Một thời đạn bom...
Trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, riêng số bom, đạn quân đội Mỹ đã sử dụng khoảng 15,35 triệu tấn, trong đó có 7,85 triệu tấn thả từ máy bay, 7,5 triệu tấn sử dụng trên mặt đất. Tỉ lệ bom đạn chưa nổ chiếm khoảng 5% số lượng Quân đội Mỹ đã sử dụng (các tài liệu nước ngoài đưa ra con số khoảng 10%).
Thời gian cao điểm về bắn phá đường Trường Sơn là các năm: 1967,1968,1969,1970. Số bom đạn mà không quân Mỹ sử dụng ở Đông Dương gấp 12 lần số lượng dùng trong chiến tranh Triều Tiên, gấp 3,8 lần số lượng Mỹ sử dụng trong chiến tranh thế giới thứ hai.
Trong chiến tranh, không quân Mỹ đã ném xuống đường Trường Sơn khoảng 4 triệu tấn bom đạn. Ảnh tư liệu.
Trong đó không quân Mỹ đã ném xuống đường Trường Sơn khoảng 4 triệu tấn bom đạn trên tổng số gần 8 triệu tấn. Cuộc chiến ngăn chặn bằng không quân trên đường Trường Sơn có quy mô và mức độ ác liệt nhất trong lịch sử chiến tranh của nhân loại.
Cùng với đó, không quân Mỹ đã thả xuống đường Trường Sơn 100 loại thiết bị trinh sát điện tử, chúng có thể phát hiện tiếng động của người, của ô tô và các loại trang bị cơ giới, phát hiện ra xe cơ giới qua thiết bị đo bức xạ nhiệt ở ống xả. Các thiết bị đó cũng có thể ngửi được mùi mồ hôi, mùi nước tiểu của người, của động vật, trong đó hiện đại nhất là "cây nhiệt đới".
Trên trời có máy bay trinh sát túc trực 24/24h thu tín hiệu từ các thiết bị trinh sát thả xuống báo về bên trung tâm ở Thái Lan nơi Mỹ đặt hai máy tính điện tử IBM khổng lồ, với tin tức thu được, phân tích, lập trình để điều động máy bay đến đánh phá.
Không quân Mỹ đã thả xuống đường Trường Sơn 100 loại thiết bị trinh sát điện tử. Ảnh Tư liệu.
Bộ đội Trường Sơn, lực lượng chủ yếu là công binh đã có các biện pháp thu hồi, vô hiệu hóa tất cả các loại thiết bị trinh sát điện tử không quân Mỹ đã thả xuống. Trong đó "cây nhiệt đới" là nguy hiểm nhất, khi phát hiện, túm 5 ăng - ten ngang (thu) vào ăng - ten đứng (phát) buộc lại, bẻ gập xuống buộc vào thân "cây nhiệt đới", thế là nó mất tác dụng.
Bộ đội Trường Sơn còn đem các cây này ra các vị trí đã chọn, dùng máy cát - xét thu tiếng động của ô tô đặt cạnh "cây nhiệt đới", cho máy cát - xét quay, tháo dây buộc các ăng-ten ra để cho "cây nhiệt đới" hoạt động, đánh lừa không quân Mỹ dùng bom đạn đánh xuống những chỗ không có người và phương tiện qua lại, giảm bom đạn đánh phá giao thông, xe ô tô trên đường Trường Sơn,
Các loại bom đạn hiện đại nhất đã được không quân Mỹ đánh xuống trong hai cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc, ở chiến trường miền Nam, xuống đường Trường Sơn. Bộ đội Công binh đã tìm mọi biện pháp nổ phá, tháo gỡ vô hiệu hóa tất cả các loại bom đạn của Mỹ.
Nguy hiểm nhất là bom từ trường, thuỷ lôi từ tính, các lực lượng, nòng cốt là công binh với biện pháp thủ công đơn giản nhất là dùng miếng tôn, buộc dây vào 2 đầu, lực lượng công binh ở trong công sự kéo đi, kéo lại để cho bom nổ. Rải dây điện dọc theo đường cách xa mép đường ở cự ly thích hợp rồi khi có bom từ trường đánh xuống, đóng cầu dao điện để gây nổ bom.
Sau đó tháo bom lấy ngòi nổ nghiên cứu chế tạo ra máy phóng từ đặt trên xe bọc thép để phóng ra từ truờng gây nổ bom. Bộ đội Trường Sơn đã đánh thắng cuộc chiến ngăn chặn bằng không quân của Mỹ trên đường Trường Sơn.
