Nhắc đến Thái Nguyên là nhắc đến vùng đất hội tụ đủ những điều kiện “vàng” để tạo nên trà ngon: khí hậu cận nhiệt ẩm, đất feralit pha cát tơi xốp, độ pH trung tính và những dòng suối quanh năm trong mát. Búp chè nơi đây có màu xanh đậm, lớp lông tơ trắng mịn, khi chế biến giữ được hương cốm đặc trưng mà không vùng nào có thể sao chép.
Hơn một thế kỷ qua, chè Thái Nguyên không chỉ là thức uống. Nó là nét văn hóa, là ký ức làng quê, là câu chuyện về sự cần mẫn của những người nông dân bám đất, giữ nghề. Các sản phẩm chè nơi đây được ví như “đại sứ văn hóa ẩm thực Việt”, xuất hiện trong những buổi tiếp khách ngoại giao và trở thành món quà tượng trưng cho sự tinh tế của người Việt. Chính nền tảng tinh hoa ấy đã nâng Chè Tôm nõn Hảo Đạt lên một tầm cao mới, từ sản phẩm địa phương trở thành biểu tượng OCOP 5 sao cấp quốc gia, đại diện cho cả một vùng danh trà.
Chè Hảo Đạt là một trong những niềm tự hào của vùng đất Tân Cương, Thái Nguyên. Nằm cách trung tâm thành phố Thái Nguyên 13km về phía Tây Nam, vùng đất Tân Cương hiện ra như một dải lụa xanh mướt trải dài theo triền đồi. Buổi sớm, làn sương mỏng bảng lảng trên những nương chè non, gió nhẹ lay, hương cốm thoang thoảng trong không khí. Chính nơi giao hòa đất trời này đã tạo ra thứ đặc sản được người Việt tôn vinh là “Đệ nhất danh trà”.
Giữa bức tranh mượt mà của đồi chè Tân Cương, Hợp tác xã (HTX) Chè Hảo Đạt trở thành điểm sáng với những sản phẩm trà tinh tuyển. Đặc biệt, chè Tôm Nõn Hảo Đạt đã được vinh danh sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên (6/2021) và tiếp tục được công nhận lại OCOP 5 sao (7/2024). Tiếp nối chè Tôm Nõn, sản phẩm chè Đinh của Hảo Đạt cũng vinh dự đạt OCOP 5 sao vào tháng 1/2025, tiếp tục là quả ngọt cho hành trình chinh phục người tiêu dùng bằng chất lượng của các sản phẩm chè Tân Cương. Đây không chỉ là thành quả của một đơn vị sản xuất chè, mà còn là dấu ấn văn hóa, khẳng định thương hiệu trà Việt trên bản đồ nông sản chất lượng cao.
Song song với đó, thương hiệu chè Hảo Đạt cũng vinh dự được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia năm 2023.
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương về lý do đạt chứng nhận OCOP 5 sao, đại diện HTX Chè Hảo Đạt cho biết, đây đều là những sản phẩm có chất lượng vượt trội của “đất chè” Thái Nguyên.
Theo đó, chè Tôm Nõn là loại trà thượng hạng, được ví như “tinh túy của đất trời Tân Cương”. Mỗi búp chè chỉ chọn “một tôm, một lá non liền kề”, hái vào sáng sớm khi nắng chưa kịp hong khô giọt sương trên phiến lá.
“Búp chè lúc đó tươi nhất, đượm hương vị nhất. Chúng tôi phải hái thật khéo, không làm dập lá, giữ nguyên hương cốm non đặc trưng” - bà Đào Thanh Hảo, Giám đốc HTX Hảo Đạt chia sẻ. Sau khi thu hái, chè được diệt men ngay trong ngày, sao tay định hình cánh, rồi hong khô bằng nhiệt độ chuẩn để giữ trọn vị tươi xanh.
