Tập trung tháo gỡ điểm nghẽn về pháp luật
Báo cáo đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện cấu trúc hệ thống văn bản quy phạm pháp luật nêu rõ, từ khi Bộ Thương mại và Bộ Công nghiệp hợp nhất thành Bộ Công Thương cho đến nay, Bộ Công Thương đã xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành và ban hành theo thẩm quyền lên đến 1.114 văn bản, với gần 500 văn bản đang có hiệu lực thi hành liên quan đến hầu hết các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân và có tác động lớn hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cũng như đời sống sinh hoạt của nhân dân.
Bộ Công Thương đã xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành và ban hành theo thẩm quyền lên đến 1.114 văn bản. Ảnh minh họa
Theo đó, các văn bản đều được xây dựng trên cơ sở thể chế hóa kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng, đòi hỏi của thực tiễn yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội đất nước; phù hợp với quá trình hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Đồng thời, kết quả thực tiễn cho thấy, với hệ thống pháp luật tương đối đầy đủ, toàn diện, lĩnh vực Công Thương đã phát triển mạnh mẽ, đóng góp lớn trong cơ cấu GDP quốc gia. Cụ thể, giai đoạn 2007 - 2025, kim ngạch xuất nhập khẩu tăng gần 9 lần; tổng mức lưu chuyển hàng hóa tăng 8 lần; sản xuất công nghiệp phát triển mạnh, trong đó công nghiệp chế biến, chế tạo là điểm sáng; tổng sản lượng điện tăng gần 5 lần...
Tổng số 500 văn bản đang có hiệu lực thi hành được sắp xếp theo thứ bậc cụ thể như sau: Luật và Nghị quyết của Quốc hội gồm 11 văn bản; Pháp lệnh, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội 2 văn bản; 72 Nghị định của Chính phủ và 34 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; 362 Thông tư của Bộ trưởng và 10 Thông tư liên tịch ban hành.
Đối với hệ thống pháp luật về thương mại, Bộ Công Thương cho biết, các nhóm ngành, lĩnh vực được chi tiết hóa, gồm: Thương mại trong nước; xuất nhập khẩu, thương mại biên giới; phát triển thị trường ngoài nước; quản lý thị trường; xúc tiến thương mại; thương mại điện tử; dịch vụ thương mại; hội nhập kinh tế quốc tế; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, phòng vệ thương mại.
Trọng tâm của hệ thống pháp luật về thương mại là Luật Thương mại năm 2005; tiếp đó là Luật Quản lý ngoại thương được Quốc hội thông qua năm 2016 - là đạo luật chủ đạo điều chỉnh hoạt động quản lý ngoại thương; Luật Bảo vệ người tiêu dùng năm 2023 góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Đồng thời, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh Quản lý thị trường, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/9/2016. Đối với pháp luật về Cạnh tranh đã được ban hành năm 2004 và hoàn thiện năm 2018.
Đối với hệ thống pháp luật công nghiệp, nhóm các ngành, lĩnh vực pháp luật trong lĩnh vực pháp luật cụ thể, gồm: Hóa chất, vật liệu nổ công nghiệp, công nghiệp cơ khí, luyện kim, công nghiệp khai thác mỏ và chế biến khoáng sản, công nghiệp tiêu dùng, công nghiệp thực phẩm, công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp môi trường, cụm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, khuyến công. Tiêu biểu trong nhóm này là Luật Hóa chất năm 2025.
Đối với hệ thống pháp luật về năng lượng: Điện, than, dầu khí, năng lượng mới, năng lượng tái tạo. Luật Điện lực năm 2024, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2025, Luật Dầu khí năm 2022.
Báo cáo nêu đánh giá, công tác xây dựng pháp luật phù hợp với Hiến pháp 2013, phù hợp và thể chế hóa có hiệu quả Nghị quyết, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Công điện, văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ liên quan đến mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; Tập trung, quyết liệt triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao tại các Nghị quyết, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, hoàn thiện thể chế; tập trung rà soát các định hướng, yêu cầu, chỉ đạo tại 4 Nghị quyết trụ cột của Bộ Chính trị và đề xuất các nhiệm vụ lập pháp của Quốc hội khóa XVI trong ngành Công Thương.
