Giữa bốn bề núi cao trùng điệp, ở những nơi tưởng như xa lắc với trung tâm tiêu dùng của cả nước, lại ẩn chứa vô vàn đặc sản tinh hoa. Mỗi sản phẩm là kết tinh của khí hậu, thổ nhưỡng và đôi bàn tay cần mẫn của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Từ nắm xôi nếp nương thơm dẻo, những đọt chè Shan tuyết ngát hương, đến quả mắc ca, hạt dổi, miến dong, măng khô… tất cả đều xứng đáng góp mặt trên thị trường cả nước và vươn ra thế giới. Thế nhưng, làm sao để những sản vật ấy có mặt tại các siêu thị lớn ở trung tâm Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, hay lên kệ thương mại điện tử? Làm sao để người tiêu dùng biết đến và tin chọn? Câu trả lời nằm ở 4 chữ: Xúc tiến thương mại. Xúc tiến thương mại không chỉ là hoạt động phụ trợ, mà là giải pháp chiến lược để tạo “cánh tay nối dài” đưa sản phẩm vùng cao đến tay người tiêu dùng.
Thời gian qua, Bộ Công Thương - cơ quan đầu mối của Chính phủ trong lĩnh vực thương mại đã đặc biệt ưu tiên dành nguồn kinh phí từ Chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia để hỗ trợ các HTX, doanh nghiệp tại vùng sâu vùng xa.
Gần đây nhất, Hội chợ các sản phẩm OCOP xuất khẩu - VIETNAM OCOPEX 2025 đã được Bộ Công Thương chủ trì tổ chức với quy mô rất lớn, lên đến 300 gian hàng của hơn 200 đơn vị, trưng bày hàng nghìn mặt hàng đạt chứng nhận OCOP đến từ 34 tỉnh, thành phố trên cả nước. Trong đó có rất nhiều sản phẩm khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc. Hội chợ này là cơ hội để các doanh nghiệp, đặc biệt là các chủ thể OCOP kết nối với các đối tác trong và ngoài nước để mở rộng thị trường, đặc biệt là các sản phẩm đặc sản, sản vật và làng nghề truyền thống của Việt Nam.
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, bà Vũ Thị Thắm - Giám đốc Hợp tác xã chế biến thực phẩm sạch Gia Phú (Lào Cai) cho biết, HTX mang đến Hội chợ OCOP 2025 nhiều sản phẩm đặc trưng như thịt trâu sấy, thịt lợn ba chỉ sấy, lạp sườn, cá hồi hun khói, trứng cá hồi và các loại gạo đặc sản ngon nhất của tỉnh. Các sản phẩm này đều đạt chứng nhận OCOP, sản phẩm công nghiệp tiêu biểu cấp tỉnh, cấp khu vực, đạt tiêu chuẩn ISO.
Ở địa phương, HTX khai thác lợi thế nguồn nguyên liệu sạch từ đồng bào Dao Đỏ, Thái, Mông, Tày… chăn nuôi, canh tác tự nhiên, sau đó thu mua, lựa chọn nguyên liệu ngon nhất để chế biến sâu, đóng gói và đưa ra thị trường. Trong tiêu thụ, HTX tích cực tham gia chuỗi liên kết, nhờ sự hỗ trợ của các cơ quan xúc tiến thương mại để quảng bá sản phẩm tại nhiều tỉnh, đưa vào siêu thị và gian hàng OCOP địa phương. Kênh bán hàng hiện gồm tiếp thị trực tiếp tại hội chợ, ký kết hợp đồng với nhà phân phối và bán online qua TikTok, Zalo, Facebook, Lazada, Sendo. Trong đó, TikTok và Sendo được đánh giá là hiệu quả nhất khi vừa quảng bá vừa bán hàng trực tiếp, giúp sản phẩm tiếp cận nhanh tới người tiêu dùng.
“Được tham gia các sự kiện lớn như VIETNAM OCOPEX 2025, chúng tôi được tiếp cận với người tiêu dùng Hà Nội và các doanh nghiệp khác từ khắp cả nước, mở ra cơ hội tiêu thụ mạnh sản phẩm”, bà Vũ Thị Thắm chia sẻ.
