Hoàn thiện pháp luật môi trường, hướng tới phát triển bền vững

 Hoàn thiện thể chế, tăng cường trách nhiệm địa phương

Chiều 11/9, Đoàn Giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 có hiệu lực thi hành” làm việc với Chính phủ. 

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội, Trưởng Đoàn giám sát Lê Minh Hoan nhấn mạnh, Quốc hội giám sát tối cao với chuyên đề về bảo vệ môi trường có ý nghĩa thực tiễn, chính trị sâu sắc, quan trọng, đặc biệt việc triển khai hoạt động giám sát trong bối cảnh cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương đang tiến hành tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2020 - 2025 và chuẩn bị văn kiện để xác định phương hướng trong nhiệm kỳ tới.

Hoạt động của Đoàn giám sát cũng góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm và tạo sự thống nhất giữa Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan khác liên quan và cộng đồng, cử tri, Nhân dân về yêu cầu và trách nhiệm trong việc thực hiện hiệu quả chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường.

Trước thực tế nhiều vấn đề môi trường bức xúc hiện nay vẫn chưa được giải quyết triệt để, trong khi các nguồn ô nhiễm môi trường sẽ tiếp tục gia tăng về số lượng, quy mô và mức độ tác động, gây áp lực lên hệ thống quản lý, công tác quản lý bảo vệ môi trường cũng đang phải thay đổi căn bản theo mô hình tổ chức bộ máy hành chính 3 cấp (Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã). Chính phủ đã đẩy mạnh cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy theo hướng giảm đầu mối, rõ chức năng trong quản lý môi trường; chuyển chức năng thanh tra chuyên ngành về môi trường từ các bộ, ngành sang Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh.

Công tác bảo vệ môi trường đã được phân quyền, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương, phân định rõ thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp. Các địa phương sẽ chịu trách nhiệm cao hơn, chủ động hơn trong quản lý hoạt động đầu tư, thẩm định, cấp phép môi trường, kiểm soát và xử lý vấn đề môi trường phát sinh, trong khi năng lực chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Đoàn giám sát đề nghị Chính phủ tiếp tục quan tâm, chỉ đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, trong đó tập trung vào các nhiệm vụ, giải pháp:

Tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật về bảo vệ môi trường trong thời gian tới. Theo đó, Chính phủ cần chủ động nghiên cứu, kịp thời thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu trong văn kiện Đại hội XIV của Đảng, nhất là báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương.

Đồng thời, tiếp tục tổ chức thực hiện quyết liệt các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đã được nêu trong Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, Kết luận số 56-KL/TW ngày 23/8/2019 và Kết luận số 81-KL/TW ngày 04/6/2024 của Bộ Chính trị.

Hoàn thiện các văn bản hướng dẫn, quy định chi tiết thi hành để triển khai có hiệu quả Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đáp ứng yêu cầu xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp. Khẩn trương nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ môi trường để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, bất cập, theo sát thực tiễn; rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính về môi trường; đẩy mạnh phân quyền, phân cấp cho địa phương theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Chính phủ cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách đầu tư phát triển các công trình bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu; quan trắc, cải thiện chất lượng môi trường không khí ở các đô thị lớn, chất lượng nước các lưu vực sông. Ưu tiên nguồn lực đầu tư từ ngân sách kết hợp huy động các nguồn xã hội hóa, nhất là xử lý chất thải rắn sinh hoạt, nước thải sinh hoạt; sớm khắc phục hạn chế trong phân bổ, sử dụng nguồn kinh phí sự nghiệp môi trường. Tập trung hoàn thiện chính sách hỗ trợ kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế các-bon thấp; quy định về quản lý tín chỉ các-bon, trao đổi tín chỉ trong nước và quốc tế, thiết lập hệ thống đăng ký quốc gia về tín chỉ các-bon.

Giải pháp trọng tâm và kiến nghị với Chính phủ

Chính phủ cần khẩn trương nghiên cứu, rà soát việc xây dựng, ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về môi trường, bảo đảm đồng bộ, thống nhất, tương đương quốc gia phát triển, chú trọng nâng cao chất lượng sống, sức khỏe nhân dân; ngăn chặn xu hướng chuyển dịch các dòng thải từ nước ngoài. Hoàn thiện hướng dẫn kỹ thuật, định mức, đơn giá phục vụ quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, bảo đảm nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”, tạo nguồn lực đầu tư trở lại.

Ban hành cơ chế thúc đẩy ngành công nghiệp và dịch vụ môi trường; phát triển năng lực cung ứng dịch vụ, đặc biệt là tái chế, xử lý chất thải, xử lý ô nhiễm. Khắc phục sự thiếu đồng bộ giữa quy định pháp luật với điều kiện hạ tầng bảo vệ môi trường và thực tiễn phát triển từng khu vực dân cư.

Tiếp tục thực hiện hiệu lực, hiệu quả các công cụ quản lý theo tinh thần của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; nâng cao hiệu quả phòng ngừa, kiểm soát ô nhiễm; giải quyết cơ bản các vấn đề môi trường trọng điểm, cấp bách; cải thiện, phục hồi môi trường; nâng cao năng lực thích ứng biến đổi khí hậu, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính.

Chính phủ chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, đề án bảo vệ môi trường đã được phê duyệt; rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện chỉ tiêu môi trường cho năm 2025, giai đoạn 2026 - 2030. Đề xuất giải pháp đột phá nhằm kiểm soát ô nhiễm, cải thiện chất lượng môi trường.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu môi trường đồng bộ, hiện đại, liên thông. Tăng cường thông tin, tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, nhân rộng mô hình tốt, phát động phong trào xóa bỏ bãi rác tạm, điểm tập kết gây ô nhiễm.

Một nhiệm vụ cấp thiết là tăng cường năng lực cho địa phương, nhất là cấp xã về nhân lực, điều kiện bảo đảm để giải quyết các vấn đề môi trường tại chỗ.

Trên cơ sở ý kiến của các thành viên Đoàn giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Phó Thủ tướng chỉ đạo rà soát, tiếp thu, hoàn thiện báo cáo của Chính phủ gửi Đoàn giám sát trước ngày 19/9/2025; đồng thời phối hợp với Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường hoàn thiện dự thảo Báo cáo giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội; chuẩn bị phục vụ Phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 23/9/2025.

Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, công tác bảo vệ môi trường ngày càng đóng vai trò quyết định với mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam. Đoàn giám sát thống nhất cao với báo cáo của Chính phủ rằng: nếu không quan tâm giải quyết thỏa đáng vấn đề môi trường, chỉ chú trọng thành tích ngắn hạn về kinh tế, các thế hệ tương lai sẽ gánh chịu hệ lụy rất lớn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cũng đề nghị Chính phủ và Đoàn giám sát chắt lọc nội dung căn cốt từ cuộc giám sát để đóng góp cho Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng.

Tại cuộc làm việc, các thành viên Đoàn giám sát ghi nhận nỗ lực của Chính phủ trong triển khai chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của người dân, doanh nghiệp.