Thưởng tách trà Tôm Nõn, nước có màu xanh vàng trong trẻo, hương cốm ngọt ngào, vị chát nhẹ lan trên đầu lưỡi rồi nhường chỗ cho hậu ngọt sâu, đọng mãi nơi cổ họng. Đó là cảm giác khiến bất kỳ ai cũng muốn nhấp thêm một ngụm, để thấy hồn đất, vị trời hòa quyện trong từng giọt trà.
Trong khi đó, chè Đinh cũng được tạo ra từ vùng nguyên liệu ngon nhất, sạch nhất nằm ở trung tâm của vùng chè Tân Cương. Chè Đinh được tạo ra với một quy trình được kiểm soát nghiêm ngặt: từ khâu chăm sóc, thu hái, chế biến… để tạo ra các sản phẩm chè đạt chất lượng cao nhất. Việc thu hái búp chè Đinh là cả một nghệ thuật. Một mầm non nhọn nhất của búp chè được hái vào sáng sớm khi búp chè còn ngậm hơi sương. Chè sau khi thu hái sẽ trải qua quá trình sao tay truyền thống bởi các nghệ nhân sao chè giàu kinh nghiệm.
Dòng chè cao cấp này sẽ có hương vị đặc biệt hơn tất cả. Màu nước rót ra xanh non, hơi ngả màu ánh vàng, đẩy mùi hương cốm non tươi mát bay lên, đánh thức giác quan của người thưởng trà. Khi thưởng ngoạn tách trà được pha từ thành phẩm chè Đinh, vị chát dịu sẽ nhẹ nhàng chạm đến vị giác của người uống, rồi nhanh chóng là vị hậu ngọt đậm đà sâu lắng, làm say lòng người thưởng trà ngay từ lần đầu thưởng thức.
Đáng chú ý, điều đặc biệt ở HTX Hảo Đạt là sự kết hợp hài hòa giữa bí quyết sao chè truyền thống và công nghệ hiện đại. Toàn bộ quy trình chế biến đảm bảo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ; hơn 70% công đoạn được tự động hóa, từ diệt men, sao chè bằng máy đốt ga sạch đến đóng gói hút chân không.
Bao bì được thiết kế tinh tế, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, đảm bảo người tiêu dùng có thể kiểm chứng toàn bộ quy trình sản xuất. “Chúng tôi luôn kiên định với tiêu chí chè sạch - chè thật - chè an toàn. Từ khâu nguyên liệu đến chế biến, tuyệt đối không hóa chất, không hương liệu. Sự tin yêu của khách hàng chính là tài sản lớn nhất”, bà Đào Thanh Hảo khẳng định.
Để đạt chứng nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia, sản phẩm phải đáp ứng hệ tiêu chuẩn khắt khe: chất lượng nguyên liệu, quy trình chế biến, an toàn thực phẩm, thiết kế bao bì và tính thương mại. Chè Tôm Nõn Hảo Đạt không chỉ vượt qua các tiêu chí ấy mà còn được đánh giá cao ở yếu tố văn hóa gắn liền với di sản trà Thái Nguyên.
“OCOP 5 sao không chỉ là một danh hiệu, đó là lời cam kết với người tiêu dùng. Chúng tôi tự hào nhưng cũng thấy trách nhiệm giữ vững chất lượng ngày một cao hơn”, Giám đốc HTX chia sẻ.
Đặc biệt, sản phẩm này còn góp phần tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương. Từ một nhóm nhỏ nông dân yêu nghề, HTX Hảo Đạt hiện liên kết hàng trăm hộ dân, tạo việc làm ổn định cho 20‑30 lao động thường xuyên và hàng chục lao động thời vụ. Thu nhập bình quân của thành viên HTX đạt 4,5-6 triệu đồng/tháng; nhiều hộ dân trồng chè theo VietGAP có doanh thu 250-300 triệu đồng/ha mỗi năm.