Song song với các chương trình xúc tiến thương mại tầm quốc gia với quy mô lớn, Bộ Công Thương cũng dành nguồn ngân sách xúc tiến thương mại thích đáng về địa phương để tổ chức các sự kiện xúc tiến thương mại cấp vùng với những sản phẩm đặc trưng hơn. Các hội chợ, triển lãm sản phẩm đặc trưng như hội chợ xoài, mận Sơn La; nông sản Điện Biên; thổ cẩm Tây Bắc; các phiên livestream nông sản… được tổ chức thường xuyên đã trở thành nơi quảng bá các sản phẩm vùng miền hữu hiệu, được người tiêu dùng ưa chuộng.
Từ việc tổ chức các hội chợ vùng miền, tuần hàng Việt Nam tại nước ngoài, phiên kết nối cung cầu, đến các chương trình huấn luyện livestream bán hàng, đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử như nongsan.buudien.vn, Sendo Farm, TikTok Shop… đã thổi một luồng sinh khí mới vào bức tranh tiêu thụ nông sản vùng cao. Xúc tiến thương mại không chỉ là cầu nối thị trường. Đó còn là niềm tin, là cách để những nỗ lực lặng thầm của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được đền đáp xứng đáng.
Không chỉ đóng vai trò điều phối, Bộ Công Thương còn đẩy mạnh xây dựng chính sách quan trọng để tháo gỡ điểm nghẽn thị trường cho vùng cao. Trong các chương trình trọng điểm như xúc tiến thương mại quốc gia, xúc tiến thương mại địa phương, đến những văn bản như Quyết định 1719/QĐ-TTg của Chính phủ về phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Quyết định số 1162/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chương trình phát triển thương mại miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo giai đoạn 2021 - 2025 đều có những nội dung quan trọng về xúc tiến thương mại.
Ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho biết, xúc tiến tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt nông sản, đặc sản có tính mùa vụ luôn là ưu tiên của Bộ Công Thương. Chính vì vậy, những năm qua, lãnh đạo Bộ Công Thương, Cục Xúc tiến thương mại và các đơn vị liên quan đã tập trung triển khai phát triển thị trường tiêu thụ nông sản, đảm bảo hai nguyên tắc: từ sớm và từ xa. Hỗ trợ nông dân tránh rơi vào thảm cảnh được mùa rớt giá hoặc các sản phẩm OCOP làm ra nhưng không tiêu thụ được.
Hàng năm Cục sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, địa phương, hiệp hội ngành hàng tính toán xây dựng kế hoạch, triển khai xúc tiến thương mại thúc đẩy tiêu thụ nông sản nhiều tháng trước mùa vụ. Không những xúc tiến thị trường trong nước, các thị trường nước ngoài cũng được tìm kiếm, duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các HTX được hỗ trợ tham gia cùng các đoàn xúc tiến thương mại để tự quảng bá sản phẩm của mình.
Về công cụ hỗ trợ, xác định đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến thương mại trực tiếp là chưa đủ, Cục Xúc tiến thương mại đã phối hợp với nhiều bên tổ chức các lớp đào tạo xúc tiến tiêu thụ nông sản trên các nền tảng thương mại điện tử; tổ chức xúc tiến thương mại có tính liên kết vùng miền, quy mô lớn; Kết nối các đơn vị sản xuất và tiêu thụ theo chuỗi liên kết để hỗ trợ doanh nghiệp, HTX tiếp cận thị trường các nước trọng điểm như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia…; cạnh tranh bằng chất lượng ngay trên thị trường ASEAN với Thái Lan, Campuchia, Malaysia, Singapore, Indonesia... bài bản hơn.
Riêng khâu đào tạo tập huấn các kỹ năng số nhằm quảng bá, xúc tiến thương mại qua các nền tảng thương mại điện tử, Cục đã triển khai nhiều lớp học cho nhiều tỉnh, thành phố nhằm hỗ trợ các HTX, các hộ sản xuất các kỹ năng quảng bá giới thiệu sản phẩm trên nền tảng trực tuyến (Facebook, Zalo, TikTok…); cùng với đó, là các kỹ năng bán hàng hiệu quả trên các sàn giao dịch thương mại điện tử
Tuy nhiên, dù đã có nhiều nỗ lực, song công tác xúc tiến thương mại sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn nhiều khó khăn. Nguồn kinh phí thấp, chưa thường xuyên khiến nhiều hội chợ, phiên chợ… chỉ tổ chức được trong phạm vi quy mô nhỏ, ít ngày, khả năng tiếp cận đến người tiêu dùng hạn chế. Các doanh nghiệp, hợp tác xã vùng cao luôn muốn tham gia các sự kiện có quy mô lớn, uy tín, song các sự kiện này còn chưa nhiều.
Về phía các hợp tác xã, do các sự kiện xúc tiến thương mại được tổ chức khá ngắn nên các hợp tác xã mong muốn được đẩy mạnh công tác truyền thông để quảng bá sản phẩm tốt hơn.
Ông Lê Công Quang - HTX Mường Vinh nhấn mạnh, các hợp tác xã mong muốn được truyền thông mạnh hơn tại các hội chợ để thu hút đông đảo người dân tham quan, tìm hiểu và mua sản phẩm, bởi thời gian gần đây lượng khách đến hội chợ có xu hướng giảm. Việc quảng bá tốt sẽ giúp bà con biết đến nhiều sản phẩm chất lượng, tăng cơ hội tiêu thụ.
“Các hội chợ OCOP và tuần hàng đặc sản được tổ chức bài bản mang lại hiệu quả rõ rệt, giúp người tiêu dùng tin tưởng hơn so với những phiên chợ tự phát. Đây là kênh quan trọng để quảng bá sản phẩm, kết nối thị trường và ký kết hợp đồng tiêu thụ. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương và Sở Công Thương luôn tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ tích cực cho các HTX và cá nhân tham gia bán hàng, từ khâu tổ chức, bố trí gian hàng, kết nối đối tác đến xúc tiến thương mại. Nhờ đó, sản phẩm đặc sản vùng miền có thêm cơ hội mở rộng thị trường, nâng cao thương hiệu và tăng giá trị cho người sản xuất” - ông Lê Công Quang nêu rõ.
Theo Bộ Công Thương, thời gian tới, Bộ sẽ đẩy mạnh hướng dẫn các địa phương triển khai tổ chức những hoạt động gắn giữa văn hóa, du lịch với thương mại như các lễ hội, hội chợ để vừa tôn vinh văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa và hải đảo, vừa phát triển và bán được sản phẩm hàng hóa của bà con. Bộ Công Thương xác định không chỉ hướng dẫn bà con bán hàng hoá sản phẩm mà còn là bán giá trị trong gắn kết cả văn hoá vào sản phẩm.
Lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại chia sẻ, các địa phương cần xây dựng chiến lược theo dài hạn trên cơ sở nghiên cứu nhu cầu khả năng của doanh nghiệp, nguồn lực, chiến lược ưu tiên của mỗi địa phương, tận dụng tiềm năng, lợi thế của nhau để thâm nhập thị trường lẫn nhau, quảng bá, mở rộng thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm địa phương trong nước và xuất khẩu.
"Bộ Công Thương nói chung và Cục xúc tiến thương mại nói riêng luôn sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ tối đa trong khả năng có thể cho các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong các hoạt động xúc tiến thương mại, nâng cao thương hiệu, liên kết vùng, liên kết chuỗi cung ứng, từ đó tạo ra giá trị gia tăng, thúc đẩy xuất nhập khẩu" - ông Vũ Bá Phú nói.
Giữa dòng chảy hội nhập và cạnh tranh gay gắt, một quả cam Hà Giang, một mẻ miến dong Bắc Kạn, hay một gói chè Shan tuyết Tủa Chùa… nếu không được giới thiệu đúng cách, sẽ mãi chỉ là đặc sản “ẩn mình” nơi núi cao. Nhưng nhờ xúc tiến thương mại, những quả ngọt ấy đã được “nâng tầm”, được kể câu chuyện của mình và chạm đến trái tim người tiêu dùng khắp mọi miền.
Khi thị trường không còn là cánh cửa khép kín, mà là cánh cổng rộng mở, đó chính là lúc cuộc sống bà con vùng cao bước sang một trang mới: tự tin - chủ động - hội nhập.