Hội thảo về triển khai kiểm soát thương mại chiến lược của Việt Nam

Hội thảo do Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phối hợp với Chương trình Kiểm soát xuất khẩu và An ninh biên giới (Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ) - chương trình EXBS và Chương trình Kiểm soát hàng hóa lưỡng dụng của Liên minh châu Âu (EUP2P) tổ chức.

Hội thảo có sự tham dự của các đơn vị tham gia vào hoạt động kiểm soát thương mại chiến lược của Việt Nam thuộc Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng. Về phía nước ngoài, Chương trình Kiểm soát xuất khẩu và An ninh biên giới EXBS và Chương trình Kiểm soát hàng hóa lưỡng dụng của Liên minh châu Âu đã mời các chuyên gia trong lĩnh vực kiểm soát thương mại chiến lược từ Hoa Kỳ, EU và các cán bộ thực thi đến từ các cơ quan phụ trách lĩnh vực kiểm soát thương mại chiến lược như: Văn phòng Quản lý thương mại chiến lược thuộc Bộ Thương mại Philippines, Viện Thương mại Chiến lược Hàn Quốc.

Thiết lập nền tảng pháp lý cho kiểm soát thương mại chiến lược

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu - cho biết, kiểm soát thương mại chiến lược là các quy định của quốc gia hoặc nhóm các nước liên quan tới việc quản lý hoạt động xuất khẩu, chuyển giao các mặt hàng chiến lược. Mục tiêu đặt ra của các cơ chế kiểm soát thương mại chiến lược là ngăn chặn không cho các thực thể bị kiểm soát được tiếp cận với các mặt hàng chiến lược để phòng ngừa nguy cơ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Cơ chế kiểm soát thương mại chiến lược đã được thực hiện tại các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, EU, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore trong một thời gian dài và được coi là những thực hành tốt cho các quốc gia theo sau. Tại khu vực Đông Nam Á, Singapore là quốc gia đi đầu khi xây dựng Đạo luật, tiếp theo đó là Malaysia, Philippines và gần đây nhất là Thái Lan và Lào.

Đối với Việt Nam, với vị trí địa lý chiến lược và kết quả thu hút đầu tư nước ngoài tích cực, hoạt động xuất khẩu đã đạt được tăng trưởng cao trong những năm gần đây trong đó nhóm các sản phẩm công nghệ là động lực chính của tăng trưởng xuất khẩu; các hoạt động thương mại quốc  trở nên sôi động, không chỉ dừng lại ở xuất khẩu mà còn ở các hoạt động chuyển tải, tạm nhập tái xuất… Tăng trưởng tích cực của thương mại đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, tuy nhiên cũng dẫn tới tình trạng Việt Nam bị đưa vào nhóm các quốc gia có rủi ro cao về phổ biến hàng hóa chiến lược.

Thời gian vừa qua, Việt Nam đã phê chuẩn nhiều công ước, hiệp ước quốc tế, về cơ bản khung pháp lý hiện hành của Việt Nam đã và đang quản lý rất chặt giao dịch liên quan tới các mặt hàng vũ khí. Tuy nhiên, qua quá trình phối hợp với các bộ, ngành rà soát khung pháp lý, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) thấy rằng, Việt Nam chưa có quy định về kiểm soát đối với hoạt động xuất khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, trung chuyển, quá cảnh hàng hóa lưỡng dụng. Trong bối cảnh các chuỗi cung ứng toàn cầu đang biến động mạnh với sự chuyển dịch đầu tư vào hoạt động sản xuất các sản phẩm công nghệ cao vào Việt Nam, việc hoàn thiện khung pháp lý kiểm soát các giao dịch đối với hàng hóa lưỡng dụng trở nên cấp bách.

Ngày 1/4/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 916/QĐ-BCT về việc thành lập Ban soạn thảo và Tổ biên tập xây dựng Nghị định về kiểm soát thương mại chiến lược với thành viên gồm đại diện các bộ, ngành liên quan.

Ông Nguyễn Anh Sơn thông tin, tới nay, Nghị định đã được hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ để ký ban hành trong thời gian tới.

“Việc có một Nghị định về kiểm soát thương mại chiến lược được ban hành đã khẳng định cam kết của Việt Nam là một đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trong phòng chống phổ biến và là điểm đến hấp dẫn cho các hoạt động đầu tư”, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh.

Nâng cao năng lực thực thi và phối hợp liên ngành

Đối với Việt Nam, kiểm soát thương mại chiến lược là một vấn đề mới đối với các cơ quan quản lý của Việt Nam, thuộc trách nhiệm quản lý của nhiều bộ, ngành khác nhau.

“Các cơ quan của Việt Nam chưa có kinh nghiệm trong các vấn đề kỹ thuật như xây dựng danh mục hàng hóa lưỡng dụng, cách thức tiến hành cấp phép, quản lý rủi ro, chương trình tuân thủ nội bộ ICP, cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành để hoạt động cấp phép và kiểm soát diễn ra thuận lợi, tránh tạo ra gánh nặng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp. Để đảm bảo việc thực thi Nghị định hiệu quả, điều kiện tiên quyết là phải nhanh chóng triển khai các hoạt động nâng cao năng lực cho các cán bộ thực thi của Việt Nam”, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu thẳng thắn nhìn nhận.

Hội thảo này là sự kiện hết sức ý nghĩa. Đây là cơ hội để các chuyên gia quốc tế cung cấp cho các đại biểu phía Việt Nam, cũng chính là những cán bộ đến từ các đơn vị sẽ tham gia trực tiếp vào hoạt động kiểm soát thương mại chiến lược những kiến thức nghiên cứu mới nhất cũng như thực tiễn triển khai tại các quốc gia. Bên cạnh đó, hội thảo cũng đóng vai trò là những bước chuẩn bị quan trọng, để hoạt động kiểm soát thương mại chiến lược tại Việt Nam có thể được triển khai sớm và đạt hiệu quả cao.

Tại hội thảo, Đại diện Chương trình Kiểm soát xuất khẩu và An ninh biên giới (Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ) - chương trình EXBS và Chương trình Kiểm soát hàng hóa lưỡng dụng của Liên minh châu Âu (EUP2P) đánh giá cao quá trình hoàn thiện khung pháp lý của Việt Nam về kiểm soát thương mại chiến lược trong thời gian vừa qua thông qua việc xây dựng dự thảo Nghị định về kiểm soát thương mại chiến lược. Phía Hoa Kỳ và EU cam kết sẽ cung cấp các hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong quá trình thực thi Nghị định.