“Trước đây, chè nhà tôi bán tươi, giá thấp. Từ khi liên kết với HTX, được hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm, thu nhập tăng gấp đôi, đời sống ổn định hơn hẳn,” ông Nguyễn Văn Hữu, một hộ trồng chè ở Tân Cương chia sẻ.
Doanh thu của HTX hiện đạt 5-6 tỷ đồng/năm, trong đó riêng sản phẩm OCOP 5 sao chiếm tỷ trọng lớn, giúp nâng cao giá trị cây chè địa phương, đồng thời góp phần giữ gìn cảnh quan sinh thái.
Trải qua quá trình nỗ lực phát triển, đến nay hợp tác xã không chỉ là đơn vị chế biến chè chất lượng hàng đầu Thái Nguyên (đơn vị sản xuất chè đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên có sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia về trà) mà còn là một điểm đến hấp dẫn về du lịch cộng đồng.
Không chỉ dừng ở sản xuất, HTX Hảo Đạt còn tiên phong trong phát triển du lịch sinh thái - văn hóa trà. Tại đây, du khách được trải nghiệm hái chè sớm mai, sao tay truyền thống, pha trà chuẩn vị Tân Cương và thưởng thức trong không gian nhà sàn ấm cúng. Chính thức làm du lịch từ năm 2019, cơ sở đã xây dựng không gian văn hóa trà với căn nhà gỗ năm gian, được bố trí những bộ bàn ghế tràng kỷ, phong cách cổ xưa mang đến không gian truyền thống ấm áp cho du khách.
Cùng với đó là không gian trải nghiệm sao chè truyền thống, những bộ trang phục dân tộc và một số đồ dùng vật dụng để du khách trải nghiệm cùng bà con…
“Chúng tôi muốn không chỉ bán chè mà còn bán trải nghiệm, câu chuyện, văn hóa trà. Khi du khách tận mắt thấy cách búp chè trở thành tách trà, họ sẽ hiểu hơn về giá trị sản phẩm,” bà Hảo chia sẻ.
Mô hình du lịch cộng đồng của HTX đã thu hút đông đảo du khách trong nước, khách quốc tế và được chọn làm điểm dừng chân của nhiều đoàn ngoại giao. Năm 2023, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong chuyến công tác Thái Nguyên đã ghé thăm, trực tiếp trải nghiệm hái chè cùng người lao động Hảo Đạt - minh chứng cho vị thế ngày càng vững vàng của thương hiệu.
Nhờ chất lượng ổn định, chè Tôm Nõn Hảo Đạt đã có mặt tại các hội chợ thương mại, được xuất khẩu thử nghiệm sang Đài Loan, Trung Quốc và trở thành sản phẩm quà tặng trong nhiều sự kiện cấp quốc gia. HTX đặt mục tiêu trong 5 năm tới sẽ mở rộng thị trường sang Nhật Bản, châu Âu - những thị trường khó tính nhưng sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm hữu cơ, truy xuất rõ nguồn gốc.
HTX Hảo Đạt nhấn mạnh, HTX không muốn dừng lại ở OCOP 5 sao trong nước, mà còn muốn OCOP 5 sao trên bản đồ quốc tế. Đó là con đường đưa thương hiệu trà Tân Cương ra thế giới.
Từ những búp chè mơn mởn đẫm sương mai, qua bàn tay cần mẫn của người thợ và quy trình chuẩn mực, chè Hảo Đạt không chỉ là một sản phẩm tiêu dùng mà đó là kết tinh của đất đai, khí hậu, văn hóa và tâm huyết con người Tân Cương.
OCOP 5 sao là minh chứng cho nỗ lực giữ gìn tinh hoa truyền thống và khát vọng nâng tầm thương hiệu Việt. Khi rót một chén trà Hảo Đạt, nhìn dòng nước xanh trong và cảm nhận hương cốm ngọt ngào, ta như thấy cả vùng đất Tân Cương hiện lên với những lá trà non mởn mộc mạc vươn cao đầy kiêu hãnh.