Từ thuở khai hoang mở cõi, những cư dân đầu tiên từ đất liền tìm về vùng biển đảo hoang sơ Phú Quốc đã mang theo trong mình tinh thần lao động cần cù, sáng tạo và niềm tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc. Trải qua bao thế hệ, trên hòn đảo xanh ngọc giữa trùng khơi, nước mắm không chỉ đơn thuần là một sản phẩm tiêu dùng, mà đã trở thành biểu tượng văn hóa, là “quốc hồn quốc túy”, là phần máu thịt gắn bó mật thiết với đời sống người dân đảo ngọc.
Hơn hai thế kỷ qua, từ con cá cơm tươi rói đánh bắt quanh vùng biển trù phú, qua bàn tay tài hoa của những nghệ nhân ủ chượp trong thùng gỗ bời lời, nước mắm Phú Quốc ra đời với màu hổ phách óng ánh, vị đậm đà thuần khiết, thơm nồng tự nhiên lưu giữ hồn cốt của biển cả.
Nghề làm nước mắm nơi đây được hình thành trước năm 1945, khi cư dân đảo biết tận dụng nguồn cá cơm phong phú quanh đảo để chế biến nước mắm bằng phương pháp truyền thống ủ chượp tự nhiên. Từ những mẻ nước mắm đầu tiên chỉ đạt 250-280 độ đạm, ngày nay nước mắm Phú Quốc đã vươn tầm chất lượng, có thể đạt hơn 400 độ đạm, khẳng định đẳng cấp đặc sản quốc gia.
Không chỉ gìn giữ hương vị biển đảo, An Giang đang góp sức phát triển nghề nước mắm Phú Quốc, kết nối làng nghề với du lịch và chuỗi tiêu thụ hiện đại. Ảnh minh họa
Theo Chủ tịch UBND Đặc khu Phú Quốc Trần Minh Khoa, nước mắm Phú Quốc không đơn thuần là một loại gia vị mà là một biểu tượng văn hóa, quốc hồn quốc túy của dân tộc. Chính quyền địa phương phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để bảo vệ thương hiệu, ngăn chặn hàng giả, nâng cao tiêu chuẩn sản xuất, phát triển du lịch gắn với di sản làng nghề nước mắm. Mới đây, nhiều chính sách đã được kiến nghị nhằm xây dựng Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn nghề nước mắm ngay tại Phú Quốc, kết nối bảo tồn và phát triển bền vững.
Giai đoạn từ 2014 đến nay, số doanh nghiệp tham gia chỉ dẫn địa lý tăng từ 9 lên 21, sản lượng đóng gói đạt hơn 759.000 lít/năm, gấp 3 lần so với trước, khẳng định sự phát triển bền vững và tầm vóc quốc tế của nước mắm Phú Quốc.
Năm 2013, nước mắm Phú Quốc trở thành sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được Liên minh châu Âu cấp Chứng nhận chỉ dẫn địa lý tại 28 quốc gia, đưa tên tuổi Phú Quốc vang danh trên bản đồ ẩm thực thế giới. Tiếp đó, năm 2021, nghề làm nước mắm Phú Quốc được đưa vào danh mục văn hóa phi vật thể cấp quốc gia - Nghề truyền thống tri thức dân gian “Nước mắm Phú Quốc”.
Với hơn 7.000 thùng gỗ chượp cá, sản lượng hơn 20-30 triệu lít mỗi năm, nước mắm Phú Quốc không chỉ đóng góp vào kinh tế địa phương mà còn là cầu nối văn hóa, giới thiệu bản sắc Việt Nam ra thế giới. Đến nay, sản phẩm nước mắm Phú Quốc đã chinh phục người tiêu dùng khó tính tại Pháp, Anh, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc…
Việc bảo vệ và phát huy giá trị nghề truyền thống, thúc đẩy du lịch gắn với làng nghề nước mắm tại Phú Quốc và An Giang chính là bước đi cần thiết, vừa giữ gìn di sản, vừa kiến tạo tương lai bền vững cho vùng đất giàu truyền thống văn hóa.