Giá trị văn hoá của dân tộc miền núi tại Quảng Trị
Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị hiện có hai dân tộc thiểu số chính là Bru-Vân Kiều (với các tộc người Vân Kiều, Trì, Khùa, Ma Coong) và dân tộc Chứt (bao gồm người Sách, Mày, Rục, Arem, Mã Liềng).
Mỗi dân tộc có giá trị văn hóa độc đáo riêng và có quá trình giao lưu, đan xen văn hóa nên tạo ra đa sắc màu văn hóa ở mỗi địa phương. Những giá trị văn hóa này cùng với tài nguyên thiên nhiên có giá trị lớn để phát triển kinh tế-xã hội nói chung và ngành du lịch nói riêng.
Người Bru-Vân Kiều thường bố trí bản làng dọc hai bên bờ sông suối; dưới những quả đồi thấp hay ở giữa thung lũng có thổ nhưỡng màu mỡ, gần nguồn nước để tiện canh tác và sinh hoạt.
Giao lưu văn hoá giữa du khách và bà con đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở miền Tây Quảng Trị
Những năm gần đây, nhiều bản làng của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở miền Tây Quảng Trị đã bắt đầu thay đổi cách nghĩ, cách làm để tham gia vào hoạt động du lịch cộng đồng. Người dân không chỉ biết giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống, mà còn chủ động giới thiệu nét đẹp đó đến với du khách. Từ việc tổ chức các buổi giao lưu văn nghệ, chế biến món ăn đặc sản, đến việc hướng dẫn khách đi rẫy, hái rau rừng hay học dệt thổ cẩm… tất cả đều được bà con chuẩn bị chu đáo, gần gũi và mộc mạc.
Ông Đặng Văn Dương, Chủ tịch UBND xã Kim Ngân, tỉnh Quảng Trị cho hay: “Văn hoá của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều là một kho tàng quý báu với nhiều giá trị độc đáo, mang đậm dấu ấn núi rừng Trường Sơn. Từ kiến trúc nhà sàn, trang phục thổ cẩm, các điệu múa, làn điệu dân ca như Ka lơi, A chói, đến lễ hội truyền thống như lễ cúng Giàng, lễ mừng lúa mới… tất cả đều phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan và mối quan hệ mật thiết giữa con người với thiên nhiên của cộng đồng dân tộc nơi đây”.
Đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều ở bản Hà Lẹc, xã Kim Ngân giới thiệu cá sản phẩm ở mâm đồ ăn tiếp khách
“Những nét văn hoá đặc trưng ấy không chỉ có giá trị tinh thần sâu sắc đối với đời sống đồng bào, mà còn là tiềm năng lớn để phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm”- ông Dương cho biết.
Phát huy giá trị bản sắc dân tộc để khai thác hiệu quả du lịch
Ông Hoàng Nhật Lân, Chuyên viên Văn hoá – Xã hội xã Kim Ngân, tỉnh Quảng Trị cho biết: “Thời gian gần đây, bà con Bru - Vân Kiều trên địa bàn đã bắt đầu có những chuyển biến rõ nét trong tư duy làm du lịch. Từ chỗ còn e dè, lo ngại, thì nay nhiều hộ đã chủ động tham gia các hoạt động giới thiệu văn hóa, ẩm thực, nghề truyền thống và đời sống sinh hoạt thường nhật đến với du khách. Đặc biệt, một số thanh niên trong bản đã được tập huấn kỹ năng đón khách, dẫn tour trải nghiệm rừng, suối và giới thiệu lễ hội, dân ca dân vũ đặc sắc của đồng bào.”
Bản sắc dân tộc của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều
Ông Lân cũng nhấn mạnh lợi thế địa lý của xã Kim Ngân khi nằm gần khu du lịch suối khoáng nóng Bang OSEN – một điểm đến tiềm năng đang được đầu tư phát triển bài bản. “Du khách đến Bang không chỉ đến để nghỉ dưỡng mà còn rất quan tâm đến trải nghiệm văn hóa bản địa. Đây chính là cơ hội để người dân xã Kim Ngân kết nối, hình thành các sản phẩm du lịch cộng đồng, đón khách ghé bản, ở lại nhà sàn, thưởng thức món ăn dân tộc, xem biểu diễn văn nghệ và tham gia các hoạt động truyền thống.”
Ông Trần Xuân Cương, Giám đốc Công ty Netin - đơn vị triển khai các loại hình du lịch cộng đồng ở miền Tây Quảng Trị chia sẻ: “Ngày càng nhiều du khách trong và ngoài nước tìm về vùng cao không chỉ để khám phá cảnh quan thiên nhiên mà còn để được sống cùng, ăn cùng, sinh hoạt cùng bà con bản địa nơi mà từng lời hát, từng bữa cơm đều thấm đẫm văn hóa truyền thống.”
“Trong hành trình xây dựng các tour du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái tại khu vực miền Tây Quảng Trị, chúng tôi nhận thấy văn hoá của đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều là một yếu tố đặc sắc, có giá trị khác biệt lớn so với nhiều điểm đến khác. Những điệu múa xoang truyền thống, các nghi lễ tín ngưỡng gắn với rừng thiêng, suối nguồn hay các món ăn mang đậm hương vị núi rừng đều tạo nên sức hấp dẫn rất riêng đối với du khách”, ông Trần Xuân Cương cho hay.
Phần văn nghệ của đồng bào đồng bào dân tộc Bru - Vân Kiều phục vụ du khách
Chia sẻ sau chuyến du lịch cộng đồng tại bản Hà Lẹc (xã Kim Ngân, Quảng Trị), anh Lê Văn Quân du khách đến từ Hà Nội cho hay: “Tôi đã từng đi nhiều nơi, từng đến Tây Bắc, Tây Nguyên, nhưng chuyến đi lần này về với đồng bào Bru - Vân Kiều ở miền Tây Quảng Trị thực sự để lại trong tôi một ấn tượng sâu sắc. Mọi thứ ở đây đều mộc mạc, chân thành và đậm đà bản sắc.”
Theo anh Quân, nếu được tổ chức bài bản, giữ gìn sự chân thực và thân thiện vốn có, các bản làng của người Bru - Vân Kiều sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn, không thua kém bất kỳ nơi nào khác ở Việt Nam.
Đồng bào Bru-Vân Kiều ở Quảng Bình (cũ) nay là tỉnh Quảng Trị đã có 3 lễ hội đã được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Lễ hội đập trống của người Ma Coong, xã Thượng Trạch (Bố Trạch), lễ hội trỉa lúa của người Bru-Vân Kiều, xã Trường Sơn (Quảng Ninh) và lễ hội mừng cơm mới của người Bru-Vân Kiều, xã Ngân Thủy (Lệ Thủy).