Làm gì để 'dòng chảy' hàng hóa Việt Nam sang Campuchia bền vững?

Hướng tới thương mại song phương đạt 20 tỷ USD

Theo Báo cáo Hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia của Bộ Công Thương, Campuchia là quốc gia láng giềng có vị trí chiến lược trong thương mại của Việt Nam, giữ vai trò cửa ngõ giao thông và trung chuyển hàng hóa trong tiểu vùng sông Mê Kông.

Tuyến biên giới đất liền dài khoảng 1.137 km, đi qua 8 tỉnh của Việt Nam và 9 tỉnh của Campuchia, với 50 cửa khẩu các loại (11 quốc tế, 11 chính, 28 phụ và 11 lối mở). Hệ thống cửa khẩu phân bố đều trên toàn tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, trao đổi hàng hóa, người và phương tiện qua lại qua các cửa khẩu, đường mòn, lối mở.

Theo Quyết định số 1200/QĐ - TTg của Thủ tướng Chính phủ, mục tiêu đến năm 2030 là hình thành các khu vực cửa khẩu phát triển đồng bộ về thương mại, logistics, du lịch và dịch vụ, nhằm khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của tuyến biên giới, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, tăng cường giao lưu văn hóa. Đồng thời bảo đảm lưu thông hàng hóa thông suốt.

Trong thời gian qua, Việt Nam và Campuchia đã duy trì quan hệ hợp tác thương mại ổn định, tốc độ tăng trưởng cao. Nhiều thỏa thuận song phương đã được ký kết, tạo khung pháp lý và điều kiện thuận lợi cho thương mại biên giới. Năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều đạt khoảng 10,1 tỷ USD theo phía Việt Nam (tăng 17,5%) và 7,78 tỷ USD theo phía Campuchia (tăng 18,2%). Sự chênh lệch số liệu chủ yếu do cách tính FOB/CIF, thời điểm thông quan và phương thức phân loại chính ngạch - biên mậu.

Đến tháng 7/2025, kim ngạch thương mại hai chiều đã vượt 7 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ. Trong đó Việt Nam xuất khẩu sang Campuchia khoảng 3,2 tỷ USD (tăng 5,1%), nhập khẩu khoảng 3,8 tỷ USD (tăng 28,1%), phản ánh xu hướng nhập siêu ngày càng rõ. Tỷ trọng hàng công nghiệp - năng lượng chiếm ưu thế trong xuất khẩu của Việt Nam, còn hàng nông sản chiếm tỷ trọng lớn trong nhập khẩu từ Campuchia, thể hiện tính bổ sung lẫn nhau nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nhập siêu theo mùa vụ, nhất là đối với nhóm nông sản.

Nhằm thúc đẩy hoạt động thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia, ngày 25/7/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2162/QĐ-BCT nhằm mục tiêu tăng cường thương mại biên giới, đẩy mạnh xuất khẩu sang Campuchia, góp phần đạt kim ngạch thương mại song phương đạt được khoảng 20 tỷ USD vào năm 2030, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi chất lượng thương mại, đa dạng hóa hàng hóa và kết nối chuỗi cung ứng từ sản xuất đến logistics. Đến năm 2027, 100% kho bãi tại các cửa khẩu đáp ứng nhu cầu lưu trữ, trong đó có 80% cung cấp dịch vụ logistics đầy đủ và được kết nối hiệu quả với chuỗi cung ứng nội địa.

Doanh nghiệp cần có chiến lược cụ thể

Ông Trần Khắc Tâm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phát triển Hàng tiêu dùng Việt Nam (VACOD) cho biết, Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Campuchia trên thế giới và lớn nhất trong ASEAN. Tuy nhiên, thị trường Campuchia cũng đang cạnh tranh ngày càng khốc liệt với sự tham gia của hàng Thái Lan, Trung Quốc, những năm qua ngày càng mạnh mẽ là Hàn Quốc… Đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam cần có chiến lược cụ thể và phù hợp để giữ vững và mở rộng thị phần.

Hàng tiêu dùng Việt Nam hiện đang có mặt khá phổ biến tại Campuchia, với nhiều mặt hàng nổi bật như thực phẩm chế biến, hóa mỹ phẩm, đồ nhựa, hàng gia dụng, quần áo may sẵn, thiết bị điện dân dụng.

Song, doanh nghiệp vẫn thiếu thông tin thị trường, đặc biệt là hệ thống phân phối bản địa; thiếu liên kết chuỗi giữa sản xuất - phân phối - logistics; chưa đầu tư mạnh vào bao bì, nhãn mác, thương hiệu phù hợp với văn hóa địa phương; năng lực xúc tiến thương mại còn hạn chế, chưa có chiến lược dài hạn.

Để thúc đẩy xuất khẩu hàng tiêu dùng Việt Nam sang Campuchia, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phát triển Hàng tiêu dùng Việt Nam cho rằng, các cơ quan chức năng cần thống nhất, hoàn thiện cơ chế ưu đãi về thuế suất và mở rộng danh mục hàng hoá, đơn giản hóa thủ tục hải quan, có ưu đãi thuế cho doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu và tăng cường đối thoại trực tiếp giữa 2 bên.

Đối với doanh nghiệp cần chủ động phân tích, nghiên cứu thị trường và hành vi tiêu dùng tại thị trường Campuchia; tham gia các chương trình hỗ trợ của chính phủ, các bộ ban ngành và các hiệp hội ngành hàng; đầu tư nâng cao năng lực xuất khẩu và hiểu biết pháp lý cho đội ngũ nhân sự thông qua các khoá đào tạo nghiệp vụ xuất nhập khẩu - thủ tục hải quan - logistics, các quy định về thuế, tiêu chuẩn kĩ thuật, nhãn mác sản phẩm tại Campuchia.

