Từ chợ truyền thống đến không gian số
Dưới tác động của chuyển đổi số, bức tranh kinh doanh nhỏ lẻ, tiểu thương, hộ kinh doanh cá thể ở Việt Nam đang thay đổi từng ngày. Những sạp hàng vốn quen với cách “ghi sổ, tính nhẩm” giờ đây đã bắt đầu quen với mã QR, hóa đơn điện tử, thanh toán không tiền mặt và ứng dụng ngân hàng trên điện thoại.
Ở chợ Cầu Giấy (TP. Hà Nội), bà Nguyễn Thị Lan, tiểu thương bán hoa quả hơn ba thập kỷ, từng hoang mang khi nghe tin phải sử dụng hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Ở tuổi ngoài 60, với thu nhập chỉ vừa đủ trang trải, bà Lan sợ nhất là “công nghệ” và “chi phí phát sinh”. “Tôi chỉ quen ghi sổ tay, nghe đến công nghệ với thuế mới là thấy sợ. Nghĩ phải mua máy tính, cài phần mềm, chắc tốn kém lắm”, bà kể.
Câu chuyện của bà Lan không phải cá biệt. Nhiều tiểu thương, hộ cá thể ở khắp các tỉnh thành cũng đang chật vật thích nghi với quy định mới khi Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực, yêu cầu hộ kinh doanh phải sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền.
Không chỉ cho vay vốn, ngân hàng nay còn mang công nghệ và tri thức tài chính đến từng sạp hàng. Ảnh: Thư Anh
Anh Nguyễn Đông, chủ cửa hàng tạp hóa tại phường Nghĩa Đô (TP. Hà Nội), chia sẻ: “Trước giờ tôi ghi chép doanh thu bằng sổ tay, giờ chuyển sang hóa đơn điện tử, ban đầu chẳng biết bắt đầu từ đâu. Mua máy, cài phần mềm, học thao tác,… tất cả đều mới”. Anh bảo, thời gian đầu, anh cảm thấy “ngợp” vì mọi thứ thay đổi quá nhanh.
Nhưng khi bắt đầu làm quen, anh thấy lợi ích rõ ràng. “Giờ chỉ cần bấm nút là xuất hóa đơn, khách cũng yên tâm, mình cũng dễ kiểm tra hàng hóa, doanh thu. Quan trọng là có người hướng dẫn tận nơi, chứ tự mày mò chắc khó lắm”.
Ở Phú Thọ, anh Nguyễn Anh Minh, chủ cửa hàng tạp hóa, thì kể về nỗi lo khác, đó là chuyện vốn: “Nhập hàng dịp lễ tết tốn nhiều chi phí, mà tiền về chậm. Nếu có khoản vay từ ngân hàng, tôi sẽ giữ được lượng hàng, không bỏ lỡ cơ hội”.
Còn với chị Lã Xuân Hiền, chủ doanh nghiệp F&B ở Hà Nội, hành trình chuyển từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp lại là một bước ngoặt lớn: “Tôi từng lo ngại về thủ tục, chi phí, pháp lý, công nghệ… Nhưng nay, với chính sách hỗ trợ và sự đồng hành của các đơn vị chức năng, ngân hàng, mọi thứ dễ hơn nhiều”.
Hơn 5 triệu hộ kinh doanh đã phát triển mạnh mẽ và tạo việc làm cho hơn 8,5 triệu lao động tại Việt Nam. Ảnh: Ngọc Mai
“Người dẫn đường” của hành trình số hóa
Hiểu được những khó khăn của các hộ tiểu thương, không chỉ là nơi cung cấp vốn, các ngân hàng giờ đây đang trở thành “người dẫn đường” trong hành trình chuyển đổi số của tiểu thương. Họ không chỉ mang công nghệ, mà còn mang cả sự đồng hành, lắng nghe và hướng dẫn tận nơi, đúng nghĩa “đưa chợ lên mạng”.
Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương tín (Sacombank) là một trong nhiều ngân hàng tiên phong. Theo bà Nguyễn Phương Huyền, Giám đốc Khối Khách hàng cá nhân Sacombank, Việt Nam có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh là lực lượng “xương sống” của nền kinh tế.
“Với sự linh hoạt và khả năng thích ứng cao, cá nhân, hộ kinh doanh đang khẳng định vị thế là động lực kinh tế có tiềm năng lớn. Các tổ chức như ngân hàng và công ty công nghệ sẽ đóng vai trò quan trọng, giúp tiểu thương biến thách thức thành cơ hội để phát triển vững chắc hơn”, bà nói.
