Không để 'độ trễ thể chế' cản trở phát triển

Điều này được nhấn mạnh trong tham luận “Đổi mới và hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm tạo lợi thế cạnh tranh quốc gia, thu hút hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước” của Ủy ban Kinh tế và Tài chính tại Diễn đàn Xây dựng pháp luật, diễn ra sáng ngày 22/11.

Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN

Cơ quan của Quốc hội cho rằng, giai đoạn 2021 - 2030 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Đảng ta đã đặt ra hai mục tiêu chiến lược: đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Để đạt được mục tiêu này, hoàn thiện đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) được xác định là một trong ba đột phá chiến lược. Đột phá thể chế, mà trọng tâm là hoàn thiện pháp luật, phải trở thành nguồn lực nội sinh, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Trung ương đã ban hành các nghị quyết chuyên đề quan trọng, đặc biệt là Nghị quyết số 21-NQ/TW và Nghị quyết số 11-NQ/TW, đặt nền tảng lý luận và thực tiễn cho việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đại hội XII và XIII tiếp tục nâng tầm tư duy về thể chế, nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế theo tiêu chuẩn của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; tập trung gỡ bỏ các điểm nghẽn về: Xây dựng và thực thi pháp luật, quy hoạch, kế hoạch; phát triển đầy đủ, đồng bộ các yếu tố thị trường; nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp.

Đặc biệt, giai đoạn mới, Bộ Chính trị đã ban hành nhiều nghị quyết chiến lược, nổi bật: Nghị quyết số 66-NQ/TW (2025) về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, định vị công tác pháp luật vào vị trí trung tâm của kiến tạo phát triển; Nghị quyết số 57-NQ/TW (2024) về đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, được xem là công cụ quan trọng hàng đầu để tạo tăng trưởng nhanh, bứt phá và vượt qua bẫy thu nhập trung bình.

Nghị quyết số 68-NQ/TW (2025) về phát triển kinh tế tư nhân, khẳng định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Bộ Chính trị cũng đang chuẩn bị nghị quyết về kinh tế Nhà nước để làm rõ hơn vai trò chủ đạo của khu vực này trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Theo ông Phan Văn Mãi, hệ thống pháp luật nước ta thời gian qua đã có bước phát triển mạnh mẽ, ngày càng đồng bộ, minh bạch, dễ tiếp cận, bao quát toàn diện các lĩnh vực từ sở hữu, đầu tư, kinh doanh đến khoa học, công nghệ, an sinh xã hội. Việc thể chế hóa chủ trương của Đảng trong nhiệm kỳ 2021 - 2025 được thực hiện nhanh, đồng bộ, góp phần tháo gỡ nhiều điểm nghẽn và tạo thuận lợi cho phát triển. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, nếu không đổi mới mạnh mẽ, thể chế có thể trở thành điểm nghẽn thay vì động lực phát triển.

Không để “độ trễ thể chế” cản trở phát triển

Để “biến cải cách thể chế thành lợi thế cạnh tranh, thành động lực phát triển”, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh, phải đẩy nhanh quá trình đưa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật cụ thể, bảo đảm không để “độ trễ thể chế” làm lỡ nhịp phát triển. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã đề ra một số giải pháp cụ thể:

Một là, đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật. Xây dựng khuôn khổ pháp luật minh bạch, hiện đại, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm; chuyển mạnh từ quản lý sang kiến tạo; tạo không gian áp dụng pháp luật cho người dân, doanh nghiệp và cơ quan thực thi.

Thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng. Đẩy nhanh việc đưa nghị quyết của Đảng vào luật pháp; bảo đảm thống nhất và liên thông giữa luật - nghị định - thông tư; không để “độ trễ thể chế” cản trở phát triển.

Hai là, khẩn trương rà soát tổng thể hệ thống pháp luật, hoàn thiện pháp luật cho các lĩnh vực mới của nền kinh tế. Thể chế phải đi trước, mở đường cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh…; tạo khuôn khổ pháp lý linh hoạt phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy các mô hình kinh doanh mới (kinh tế tầm thấp, kinh doanh xuyên biên giới…).

Ưu tiên hoàn thiện pháp luật về: đất đai,  quy hoạch, bất động sản; tài chính, ngân hàng, thị trường vốn; doanh nghiệp, đầu tư, cạnh tranh; kinh tế số, dữ liệu, đổi mới sáng tạo; năng lượng, lao động, môi trường, phát triển bền vững.

Ba là, đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả thi hành pháp luật. Chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm; xóa bỏ cơ chế “xin - cho”; tăng cường phối hợp giữa cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp; thiết lập cơ chế phản ứng chính sách nhanh, hiệu quả. Cần nhấn mạnh về không gian áp dụng pháp luật của người dân, doanh nghiệp, cơ quan thực thi và sự “đánh giá chấp hành” của các cơ quan chức năng.

Cần thiết kế và thực thi pháp luật theo hướng, luật không cấm thì người dân, doanh nghiệp được phép làm và với những việc chưa có quy định thì người thi hành pháp luật phải cân nhắc và quyết định dựa trên đánh giá “việc thực hiện như vậy có mang lại hậu quả rõ ràng nào không”.

Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính, đổi mới và hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng XHCN là nhiệm vụ cấp bách, điều kiện tiên quyết để Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và nâng cao vị thế quốc gia. Để thành công, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, mỗi cơ quan, mỗi cấp, mỗi tổ chức và từng người dân đều có trách nhiệm. Khi pháp luật thực sự trở thành động lực phát triển và lợi thế cạnh tranh quốc gia, chúng ta sẽ hiện thực hóa khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc và vững bước tiến vào kỷ nguyên mới./.