Bộ đội Công binh đã khắc phục vô hiệu hóa tất cả các loại bom mìn thủy lôi không quân Mỹ đánh phá xuống miền Bắc Việt Nam cũng như trong chiến trường miền Nam Việt Nam, đường Trường Sơn. Số lượng bom đạn chưa nổ còn sót lại sau chiến tranh là rất lớn, tính trung bình khoảng 8% thì tổng số còn sót lại tới 1,2 triệu tấn, nằm rải rác khắp nơi, có những khu vực chiến trường ác liệt số lượng sót lại rất lớn đặc biệt là Quảng Trị.
Hợp tác, hỗ trợ khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh
Ngay sau khi chiến tranh kết thúc, công tác dò tìm xử lý bom mìn vật nổ sót lại sau chiến tranh được triển khai ngay. Các đơn vị công binh là lực lượng nòng cốt, chủ yếu trong rà phá bom mìn vật nổ sau chiến tranh. Đã thành lập Trung tâm công nghệ xử lý bom mìn để xử lý bom đạn cấp 5 của Mỹ để lại ở các kho và bom đạn dò tìm được cần xử lý. Bộ đội Công binh đã chủ động nghiên cứu các biện pháp dò tìm, xử lý để triển khai rộng khắp trong cả nước.
Trung tướng Phùng Khắc Đăng và một cựu chiến binh Hoa Kỳ trong buổi gặp mặt các cựu chiến binh Việt Nam và Hoa Kỳ do Chủ tịch nước Lương Cường chủ trì tại New York.
Quỹ Cựu chiến binh Mỹ tại Việt Nam thành lập năm 1980, do hai cựu chiến binh Mỹ Bobby Muller và John Tezano sáng lập. Quỹ Cựu chiến binh Mỹ tại Việt Nam (VVAF) là một tổ chức nhân đạo phi chính phủ. Mục tiêu của Quỹ là góp phần giải quyết hậu quả chiến tranh thông qua các chương trình hỗ trợ nạn nhân chiến tranh trên toàn thế giới.
Hai ông Bobby Muller và John Tezano đã sang Việt Nam, lập văn phòng của VVAF tại Việt Nam. Hai ông đã đến làm việc với Bộ Tư lệnh Công binh thông qua Trung tâm công nghệ xử lý bom mìn để hỗ trợ việc khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại sau chiến tranh.
Bằng nguồn kinh phí vận động do các cựu chiến binh Mỹ ủng hộ, sau đó bằng ngân sách của Chính phủ Mỹ do Bộ ngoại giao Mỹ phân bổ, đã giúp cho công binh Việt Nam 1 số kinh phí để mua máy dò tìm bom mìn của Đức và Australia sản xuất, các thiết bị cưa cắt bom... trang bị cho các đơn vị công binh dò tìm bom mìn vật nổ còn sót lại sau chiến tranh, đẩy nhanh việc khắc phục hậu quả bom mìn.
Ông John Tezano - Phó chủ tịch Quỹ cựu chiến binh Mỹ (VVAF) đã có những phát biểu xúc động trong buổi gặp mặt các cựu chiến binh Việt Nam và Hoa Kỳ do Chủ tịch nước Lương Cường chủ trì tại New York.
Từ năm 1995 khi 2 nước bình thường hóa, thiết lập quan hệ ngoại giao, hằng năm Chính phủ Mỹ có kinh phí hỗ trợ cho Việt Nam khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại sau chiến tranh. Đặc biệt Bộ Quốc phòng Mỹ đã chuyển cho Bộ Tư lệnh Công binh Việt Nam bản đồ ghi chép đầy đủ các trận oanh kích, số lượng các loại bom đạn, thời gian, vị trí đánh phá. Đây là tài liệu có giá trị trong việc lập kế hoạch rà phá bom mìn vật nổ còn sót lại sau chiến tranh.
Mỹ đã hỗ trợ Việt Nam khoảng 250 triệu USD từ năm 1993 đến nay cho các chương trình khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh. Số tiền này dùng cho các hoạt động rà phá xử lý bom mìn, chủ yếu là hỗ trợ máy dò tìm bom mìn cả trên cạn và dưới nước, thiết bị cưa cắt bom.... giáo dục phòng tránh tai nạn, hỗ trợ nạn nhân, cải thiện năng lực kỹ thuật và quản lý liên quan tới bom mìn còn sót lại sau chiến tranh ở Việt Nam. Tổng diện tích ô nhiễm bom mìn còn lại khoảng 6,1 triệu ha. Đây là khoản viện trợ lớn và liên tục của Mỹ dành cho Việt Nam nhằm khắc phục hậu quả chiến tranh bom mìn và vật liệu nổ chưa phát nổ.