Từ nhận thức ấy, Sacombank triển khai hàng loạt chương trình đồng hành như: cử nhân viên trực tiếp đến từng khu chợ để mở tài khoản, cấp mã QR, hướng dẫn sử dụng ứng dụng Sacombank Pay, lắp đặt loa thông báo thanh toán. Với các cửa hàng lớn hơn, Sacombank hợp tác cùng MISA, NextPay… cung cấp miễn phí 12 tháng bộ giải pháp quản lý toàn diện, kết nối hóa đơn điện tử, kế toán, chữ ký số, quản lý bán hàng và tồn kho. Đồng thời, Sacombank cung cấp các khoản vay linh hoạt, lãi suất ưu đãi, thấu chi không cần tài sản đảm bảo, giải ngân nhanh qua ứng dụng.
Bên cạnh Sacombank, Ngân hàng TMCP Tiên phong (TPBank) cũng là ngân hàng đang nổi bật với chương trình hỗ trợ hộ kinh doanh tuân thủ Nghị định 70. Gói “Quản lý mượt mà - Kinh doanh đỉnh” của ngân hàng này giúp hộ kinh doanh mở tài khoản số đẹp, miễn phí chuyển tiền, tặng hóa đơn điện tử và thiết bị POS, đồng thời cung cấp ứng dụng SoftPOS để chấp nhận thanh toán thẻ ngay trên điện thoại.
Hành trình số hóa của hộ kinh doanh Việt đang diễn ra mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Ảnh: Ngọc Mai
Thiết bị “Loa Ting Ting” thông báo giao dịch tức thì giúp chủ cửa hàng theo dõi doanh thu theo thời gian thực, thay cho việc kiểm sổ thủ công. Ngoài ra, TPBank miễn phí gói trả lương 3 năm, miễn phí phần mềm hỗ trợ bán hàng năm đầu, thẻ doanh nghiệp và QR đa năng. TPBank còn bắt tay MobiFone để tạo “liên minh số” kết nối viễn thông - tài chính - công nghệ, mở rộng hạ tầng cho tiểu thương.
Ở một hướng đi khác, Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh vượng (VPBank) đã sớm nhìn thấy tiềm năng và nhu cầu đặc thù của hộ kinh doanh. Từ năm 2015, ngân hàng này lập thương hiệu CommCredit, chuyên phục vụ tiểu thương và hộ cá thể. Hiện VPBank cung cấp bộ giải pháp toàn diện gồm: Vay tín chấp, thẻ tín dụng, ShopQR, Bion, Shop Thịnh Vượng và đặc biệt là gói V20000 với quy mô 20.000 tỷ đồng, lãi suất chỉ từ 3,99%/năm. Gói này được thiết kế dành riêng cho hộ kinh doanh, với thủ tục đơn giản, phê duyệt nhanh, hỗ trợ tuân thủ quy định mới.
Không dừng ở đó, VPBank còn ra mắt gói “5 trong 1” gồm tài khoản - vốn - thuế - bảo hiểm - quản lý thanh toán, tích hợp đồng bộ, cùng chuỗi hội thảo “Vận hành kinh doanh, tiến nhanh nhờ giải pháp”, nơi các chuyên gia tư vấn và tiểu thương trao đổi trực tiếp.
Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank) cũng góp mặt với chương trình “Ngân hàng đồng hành - An tâm kinh doanh”, tặng đến 1 triệu đồng cho tiểu thương liên kết tài khoản thanh toán với phần mềm bán hàng hoặc loa thông báo nhận tiền. Ngoài tiền thưởng, khách hàng còn được miễn phí phần mềm, tài khoản số đẹp, ưu đãi lãi suất.
Cuối cùng, Ngân hàng TMCP Bắc Á (BAC A BANK) lại chọn hướng đi riêng là đồng hành cùng nhóm hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp. Chương trình “Cơ chế đón đầu chuyển đổi từ Hộ kinh doanh sang Doanh nghiệp” giúp khách hàng miễn yêu cầu số dư tối thiểu, giảm phí tài khoản số đẹp, đơn giản hóa hồ sơ và được hướng dẫn tận nơi. Đại diện ngân hàng chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn trở thành người bạn đồng hành tin cậy, giúp hộ kinh doanh yên tâm bước vào hành trình thay đổi phía trước”.
Theo báo cáo từ Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), tại Việt Nam, nhờ mô hình hoạt động đơn đơn giản, linh hoạt, chi phí vận hành thấp, hơn 5 triệu hộ kinh doanh đã phát triển mạnh mẽ và tạo việc làm cho hơn 8,5 triệu lao động đóng góp 30% vào GDP. Dù đóng vai trò quan trọng, nhưng hộ kinh doanh lại là nhóm khách hàng đặc thù và dễ bị ảnh hưởng trước những biến động của môi trường kinh doanh. Với quy mô nhỏ, tình hình tài chính còn nhiều hạn chế, sổ sách kế toán chưa chuẩn hóa, các hộ kinh doanh thường gặp khó khi tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng. Ngoài ra, nhiều hộ kinh doanh khó nâng cao hiệu quả hoạt động, mở rộng quy mô hay đáp ứng với các yêu cầu khi chính sách thay đổi.