Hợp tác xã kiểu mới: 'Hạt nhân xanh' nối dài hiệu quả tiêu thụ nông sản vùng dân tộc

Hợp tác xã kiểu mẫu nơi vùng cao

Tại xã Thượng Minh - tỉnh Thái Nguyên (xã Yến Dương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn cũ), một mô hình kinh tế tập thể đang âm thầm tạo ra sự thay đổi lớn trong tư duy và cách làm nông nghiệp của người dân tộc thiểu số nơi đây. Hợp tác xã Yến Dương, thành lập từ năm 2018, với vỏn vẹn 20 hộ thành viên ban đầu, nay đã lan tỏa đến hơn 500 hộ liên kết sản xuất, trong đó phần lớn là bà con dân tộc Tày, Dao, Nùng. Mô hình này không chỉ là nơi liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản, mà còn là nơi hun đúc tri thức, truyền động lực và lan tỏa tư duy làm nông hiện đại.

Dưới sự dẫn dắt của Giám đốc Ma Thị Ninh, người phụ nữ Tày tâm huyết và nhạy bén, HTX đã tổ chức các nhóm sản xuất chuyên canh các sản phẩm đặc hữu địa phương như bí thơm, gạo nếp Tài, miến dong, mướp đắng rừng và cả đồ thủ công mỹ nghệ. Các sản phẩm này không chỉ mang dấu ấn của bản làng, mà còn được sản xuất theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ, thân thiện với môi trường.

Hiện nay, sản phẩm gạo nếp Tài và bí thơm của HTX Yến Dương đã được chứng nhận đạt tiêu chuẩn TCVN hữu cơ. Đặc biệt, các sản phẩm này đang được nâng cấp để hướng tới xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Nhật Bản, nơi yêu cầu khắt khe về truy xuất nguồn gốc, canh tác không hóa chất và chứng nhận VietGAP, GlobalGAP.

HTX Yến Dương không chọn con đường dễ. Việc kiểm soát chặt chẽ từ giống, phân bón, nước tưới cho đến ngày thu hoạch là một cuộc “cách mạng” nho nhỏ trong tư duy làm nông. Nhưng chính sự kiên trì ấy đã mang lại giá trị bền vững, với sản phẩm sạch, có thể truy xuất và cạnh tranh trên thị trường.

Trong khi nhiều HTX khác còn loay hoay với bài toán tiêu thụ và minh bạch sản xuất, thì HTX Yến Dương đã tiên phong ứng dụng chuyển đổi số, tạo ra sự khác biệt rõ rệt. Phần mềm quản lý nhật ký điện tử giúp kiểm soát toàn bộ quy trình canh tác, từ lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, cho đến lịch thu hoạch, xuất hàng. Việc này không chỉ minh bạch quá trình sản xuất mà còn giúp truy xuất nguồn gốc sản phẩm một cách chính xác. Đây là điều kiện bắt buộc nếu muốn xuất khẩu hoặc đưa hàng vào chuỗi bán lẻ hiện đại.

Không chỉ quản trị nội bộ bằng công nghệ, HTX còn tận dụng nền tảng số để tiếp cận thị trường. Các sản phẩm của Yến Dương đã có mặt trên sàn thương mại điện tử như Shopee, nongsanbuudien.vn, Sendo… và thường xuyên được quảng bá qua livestream trên Zalo, Facebook. Việc sử dụng nền tảng số để đưa nông sản vùng dân tộc thiểu số “chạm tay” khách hàng thành thị không chỉ giúp tăng doanh thu, mà còn góp phần thay đổi nhận thức, đưa bà con tiếp cận gần hơn với nền kinh tế số.

Nhờ các hoạt động này, thu nhập của thành viên HTX hiện đạt mức bình quân từ 6-6,5 triệu đồng/người/tháng. Đây là một con số đáng kể tại vùng núi còn nhiều khó khăn như xã Thượng Minh.

Liên kết chuỗi giá trị, mở rộng đầu ra, giữ vững chất lượng

Theo chia sẻ của bà Ma Thị Ninh, nếu chỉ dừng lại ở sản xuất, HTX sẽ không thể vững bước giữa thị trường biến động. HTX Yến Dương đã chủ động ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm cho hàng trăm hộ dân: 35 tấn bí thơm, gần 12 tấn gạo nếp Tài, hơn 1 tấn miến dong… Đặc biệt, HTX hiện kết nối với 36 tổ hợp tác, hơn 400 thành viên ở các xã lân cận nhằm  mở rộng mạng lưới sản xuất an toàn theo chuẩn OCOP và hữu cơ.

Sản phẩm gạo Nếp Tài hiện đạt OCOP 3 sao, đang hoàn thiện hồ sơ xét duyệt lên hạng 4 sao. Giá bán dao động từ 25.000 - 30.000 đồng/kg, đem lại lợi nhuận ổn định cho nông dân. Bí thơm, miến dong cũng đã có mặt ở nhiều hội chợ, gian hàng OCOP cấp tỉnh, và được khách hàng đánh giá cao nhờ chất lượng, mẫu mã và truy xuất rõ ràng.

Chuỗi giá trị khép kín mà HTX xây dựng không chỉ giúp ổn định đầu ra, mà còn hỗ trợ kỹ thuật đầu vào, đồng hành cùng nông dân từ khâu làm đất đến thu hoạch. Đó là lý do vì sao HTX đã trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế tập thể tại Thái Nguyên, không còn là mô hình phong trào, mà thực sự tạo ra giá trị cho cộng đồng dân tộc miền núi.

Thành công của HTX Yến Dương không thể tách rời khỏi sự đồng hành từ các chính sách hỗ trợ của Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội. Từ các lớp tập huấn canh tác hữu cơ, mô hình giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng phân hữu cơ vi sinh, đến hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho đầu tư mở rộng vùng nguyên liệu… tất cả đều được lồng ghép và triển khai bài bản thông qua sự hỗ trợ của địa phương.

Không chỉ gắn sản xuất với bảo vệ môi trường, HTX còn hướng tới kết nối với du lịch cộng đồng vùng hồ Ba Bể nơi du khách vừa tham quan, vừa trải nghiệm văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp cận nông sản sạch do chính đồng bào sản xuất.

Thời gian tới, bà Ma Thị Ninh cho biết, HTX mong muốn được hỗ trợ đưa sản phẩm vào kênh phân phối hiện đại nhằm quảng bá và nâng cao giá trị cho nông sản của bà con đồng bào dân tộc thiểu số địa phương.