Trái vàng trên đất khó
Trên những triền đồi nắng gió ở Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, hình ảnh những cánh đồng dứa xanh mướt, vàng óng vào mùa thu hoạch đã trở nên quen thuộc. Loại cây này vốn “dễ tính”, chịu hạn tốt, phù hợp với điều kiện khô nóng của Bắc Trung Bộ, lại ít sâu bệnh và cho giá trị kinh tế cao hơn nhiều so với lúa hay cây công nghiệp ngắn ngày.
Tại xã Xuân Hòa (Thanh Hóa), nhiều hộ dân trước đây chỉ trồng sắn, ngô, thu nhập chưa tới 20 triệu đồng/ha mỗi năm. Từ khi chuyển sang trồng dứa, năng suất đạt 40-50 tấn/ha, giá bán từ 6.000-8.000 đồng/kg, doanh thu mỗi ha đạt hơn 250 triệu đồng. Sau khi trừ chi phí, hộ trồng giỏi lãi trên 150 triệu đồng, con số từng được coi là “mơ ước” ở vùng đất này.
Tại Quỳnh Lưu (Nghệ An), ông Lê Văn Tiến kể, trước kia gia đình sống lay lắt với vài sào ruộng lúa kém hiệu quả. Chuyển sang dứa, chỉ sau hai vụ, ông đã trả hết nợ, xây được nhà mới và nuôi con học đại học. “Điều quý nhất là mình yên tâm sản xuất vì đã có đầu ra ổn định”, ông Tiến nói.
Hiện Việt Nam đang trồng chủ yếu ba giống dứa: Queen, Cayenne và MD2. Trong đó, MD2 nổi bật với năng suất cao, chất lượng vượt trội. Ảnh minh hoạ
Những câu chuyện đổi đời như vậy không còn hiếm. Nhưng để thành công, bà con phải biết gắn cây dứa với thị trường, tránh làm theo phong trào rồi rơi vào cảnh “được mùa mất giá”, thực tế từng xảy ra với nhiều loại cây ăn quả khác.
Sáng 6/8 tại TP Vinh, Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ” đã quy tụ các cơ quan Trung ương, địa phương, doanh nghiệp và hợp tác xã, nhằm thúc đẩy phát triển bền vững các ngành hàng chủ lực như dứa, chè, cây ăn quả có múi. Chương trình do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Hội Làm vườn Việt Nam, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An tổ chức, theo chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Tại diễn đàn, bà Bùi Thị Hồng Hà, Trưởng phòng Vi sinh nông nghiệp, Trung tâm Nông nghiệp Hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) nhấn mạnh: “Cây dứa có nhiều lợi thế phát triển tại Bắc Trung Bộ, đặc biệt ở những chân đất chuyển đổi từ lúa kém hiệu quả hoặc vùng gò đồi thiếu nước tưới. Nhưng quá trình chuyển đổi cần bền vững, tránh tự phát, thiếu liên kết giữa người trồng với doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu”.
Bà Hà cảnh báo, nhiều hộ dân hiện vẫn trồng dứa theo kinh nghiệm, chưa tuân thủ kỹ thuật, dẫn đến chất lượng quả không đồng đều, khó vào được chuỗi xuất khẩu chính ngạch. “Nếu không gắn cây dứa với thị trường, nguy cơ rơi vào cảnh được mùa mất giá là rất lớn”, bà Hồng Hà nói.
Chia sẻ quan điểm này, ông Đinh Cao Khuê, đại diện Công ty CP Thực phẩm Xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO), cho biết doanh nghiệp đã nghiên cứu và cung ứng nhiều giống dứa có năng suất, chất lượng vượt trội, đặc biệt là giống MD2. “Mỗi cây trồng có lợi thế riêng. Với dứa, chúng tôi tự tin về khả năng sản xuất quanh năm, tránh được hiện tượng thời vụ như một số cây ăn quả khác. Dứa chỉ trồng một năm, lại tận dụng được phụ phẩm từ lá, và có thể luân canh với cây trồng khác”.
Hiện DOVECO đã xây dựng vùng nguyên liệu ở nhiều tỉnh, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với giá ổn định, đồng thời hỗ trợ giống, phân bón, kỹ thuật cho nông dân. Mô hình này giúp bà con yên tâm sản xuất, không lo đầu ra, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm phục vụ chế biến sâu và xuất khẩu.
Hướng tới thương hiệu “Dứa vàng Bắc Trung Bộ”
Thực tế cho thấy, mô hình liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền đã mang lại hiệu quả rõ rệt cho ngành dứa Bắc Trung Bộ. Nhưng để tạo sinh kế bền vững, vẫn cần những bước đi dài hơi.
Các chuyên gia đề xuất, trước hết phải chuẩn hóa quy trình trồng và chăm sóc, đồng đều chất lượng quả, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, tiến tới GlobalGAP. Đồng thời, cần đầu tư hạ tầng kho lạnh, hệ thống tưới tiết kiệm, đường giao thông nội đồng và nhà máy chế biến sâu, nhằm kéo dài thời gian bảo quản và đa dạng sản phẩm.
Bà Bùi Thị Hồng Hà, Trưởng phòng Vi sinh nông nghiệp, Trung tâm Nông nghiệp Hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam). Ảnh: Báo Nông nghiệp và Môi trường
Bà Bùi Thị Hồng Hà nhấn mạnh: “Những hộ dân chuyển đổi rất cần các doanh nghiệp đầu tư vào vùng nguyên liệu, kèm theo chính sách khuyến khích đủ mạnh, hạ tầng kho bãi và giao thông, để hình thành chuỗi giá trị bền vững”.
Khi những điều kiện này được đáp ứng, việc xây dựng thương hiệu “Dứa vàng Bắc Trung Bộ” gắn với chỉ dẫn địa lý sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh, giúp sản phẩm vươn ra thị trường quốc tế. Đó cũng là cách để mỗi quả dứa không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn là biểu tượng cho sự đổi thay, khát vọng vươn lên của vùng quê đầy nắng gió.
Trên những triền đồi từng chỉ có cỏ dại, nay dứa xanh bát ngát. Mùa thu hoạch, quả chín vàng rực, thơm ngát hương, như minh chứng sống động rằng khi có chiến lược đúng và sự chung tay của tất cả các bên, cây dứa hoàn toàn có thể trở thành “trái ngọt” cho hành trình thoát nghèo và làm giàu bền vững ở Bắc Trung Bộ.
Hiện Việt Nam đang trồng chủ yếu ba giống dứa: Queen, Cayenne và MD2. Trong đó, MD2 nổi bật với năng suất cao, chất lượng vượt trội, chiếm khoảng 50-55% thị phần dứa toàn cầu và tới 70–75% thị phần tại châu Âu. Phân tích hiệu quả kinh tế trên quy mô 1 ha, chu kỳ canh tác 18 tháng cho thấy, lợi nhuận từ dứa vượt trội so với nhiều loại cây trồng khác. Riêng giống MD2, thu nhập có thể đạt hơn 700 triệu đồng/ha, cao gấp nhiều lần so với trồng lúa, sắn hay keo.