Hành trình đưa cỏ ngọt Cao Bằng thành sản phẩm mang thương hiệu OCOP

Từ thử nghiệm nhỏ đến vùng nguyên liệu hàng chục héc-ta

Những năm gần đây, tại xã Thạch An, tỉnh Cao Bằng, Hợp tác xã (HTX) Thảo Đường Vinh đã tiên phong đưa cây cỏ ngọt (stevia rebaudiana) vào trồng thử nghiệm trên đất Cao Bằng. Loại cây vốn quen thuộc trong y học cổ truyền, được sử dụng nhiều trong thực phẩm và dược phẩm dành cho người tiểu đường, béo phì, tăng huyết áp, đã nhanh chóng cho thấy sự phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng địa phương.

Cỏ ngọt là cây ưa sáng, dễ chăm sóc, ít sâu bệnh và gần như không cần dùng nhiều phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Đây là lợi thế lớn so với nhiều cây trồng khác, bởi vừa tiết kiệm chi phí đầu tư, vừa phù hợp với xu hướng nông nghiệp sạch, bền vững. Cây sau 50-60 ngày trồng có thể thu hoạch lứa đầu tiên, tiếp tục cho thu hoạch quanh năm từ 3-4 năm, với sản lượng mỗi năm tới 6 lứa. Chính vòng đời và khả năng sinh trưởng này đã khiến cỏ ngọt trở thành cây trồng đem lại giá trị kinh tế cao.

Từ cuối năm 2023, HTX Thảo Đường Vinh đã xây dựng mô hình trồng cỏ ngọt theo hướng hữu cơ, mở rộng diện tích tới gần 9 ha. Trong đó, 6 ha đã cho thu hoạch, sản lượng năm 2024 đạt 15 tấn cỏ khô. Dự kiến năm 2025, con số này có thể đạt 50 tấn. Toàn bộ sản phẩm được tiêu thụ hết, mang lại doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm.

Không chỉ mang lại nguồn thu cho HTX, cây cỏ ngọt còn tạo việc làm ổn định cho hơn 50 lao động nông thôn, với thu nhập bình quân 4-6 triệu đồng/người/tháng. Từ khâu làm đất, trồng, chăm sóc, thu hái, phơi sấy đều có thể tận dụng nguồn lao động tại chỗ, giúp bà con vùng cao có thêm sinh kế ổn định.

Ông Phan Văn Quỳnh - Quản lý HTX Thảo Đường Vinh cho biết toàn bộ sản lượng cỏ ngọt hiện nay đã được ký hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp dược liệu tại Hà Nội. Nhiều thời điểm, nhu cầu của thị trường vượt quá năng lực cung ứng của HTX, đặc biệt vào mùa mưa đầu năm khiến sản lượng bị ảnh hưởng. Chính vì vậy, HTX đang ấp ủ kế hoạch mở rộng diện tích, đầu tư thiết bị sấy hiện đại, đồng thời đăng ký mã số vùng trồng và chứng nhận sản xuất sạch để có thể đưa sản phẩm cỏ ngọt vươn xa hơn, kể cả ra thị trường quốc tế.

Gắn với chương trình OCOP, hướng tới nông nghiệp hữu cơ bền vững

Theo ông Trần Anh Dũng - Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Cao Bằng, HTX Thảo Đường Vinh là đơn vị tiên phong trong việc phát triển cây cỏ ngọt với quy mô lớn. Mô hình này không chỉ mang tính đột phá mà còn có tiềm năng nhân rộng thành vùng nguyên liệu dược liệu tập trung, gắn liền với Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP).

Ông Dũng đánh giá đây là hướng đi phù hợp với chủ trương phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp sinh thái tại các xã vùng cao. Trong thời gian tới, Liên minh hợp tác xã tỉnh Cao Bằng sẽ tiếp tục hỗ trợ đơn vị xây dựng phương án sản xuất theo chuỗi liên kết, tập huấn kỹ thuật, tư vấn quản trị và kết nối với các tổ chức tín dụng để mở rộng sản xuất.

Thực tế cho thấy, cỏ ngọt có ưu thế rõ rệt so với nhiều loại cây trồng khác. Ngoài khả năng thích nghi với điều kiện khắc nghiệt của vùng núi, sản phẩm từ cỏ ngọt như trà thảo dược, chất tạo ngọt tự nhiên ngày càng được ưa chuộng. Thị trường tiêu thụ mở rộng từ nội địa đến xuất khẩu, khi người tiêu dùng quốc tế chú trọng xu hướng "ăn sạch, uống sạch" và tìm kiếm các sản phẩm dược liệu thay thế đường hóa học.

Việc gắn cây cỏ ngọt với chương trình OCOP không chỉ giúp nâng tầm giá trị sản phẩm mà còn tạo ra thương hiệu đặc trưng cho Cao Bằng. Khi được công nhận sản phẩm OCOP, cỏ ngọt Cao Bằng sẽ có cơ hội xuất hiện trong các hội chợ thương mại, các kênh phân phối lớn, từ đó gia tăng sức cạnh tranh và mở đường cho việc xuất khẩu.

Đồng thời, việc phát triển cỏ ngọt theo mô hình hữu cơ, có chứng nhận sản xuất an toàn giúp Cao Bằng định vị thương hiệu không chỉ ở trong nước mà còn trên bản đồ dược liệu quốc tế. Điều này phù hợp với xu thế toàn cầu hóa và nhu cầu ngày càng tăng đối với sản phẩm dược liệu an toàn, chất lượng.

Trong tương lai, khi được đầu tư đồng bộ về công nghệ chế biến, tiêu chuẩn hóa sản phẩm và hoàn thiện chuỗi giá trị từ vùng nguyên liệu đến thị trường, cỏ ngọt Cao Bằng hoàn toàn có thể trở thành một thương hiệu mạnh, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân, phát triển kinh tế vùng cao và làm giàu từ chính lợi thế của địa phương.

Từ một mô hình thử nghiệm nhỏ lẻ, cỏ ngọt đã trở thành cây trồng chủ lực mang lại hiệu quả kinh tế cho nông dân Cao Bằng. Với sự đồng hành của Liên minh HTX tỉnh và việc gắn kết với chương trình OCOP, hành trình phát triển thương hiệu cỏ ngọt Cao Bằng đang mở ra nhiều triển vọng. Không chỉ dừng ở mức cung cấp nguyên liệu dược liệu, loại cây này còn hứa hẹn vươn ra thị trường rộng lớn hơn, trở thành niềm tự hào mới trong bức tranh nông nghiệp hữu cơ vùng cao.