Cùng với đó là tối ưu hoá sản phẩm và bao bì phù hợp với thị trường Campuchia; thiết lập hệ thống liên kết, hợp tác với các doanh nghiệp Campuchia để họ trở thành đại lý, nhà phân phối, trở thành chi nhánh đại diện cho hàng hoá Việt tại các trung tâm kinh tế.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh ứng dụng thương mại điện tử, thương mại số xuyên biên giới thông qua việc mở gian hàng tại các sàn thương mại điện tử của Campuchia; mở rộng và đa dạng hóa kênh phân phối bằng cách thiết lập các văn phòng đại diện, trung tâm trưng bày hàng hóa tại Phnom Penh và các đô thị lớn.

“Hàng tiêu dùng Việt Nam hoàn toàn có đủ năng lực để chinh phục người tiêu dùng Campuchia nếu chúng ta có chiến lược bài bản, đồng bộ và lâu dài. Chúng tôi sẽ tiếp tục đồng hành, đề xuất chính sách phù hợp với các cơ quan chức năng, tổ chức các hoạt động hiệu quả nhằm thúc đẩy xuất khẩu hàng tiêu dùng sang thị trường Campuchia”, ông Trần Khắc Tâm khẳng định.

Hỗ trợ xúc tiến thương mại giữa hai quốc gia

Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Bùi Quang Hưng nhìn nhận, công tác xúc tiến thương mại giữa Việt Nam và Campuchia hiện còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Hạ tầng giao thông, hệ thống kho bãi, logistics tại một số cửa khẩu chưa đồng bộ, làm ảnh hưởng đến năng lực lưu thông hàng hóa và gia tăng chi phí vận chuyển.

Song song đó là sự khác biệt về tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật và thủ tục hải quan còn là rào cản, làm chậm tiến độ giao thương của doanh nghiệp. Khả năng tiếp cận của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thông tin về nhu cầu, thị hiếu tiêu dùng, các thay đổi trong chính sách thương mại còn hạn chế, trong khi cạnh tranh trên thị trường ngày càng gay gắt trước sự hiện diện của hàng hóa từ nhiều quốc gia khác, dẫn tới việc chưa xây dựng được chiến lược thâm nhập và phát triển thị trường lâu dài.

Ngoài ra, nguồn lực về tài chính, nhân sự và kinh nghiệm xúc tiến thương mại của nhiều doanh nghiệp Việt Nam và Campuchia còn mỏng, trong khi sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa kinh doanh và thói quen tiêu dùng cũng đặt ra yêu cầu cao về sự thích ứng. 

Để thương mại hai nước đạt hiệu quả cao, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại cho rằng, cộng đồng doanh nghiệp cần chủ động đổi mới tư duy kinh doanh, chú trọng chất lượng, mẫu mã sản phẩm, đồng thời nghiên cứu kỹ thị hiếu và tập quán tiêu dùng của người dân.

Song song đó, chính quyền địa phương các tỉnh phía Nam Việt Nam cần tích cực phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại và các cơ quan liên quan của Bộ Công Thương trong việc cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ logistics cửa khẩu, và các dịch vụ hậu cần.

"Vừa qua, Bộ Công Thương phối hợp Bộ Thương mại Campuchia và chính quyền tỉnh Svay Rieng, đã tổ chức thành công Đoàn giao dịch thương mại Việt Nam sang Campuchia lần đầu tiên với quy mô lớn trên 50 doanh nghiệp, kết nối được với nhiều đối tác tiềm năng quan trọng tại Campuchia để mở rộng quy mô hợp tác trong đa dạng các lĩnh vực ngành hàng thế mạnh của hai nước", ông Bùi Quang Hưng chia sẻ.

Đồng thời, ông Hưng cho biết, giữa tháng 10 tới đây, Bộ Công Thương sẽ tổ chức Hội nghị Xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất nhập khẩu khu vực miền Nam, chủ đề “Tăng cường kết nối sản xuất, thương mại, dịch vụ và đầu tư với các đối tác Campuchia”. Dự kiến, cuối năm 2025, Bộ cũng sẽ tổ chức Hội chợ hàng Việt Nam tại Campuchia.

"Những hoạt động cụ thể này được kỳ vọng tiếp tục là kênh xúc tiến thương mại hữu hiệu cho doanh nghiệp hai nước nắm bắt được cụ thể, thực tế về năng lực và nhu cầu trao đổi hàng hóa của nhau, phục vụ nâng cao đời sống tiêu dùng của người dân và kinh tế công, nông nghiệp của hai nước", Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Bùi Quang Hưng nhấn mạnh.

Nhằm thúc đẩy hợp tác phát triển hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia, thời gian qua Việt Nam đã ban hành và triển khai các chương trình quan trọng, trong đó có Quyết định số 259/QĐ-TTg ngày 25/2/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030; Đề án đẩy mạnh phát triển thương mại biên giới, xuất khẩu hàng hóa sang Campuchia theo Quyết định số 2162/QĐ-TTg ngày 25/7/2025 của Bộ Công Thương nhằm thực hiện mục tiêu nâng kim ngạch thương mại song phương đạt 20 tỷ USD vào năm 2030.

Bên cạnh đó, các thỏa thuận song phương giữa Việt Nam và Campuchia đã được ký kết và triển khai đồng bộ, gồm: Bản ghi nhớ năm 2019 về phát triển và kết nối hạ tầng thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia (được cụ thể hóa bằng Quyết định số 1268/QĐ-TTg ngày 19/8/2020 phê duyệt Kế hoạch thực hiện); Hiệp định Thương mại biên giới năm 2024 và Bản Thỏa thuận thúc đẩy thương mại song phương giai đoạn 2025 - 2026 ký ngày 28/4/2025.