Vùng đất sản sinh loài cây quý
Trong chuyến công tác tại xã Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu vào những ngày đầu tháng 8, chúng tôi có dịp tham dự một phiên bán hàng trực tuyến của bà con vùng cao. Nông sản địa phương được trưng bày khá đa dạng nhưng nổi bật là khoai sâm – một loài cây còn mới mẻ với nhiều người miền xuôi.
Cây khoai sâm ở Sìn Hồ (tỉnh Lai Châu) không chỉ là dược liệu quý hiếm mà còn trở thành sinh kế, giúp đồng bào miền núi thoát nghèo.
Khoai sâm chỉ có thể sinh trưởng ở độ cao từ 1.500-1.700 mét so với mực nước biển, trong điều kiện khí hậu mát lạnh quanh năm. Chính đặc thù thổ nhưỡng và thời tiết đã tạo nên giá trị riêng biệt cho loài cây này. Khi được thưởng thức một miếng khoai sâm, vị ngọt thanh mát lan tỏa, xua tan cái oi nồng, khiến người dùng cảm nhận rõ sự tươi mới, giàu sinh lực mà thiên nhiên ban tặng.
Từ lời giới thiệu của đơn vị thu mua và giúp bà con tiêu thụ nông sản -Viettel Post, chúng tôi quyết định theo chân lên bản Sà Dề Phìn – nơi khoai sâm đang được bà con trồng trên những nương đồi bạt ngàn.
Trước mắt chúng tôi là cánh đồng xanh mướt, xen lẫn những đôi tay cần mẫn của người nông dân đang hăng hái thu hoạch vụ mùa.
Cây của khát vọng thoát nghèo
Trong cái nắng hanh vàng, chị Mùa Thị Khua – một phụ nữ dân tộc Mông nhanh tay gom những củ khoai sâm vừa nhổ. Nụ cười rạng rỡ trên gương mặt rám nắng, chị chia sẻ: “Trước đây, bà con trong bản chủ yếu cấy lúa, làm nương rẫy nhưng không đủ ăn, từ khi chuyển đổi trồng cây khoai sâm đã có nhiều chuyển biến, cứ thu hoạch đến đâu là thương lái đến tận nơi thu mua đến đó. Chúng tôi không còn nỗi lo bán hàng hay vận chuyển xa, nông sản tiêu thụ ngay tại ruộng”.
Gia đình chị Khua trồng khoảng 3.000 m² khoai sâm. Mỗi năm một vụ, thu nhập từ 15 đến 30 triệu đồng. Với bà con vùng cao, số tiền này là nguồn lực đáng kể để trang trải sinh hoạt, nuôi con ăn học và cải thiện đời sống. Nhờ loại cây này, gia đình chị không còn nỗi lo ám ảnh cái nghèo đeo bám.
Trong bản không chỉ có gia đình chị Sâm mà còn nhiều gia đình cũng trồng hàng hec ta cây khoai sâm cho thu nhập hằng trăm triệu mỗi năm. Hiện nay, khoảng 70% số hộ trong bản đã chuyển đổi từ trồng cây lúa sang trồng khoai sâm. Nhờ đầu ra ổn định, cây khoai sâm thực sự trở thành “cây thoát nghèo” trên đất Sìn Hồ.
Theo chị Khua, hơn 10 năm trở về trước, khoai sâm chủ yếu được bà con trồng rải rác để làm thuốc nam, dùng trong điều trị các bệnh thông thường như đau bụng hay giúp giải nhiệt, hồi sức. Thời điểm đó, vì chưa có thị trường tiêu thụ, người dân chỉ giữ lại trong vườn để dùng, ít ai nghĩ đến việc phát triển thành hàng hóa.
Khoai sâm Sìn Hồ được định hướng xây dựng thương hiệu, trở thành sản phẩm OCOP.
Khoảng 4–5 năm trở lại đây, khi nhu cầu thị trường tăng lên, khoai sâm bắt đầu được nhân rộng diện tích. Các thương lái tìm đến tận bản thu mua, rồi hệ thống Viettel Post cũng vào cuộc, mở rộng đầu ra. Đặc biệt, vừa qua, Sở Công Thương tỉnh Lai Châu đã phối hợp với Viettel Post, TiTok Shop và các KOL/KOC xây dựng gian hàng trực tuyến, quảng bá và bán sản phẩm qua nền tảng thương mại điện tử giúp bà con Sìn Hồ tiêu thụ khoai sâm. Chỉ trong chiến dịch truyền thông và chuỗi hoạt động gần 1 tuần đã giúp sản lượng tiêu thụ đạt 4 tấn khoai sâm.
Từ đó, loại củ này dần khẳng định vị thế không chỉ ở địa phương mà còn lan tỏa ra nhiều tỉnh, thành trong cả nước.
Với vị ngọt mát, bổ dưỡng, lại có thể sử dụng như thực phẩm và dược liệu, khoai sâm trở thành sản phẩm tiềm năng, mang lại giá trị kinh tế cao cho đồng bào dân tộc.
Định hướng phát triển thành sản phẩm OCOP
Theo ông Lê Bá Sơn, Chủ tịch UBND xã Sìn Hồ: “Chính quyền địa phương đã có kế hoạch xác định vùng sản xuất tập trung, đồng thời khuyến khích thành lập hợp tác xã để nâng cao hiệu quả chuỗi giá trị. Hiện, xã đang tiến hành định danh vùng trồng, lựa chọn những sản phẩm đạt tiêu chuẩn để hướng tới xây dựng thương hiệu và nhờ sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng như Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu để trở thành sản phẩm OCOP. Đây là cách để tạo dựng đầu ra bền vững, giúp bà con yên tâm trồng, chăm sóc loại cây này”.
Ngoài khoai sâm, Sìn Hồ còn có nhiều loại dược liệu quý như sâm đương quy, sâm Lai Châu, atisô… Việc kết hợp phát triển đa dạng cây dược liệu không chỉ tạo thêm sinh kế cho bà con mà còn góp phần đưa vùng núi nơi đây trở thành “thủ phủ dược liệu” trong tương lai.
Chia tay bản Sà Dề Phìn trong cái nắng trưa vàng ươm. Nhìn những nương khoai sâm lấp lánh và đầy ắp củ dưới gốc chờ chuyến tiếp theo của thương lái, chúng tôi cũng vui chung niềm vui được mùa của bà con. Cùng với một số cây dược liệu đang từng bước phát huy hiệu quả kinh tế, tạo nguồn thu nhập ổn định cho đồng bào các dân tộc trên địa bàn xã Sìn Hồ thì cây khoai sâm cũng đang mở ra triển vọng mới cho khát vọng làm giàu của bà con.
Khoai sâm không chỉ là cây trồng mang lại thu nhập, mà còn là biểu tượng của khát vọng vươn lên, của tinh thần cần cù, sáng tạo nơi vùng đất Sìn Hồ. Cùng với các loại dược liệu khác, khoai sâm đang góp phần khẳng định vị thế của vùng núi Lai Châu. Chỉ trong vài năm, khoai sâm đã thay đổi cuộc sống của hàng trăm hộ dân đồng bào dân tộc miền núi ở xã Sìn Hồ, giúp họ có nguồn thu nhập ổn định, từng bước thoát nghèo.