Xuất phát từ yêu cầu thực tế về trạm biến áp không người trực
Đại diện Công ty Điện lực Huế cho biết, trong lộ trình hiện đại hóa lưới điện và xây dựng trạm biến áp không người trực, công tác giám sát, kiểm tra thiết bị đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Qua thực tiễn, việc kiểm tra thủ công tại các trạm biến áp 110kV tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn lao động, đồng thời chưa đáp ứng yêu cầu giám sát liên tục trong điều kiện hệ thống điện ngày càng phát triển theo hướng tự động hóa.
Các đại biểu thăm khu vực triển lãm của Tổng công ty Điện lực miền Trung tại sự kiện hội nghị Khoa học và Công nghệ điện lực toàn quốc năm 2025, trong đó có robot tự hành thuộc đề tài của các kỹ sư Điện lực Huế. Ảnh: D. Huyền
Từ yêu cầu đó, đội ngũ kỹ sư trẻ của Công ty Điện lực Huế đã chủ động nghiên cứu, đề xuất và triển khai đề tài “Thiết kế chế tạo robot tự hành điều khiển xa phục vụ công tác giám sát vận hành các trạm biến áp 110kV không người trực”. Giải pháp hướng đến mục tiêu hỗ trợ giám sát trạm biến áp, nâng cao độ tin cậy vận hành, giảm rủi ro và tăng mức độ tự động hóa theo định hướng phát triển lưới điện thông minh của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).
Đề tài do nhóm 12 kỹ sư của Công ty Điện lực Huế thực hiện đã được lựa chọn tham dự hội nghị Khoa học và Công nghệ Điện lực toàn quốc năm 2025 vừa tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh. Trong khuôn khổ chương trình, đề tài cũng được giới thiệu tại gian triển lãm Tổng công ty Điện lực miền Trung (EVNCPC).
Một trong những điểm nổi bật của đề tài là toàn bộ quá trình nghiên cứu, thiết kế và chế tạo robot đều do đội ngũ kỹ sư nội bộ của Công ty Điện lực Huế đảm nhiệm. Từ thiết kế cơ khí, lựa chọn linh kiện phần cứng đến xây dựng phần mềm điều khiển, nhóm thực hiện đã chủ động nghiên cứu, thử nghiệm và hoàn thiện sản phẩm phù hợp với điều kiện vận hành thực tế tại các trạm biến áp.
Theo kỹ sư Cao Huy Đỗ, Phòng Điều độ Công ty Điện lực Huế, thành viên trong nhóm đề tài, robot được thiết kế với khung gầm bánh đai xích, bảo đảm khả năng di chuyển linh hoạt trong nhiều điều kiện địa hình khác nhau của trạm biến áp. Thiết bị được tích hợp camera quan sát và camera nhiệt nhằm phát hiện các dấu hiệu bất thường của thiết bị điện. Hệ thống cảm biến định vị và chống va chạm giúp robot vận hành an toàn, ổn định trong môi trường có điện trường cao.
Robot có thể vận hành ở chế độ điều khiển từ xa hoặc tự hành theo lộ trình được lập trình sẵn. Dữ liệu và hình ảnh thu thập được truyền về trung tâm điều khiển theo thời gian thực, hỗ trợ lực lượng vận hành theo dõi tình trạng thiết bị liên tục và kịp thời.
Đại diện nhóm tác giả đề tài: Thiết kế chế tạo robot tự hành điều khiển xa phục vụ công tác giám sát vận hành các trạm biến áp 110kV không người trực. Ảnh: D. Huyền
“Việc làm chủ công nghệ từ khâu thiết kế đến vận hành không chỉ giúp Công ty Điện lực Huế chủ động trong ứng dụng, mà còn tạo tiền đề cho việc tiếp tục hoàn thiện, mở rộng và nhân rộng giải pháp trong tương lai”, Lãnh đạo Công ty Điện lực Huế nhấn mạnh.
Thay thế con người ở những vị trí tiềm ẩn rủi ro cao
Theo kỹ sư Cao Huy Đỗ, robot tự hành được nghiên cứu nhằm thay thế con người thực hiện các công việc cấp bách, nặng nhọc, nguy hiểm và lặp đi lặp lại trong quá trình kiểm tra trạm biến áp. Robot có thể tiếp cận các khu vực nguy hiểm hoặc những vị trí con người khó tiếp cận, qua đó góp phần giảm thiểu rủi ro cho nhân viên vận hành và bảo trì.
Trên robot được trang bị camera nhiệt hồng ngoại để đo nhiệt độ không tiếp xúc, hiển thị bằng đồ họa, cùng camera độ phân giải cao để ghi nhận hình ảnh chi tiết của thiết bị. Hệ thống cảm biến và phân tích dữ liệu giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, hỗ trợ việc đưa ra các biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời.
“Việc ứng dụng robot tự hành góp phần nâng cao mức độ an toàn trong vận hành trạm biến áp, đồng thời cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động khi hạn chế tối đa việc tiếp xúc trực tiếp với thiết bị điện áp cao”, kỹ sư Đỗ cho biết thêm.
Theo Công ty Điện lực Huế, trước khi áp dụng robot tự hành, công tác kiểm tra trạm biến áp chủ yếu được thực hiện thủ công theo lịch định kỳ hoặc khi trung tâm điều khiển phát hiện tín hiệu bất thường. Trong nhiều trường hợp, sự cố tiềm ẩn có thể chưa được phát hiện kịp thời, làm gia tăng nguy cơ hư hỏng thiết bị và ảnh hưởng đến độ tin cậy cung cấp điện.
Robot tự hành được triển khai thực tế ở các trạm biến áp không người trực tại Điện lực Huế. Ảnh: H. Đỗ
Sau khi robot được đưa vào vận hành, tần suất kiểm tra được nâng lên, công tác giám sát trở nên liên tục và đồng bộ hơn. Nhờ hệ thống cảm biến và công nghệ phân tích dữ liệu hình ảnh, robot có khả năng phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, giúp lực lượng vận hành chủ động hơn trong việc xử lý sự cố.
Về an toàn lao động, robot giúp giảm đáng kể việc con người phải trực tiếp làm việc trong môi trường điện áp cao. Dữ liệu và hình ảnh được truyền về trung tâm điều khiển gần như tức thời, hỗ trợ việc ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn.
Xét về hiệu quả kinh tế, việc phát hiện sớm các vấn đề kỹ thuật giúp giảm chi phí sửa chữa, hạn chế các sự cố lớn có thể gây gián đoạn cung cấp điện. Robot cũng góp phần giảm nhu cầu nhân công cho công tác kiểm tra, bảo trì định kỳ, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
Sáng kiến robot tự hành giám sát trạm biến áp không người trực không chỉ mang lại hiệu quả thiết thực trong công tác vận hành, mà còn góp phần thúc đẩy phong trào sáng kiến, cải tiến kỹ thuật trong toàn công ty. Qua đó, từng bước hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi số, tự động hóa lưới điện và nâng cao độ tin cậy cung cấp điện theo định hướng phát triển của ngành điện.