FTA Index là công cụ hữu hiệu để hoạch định, điều chỉnh chính sách

Dấu mốc của tiến trình hội nhập

Tháng 4/2025, Bộ Công Thương đã phối hợp tổ chức công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định Thương mại tự do (FTA Index) của các địa phương năm 2024, đánh dấu cột mốc quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Đây là lần đầu tiên mức độ thực thi và tận dụng các FTA được đo lường một cách hệ thống ở cấp địa phương, phản ánh rõ nét năng lực và cách thức hiện thực hóa các cam kết hội nhập.

Bộ chỉ số FTA Index được xây dựng trên bốn trụ cột chính gồm: công tác tuyên truyền, phổ biến FTA; thực hiện quy định pháp luật; chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh; triển khai các cam kết phát triển bền vững.

Các trụ cột này cũng là các chỉ số đo lường mức độ thực thi FTA, chính vì vậy, FTA Index là cơ sở để doanh nghiệp, địa phương tự “soi mình”, đánh giá về kết quả của quá trình thực hiện, tận dụng FTA; qua đó hỗ trợ doanh nghiệp tối đa từ khâu sản xuất đến khi bán hàng, xuất khẩu, duy trì được chuỗi giá trị đối với hoạt động của doanh nghiệp.

Báo cáo của Bộ Công Thương cho thấy, thời gian qua, việc thực thi có hiệu quả các FTA đã giúp tăng cường đan xen lợi ích, mở rộng, đa dạng thị trường, chuỗi cung ứng và sản phẩm xuất khẩu, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam từng bước hội nhập sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu và cải thiện cán cân thương mại theo hướng chuyển từ thâm hụt sang thặng dư liên tục trong nhiều năm (năm 2024 là năm thứ 9 liên tiếp nước ta xuất siêu, thặng dư kỷ lục gần 25 tỷ USD), giúp nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô, đóng góp quan trọng và tích cực vào sự phát triển kinh tế của đất nước.

Tuy nhiên, việc thực thi các FTA thời gian qua còn nhiều tồn tại, hạn chế. Việc tận dụng cơ hội từ các FTA giữa các địa phương và doanh nghiệp chưa đồng đều, nhất là trong khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Nhiều doanh nghiệp chưa quan tâm, cập nhật đầy đủ thông tin, chưa nắm rõ cam kết cụ thể và chưa đủ năng lực để đáp ứng các tiêu chuẩn về xuất xứ, kỹ thuật, môi trường, lao động....

Sự phối hợp giữa các cơ quan Trung ương, cấp ủy, chính quyền địa phương và cộng đồng doanh nghiệp trong triển khai FTA chưa thật sự đồng bộ, hiệu quả, làm giảm tác động lan tỏa của các hiệp định.

Để kịp thời khắc phục những hạn chế nêu trên, Chính phủ giao Bộ Công thương nghiên cứu, xây dựng và công bố Bộ Chỉ số FTA Index hàng năm; tạo lập, cung cấp cơ sở dữ liệu minh bạch, khách quan, toàn diện về mức độ thực thi các cam kết FTA tại từng địa phương.

Đây là căn cứ quan trọng, giúp Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương hoạch định cơ chế, chính sách điều hành sản xuất, xuất nhập khẩu bảo đảm sát thực, khả thi, thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp chủ động tham gia, khai thác có hiệu quả các FTA để đẩy mạnh sản xuất kinh doanh, xuất nhập khẩu.

Công cụ hoạch định, điều chỉnh chính sách

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương nhìn nhận, FTA Index là công cụ hữu hiệu để hoạch định và điều chỉnh chính sách.

Phân tích cụ thể, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết, trong quá trình hội nhập, các cơ quan quản lý nhà nước đối mặt với sự đa dạng và phức tạp của các FTA. Mỗi hiệp định có các cam kết về tiếp cận, mở cửa thị trường, quy định về lao động, môi trường hay phát triển bền vững khác nhau.

Trong khi đó, năng lực doanh nghiệp và hạ tầng hỗ trợ giữa các địa phương lại có sự chênh lệch đáng kể. Nếu không có một cơ chế đo lường và đánh giá thường xuyên, các quyết sách sẽ khó chính xác, thiếu căn cứ và dễ gây lãng phí nguồn lực.

Theo ông Ngô Chung Khanh, FTA Index ra đời sẽ giải quyết vấn đề còn tồn tại bằng cách cung cấp dữ liệu định lượng dựa trên thực tế doanh nghiệp. Cho phép cơ quan quản lý nhận diện những nơi còn khoảng trống thông tin, điểm nghẽn trong thủ tục hành chính, hoặc những chính sách chưa phát huy hiệu quả.

Từ các kết quả của Bộ Chỉ số FTA Index, ông Ngô Chung Khanh cho rằng, các cơ quan Trung ương có thể điều chỉnh chiến lược tổng thể, phân bổ nguồn lực hợp lý và chính quyền địa phương có thể triển khai những biện pháp hỗ trợ cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế của doanh nghiệp và môi trường kinh doanh tại địa phương.

Bộ chỉ số FTA Index 2024 được xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và là kết quả nỗ lực phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp với mục đích nâng cao hơn nữa hiệu quả thực thi các FTA của Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu về tăng trưởng kinh tế, đầu tư và thương mại của Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam.