doanh nghiệp, chúng tôi xác định có thể tiết kiệm 8–12% năng lượng nếu áp dụng đồng bộ các giải pháp. Nhóm nghiên cứu đã biên soạn cẩm nang kỹ thuật tiết kiệm năng lượng, tập trung vào ba công đoạn chính: chuẩn bị bột, ép – hình thành tờ giấy, và sấy khô. Đây sẽ là tài liệu tham khảo quan trọng cho doanh nghiệp”.

Không dừng lại ở ngành giấy, nhóm nghiên cứu còn mở rộng sang dệt nhuộm – lĩnh vực có mức tiêu thụ năng lượng và phát thải cao. Việc sớm ban hành định mức tiêu hao năng lượng mới sẽ giúp doanh nghiệp có cơ sở pháp lý để triển khai. “Chỉ khi có quy chuẩn rõ ràng, doanh nghiệp mới dám đầu tư và hành động quyết liệt”, ông Hiền khẳng định.

Ngoài doanh nghiệp và cơ quan quản lý, vai trò tư vấn cũng góp phần quyết định thành công. Ông Hỏa Thái Thanh – Công ty CP Giải pháp Công nghệ Việt Nam (VEST) chia sẻ: Nhiều dây chuyền tiêu thụ năng lượng lớn ở khâu phụ trợ. Do vậy, kiểm toán năng lượng phải chỉ ra đúng ‘điểm rơi’, đề xuất giải pháp khả thi, an toàn và hoàn vốn nhanh.

Tại một nhà máy cán thép nóng, VEST đã đề xuất lắp biến tần cho quạt cấp gió – “trái tim” của dây chuyền. Kết quả sau vận hành, giảm hơn 50% điện năng tiêu thụ hạng mục này, đồng thời tối ưu quá trình cháy, giảm oxy dư trong khói thải. Với ngành xi măng, VEST ứng dụng “cảm biến ảo” để giám sát quá trình cháy, mở ra hướng số hóa điều khiển trong sản xuất.

Không chỉ thép và xi măng, các ngành tôn, giấy cũng được tư vấn nhiều giải pháp tiết kiệm. “Tại Giấy Bãi Bằng, VEST đề xuất thay máy thổi khí hiệu suất thấp bằng turbo blower, điều khiển quạt hút sấy tráng theo tải công nghệ. Doanh nghiệp đã đưa một số giải pháp vào vận hành và ghi nhận hiệu quả tích cực”- ông Thanh cho hay.

Dự án Thúc đẩy thị trường đầu tư tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp và hỗ trợ thực hiện Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh Việt Nam đã tạo ra cú hích quan trọng cho quá trình chuyển đổi xanh trong công nghiệp Việt Nam. Những kết quả đạt được cho thấy, khi có sự đồng hành giữa chính sách, tư vấn, doanh nghiệp, giải pháp tiết kiệm năng lượng không còn nằm trên giấy mà đã hiện diện trong từng nhà máy, từng dây chuyền.