Theo đó, công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật ngành Công Thương qua các giai đoạn với mục tiêu rõ ràng là tập trung tháo gỡ điểm nghẽn về pháp luật, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và bình đẳng cho mọi tổ chức, doanh nghiệp, người dân phát triển sản xuất kinh doanh, từ đó cải thiện mạnh mẽ môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Hoàn thiện pháp luật ngành Công Thương hướng tới mục tiêu tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và bình đẳng cho mọi tổ chức, doanh nghiệp. Ảnh minh họa
Thúc đẩy hoàn thiện pháp luật giai đoạn 2026 - 2030
Hệ thống pháp luật ngành Công Thương được đánh giá đã bao quát, toàn diện về số lượng song trong từng lĩnh vực cụ thể vẫn có những chế định chưa được cụ thể hóa đầy đủ (như giao dịch hàng hóa tương lai, công nghiệp trọng điểm, nền tảng…). Một số lĩnh vực pháp luật tính dự báo chưa cao, chưa kịp thời cập nhật vấn đề mới, xu hướng mới cần có pháp luật điều chỉnh, khả năng thích ứng của một số quy định trước những biến chuyển nhanh chóng của thực tiễn còn hạn chế.
Theo định hướng hoàn thiện pháp luật thuộc phạm vi quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực giai đoạn 2026 - 2030 và các giai đoạn tiếp theo, tại Báo cáo, Bộ Công Thương cho biết, giai đoạn 2026 - 2030 được dự báo sẽ là thời kỳ quan trọng, mang tính chiến lược trong tiến trình phát triển đất nước theo hướng nhanh và bền vững.
Căn cứ Nghị quyết Đại hội Đảng và các văn kiện, nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giai đoạn 2021 - 2025, đặc biệt là 4 Nghị quyết trụ cột được ban hành trong thời gian qua, gồm: Nghị quyết 57-NQ/TW; Nghị quyết số 59-NQ/TW; Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025.
Nhằm thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, Bộ Công Thương tiếp tục sửa đổi một số quy định được phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại tại các Luật phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và Nghị quyết 203/2025/QH15 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số Điều của Hiến pháp 2013.
Bên cạnh đó, hoàn thiện pháp luật thương mại và cạnh tranh nhằm thể chế hóa đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các bên trong hoạt động kinh doanh thương mại phù hợp với thực tiễn hoạt động, xu hướng phát triển và thông lệ quốc tế cũng như bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, khuyến khích phát triển toàn diện các loại hình hạ tầng thương mại. Ngoài ra, hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền tự do kinh doanh theo nguyên tắc công dân được làm tất cả những gì pháp luật không cấm.
Tạo cơ sở pháp luật để người dân, doanh nghiệp tích cực huy động mọi tiềm năng, nguồn lực và phát triển sản xuất, kinh doanh; tạo lập môi trường pháp lý cho cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, phù hợp với nguyên tắc của WTO và các cam kết quốc tế khác theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Hoàn thiện pháp luật công nghiệp để thể chế hóa mạnh mẽ yêu cầu của Đảng trong phát triển công nghiệp trọng điểm, đẩy mạnh nội địa hóa sản xuất công nghiệp trong các ngành lĩnh vực trọng yếu. Hoàn thiện pháp luật về năng lượng để thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng trong đảm bảo an ninh năng lượng trong kỷ nguyên mới.
Việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Công Thương đã tuân thủ các quy định của pháp luật trong việc lấy ý kiến người dân, doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân liên quan. Từ đó, tiếp thu để văn bản có tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế khách quan. Chất lượng xây dựng pháp luật cũng được quan tâm nâng cao, mức độ hoàn thiện về mặt nội dung cũng như kỹ thuật lập pháp của các văn bản pháp luật phù hợp với tình hình thực tế của đất nước, yêu cầu quản lý nhà nước trong ngành Công Thương và các định hướng của Quốc hội, Chính phủ.