Gác lại quá khứ, chọn tha thứ nhưng không lãng quên
Sau 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, nhất là sau 2 năm nâng cấp quan hệ hai nước lên đối tác chiến lược toàn diện, việc hỗ trợ Việt Nam khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại sau chiến tranh đạt những kết quả rất thiết thực.
Nhân dịp Chủ tịch nước Lương Cường sang Hoa Kỳ dự kỳ họp cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc lần thứ 80 cùng các hoạt động song phương, đoàn Cựu chiến binh Việt Nam có 11 người đi cùng.
Thiếu tướng Hoàng Kiền (tác giả) trao đổi với ông John Tezano - Phó chủ tịch Quỹ cựu chiến binh Mỹ (VVAF) trong buổi gặp mặt các cựu chiến binh Việt Nam và Hoa Kỳ do Chủ tịch nước Lương Cường chủ trì tại New York.
Trong buổi Chủ tịch nước gặp các Cựu chiến binh Việt Nam và Hoa Kỳ, tôi gặp lại ông John Tezano - Phó chủ tịch Quỹ cựu chiến binh Mỹ (VVAF). Chúng tôi rất vui mừng sau hai thập kỷ gặp lại nhau, lần trước tại Hà Nội (Việt Nam), lần này tại New York (Hoa Kỳ).
Chúng tôi bắt tay nhau cùng nhắc lại các hoạt động của hai ông tại Việt Nam trong việc kết nối, hỗ trợ Công binh Việt Nam khắc phục hậu quả bom mìn còn sót lại trong chiến tranh.
Tôi cảm ơn các ông lập ra Quỹ Cựu chiến binh Mỹ, có văn phòng tại Việt Nam, đã hỗ trợ chúng tôi khắc phục hậu quả bom mìn của Mỹ còn sót lại sau chiến tranh, các hoạt động của các ông góp phần vào tiến trình bình thường hoá quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, giúp chúng tôi khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh có hiệu quả.
Tôi gửi lời hỏi thăm ông Bobby Muller. Được biết năm nay ông tròn 80 tuổi, tôi 75 tuổi, ông John Tezano 74 tuổi. Trong chiến tranh trước đây, chúng tôi là kẻ thù của nhau trên hai chiến tuyến, ông Bobby Muller bị trúng đạn vào cột sống nay phải ngồi xe lăn, ông John Tezano đi lại có cây gậy hỗ trợ, tôi may mắn không sao cả. Nay cùng gác lại quá khứ đau thương, hướng tới tương lai, chọn tha thứ nhưng không lãng quên.
Thiếu tướng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Hoàng Kiền - nguyên Tư lệnh Binh chủng Công binh nhận kỷ vật từ các cựu chiến binh Hoa Kỳ.
Nhà báo, Đại tá Nguyễn Văn Minh, hội viên Hội Cựu chiến binh Bộ Công Thương vui mừng gặp lại Thiếu tướng Hoàng Kiền, Ủy viên Hội Cựu chiến binh Việt Nam trong buổi gặp mặt.
Ông John Tezano đại diện các cựu chiến binh Hoa Kỳ phát biểu. Tôi đại diện các cựu chiến binh Việt Nam tiếp nhận kỷ vật do cựu chiến binh Hoà Kỳ trao, thật cảm động.
Chúng tôi trở thành những người bạn, tiếp tục có các hoạt động góp phần phát triển quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ ngày càng tốt đẹp.
Ngày 22/9, tại New York, Hoa Kỳ, trong khuôn khổ chuyến tham dự Phiên thảo luận chung cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc Khoá 80, kết hợp hoạt động song phương tại Hoa Kỳ, Chủ tịch nước Lương Cường đã gặp mặt các cựu chiến binh Việt Nam và Hoa Kỳ. Cuộc gặp có nhiều chứng nhân lịch sử của cả hai nước. Đó là các anh hùng tướng lĩnh Việt Nam từng bắn rơi máy bay Mỹ, là các cựu lính Mỹ từng tham gia cuộc chiến tranh tại Việt Nam, là sự hiện diện của thế hệ sau - con trai của những phi công Mỹ bấy giờ.
Đây không chỉ là một cuộc hội ngộ thông thường, mà là khoảnh khắc lịch sử, nơi những con người từng ở hai bên chiến tuyến ngồi lại, lắng nghe, chia sẻ và cùng nhau hướng về một tương lai hòa bình, hợp tác.