Tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ
Chiều 3/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của dự án Luật Thương mại điện tử, Luật Thống kê; dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá.
Đại biểu Ma Thị Thúy - Đoàn Tuyên Quang.
Qua thảo luận, nhiều đại biểu quan tâm đến dự án Luật Thương mại điện tử và khẳng định sự cần thiết ban hành Luật này. Các ý kiến nhận thấy, dự thảo Luật là bước tiến quan trọng trong thể chế hóa chủ trương chuyển đổi số quốc gia.
Bên cạnh đó, các mô hình kinh doanh mới như mạng xã hội bán hàng, livestream, thương mại xuyên biên giới, sàn thương mại điện tử đa dịch vụ… chưa có hành lang pháp lý đầy đủ, dẫn đến nhiều bất cập trong quản lý. Việc xem xét ban hành Luật lần này là rất kịp thời, tạo khuôn khổ pháp lý đồng bộ để phát triển kinh tế số.
Đại biểu Ma Thị Thúy - đoàn Tuyên Quang nhận thấy, dự thảo đã bổ sung khái niệm về nền tảng trung gian, mạng xã hội bán hàng, livestream, dịch vụ tiếp thị liên kết… Đây là điểm mới rất sát thực tiễn. Theo đại biểu, cần định nghĩa rõ hơn khái niệm “nền tảng số lớn”, “ngưỡng giao dịch”. Đại biểu đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết nhưng trong Luật cần có tiêu chí cơ bản như: số lượng người dùng, doanh thu tại Việt Nam, lượng giao dịch hoặc tỷ lệ chiếm thị phần.
Liên quan đến trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử ( Điều 13), đại biểu cho rằng, việc luật hóa trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử nhằm bảo đảm an toàn, minh bạch của giao dịch; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và người bán tuân thủ pháp luật, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong môi trường thương mại số. Vì vậy, cần xác lập rõ nghĩa vụ pháp lý bắt buộc của chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử trong việc tổ chức, quản lý và giám sát hoạt động giao dịch điện tử; tạo cơ sở pháp lý để cơ quan quản lý xử lý trách nhiệm của nền tảng khi vi phạm hoặc không thực hiện nghĩa vụ; bảo đảm tính tương thích với thông lệ quốc tế.
“Việt Nam hiện có hơn 70.000 website và ứng dụng thương mại điện tử, trong đó nhiều nền tảng xuyên biên giới chưa tuân thủ đầy đủ quy định trong nước. Các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc đều quy định nghĩa vụ xác minh người bán, gỡ bỏ hàng hóa vi phạm, bảo vệ người tiêu dùng - là thông lệ cần tham chiếu” - đại biểu dẫn chứng.
Đại biểu đoàn Tuyên Quang đề nghị cần nghiên cứu, quy định theo hướng: Chủ sở hữu nền tảng thương mại điện tử có trách nhiệm: Xác minh, lưu giữ và công khai thông tin đăng ký của người bán hoạt động trên nền tảng; cung cấp công cụ để người tiêu dùng phản ánh, khiếu nại, và có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý các phản ánh đó. Thực hiện cơ chế thông báo và gỡ bỏ hàng hóa, dịch vụ, nội dung vi phạm pháp luật khi phát hiện hoặc khi có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; bảo đảm an toàn thông tin, dữ liệu cá nhân của người dùng; lưu trữ thông tin giao dịch theo quy định.
Phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước trong việc cung cấp dữ liệu, hỗ trợ thu thuế và thực thi pháp luật; chịu trách nhiệm liên đới nếu biết rõ hoặc có cơ sở xác định hành vi vi phạm pháp luật của người bán trên nền tảng mà không thực hiện biện pháp ngăn chặn, xử lý. Đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết việc xác minh người bán, cơ chế gỡ bỏ thông tin vi phạm và thời hạn lưu trữ dữ liệu giao dịch.
Đại biểu Ma Thị Thúy nhận định, quy định như trên sẽ giúp người tiêu dùng được bảo vệ tốt hơn, giảm rủi ro khi mua hàng trực tuyến; cơ chế khiếu nại minh bạch, có đầu mối xử lý rõ ràng. Đồng thời, người bán tuân thủ pháp luật, tạo môi trường cạnh tranh công bằng, giảm cạnh tranh không lành mạnh từ hàng giả, hàng cấm.
Khuyến khích phát triển sàn thương mại điện tử trong nước
Cho rằng cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai - đoàn Hưng Yên đánh giá đây là một đạo luật rất quan trọng. Thương mại điện tử ngày nay không chỉ là bán hàng qua mạng, mà thực chất là một phần hạ tầng của nền kinh tế số quốc gia.
Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai - đoàn Hưng Yên
Nêu một vấn đề cốt lõi hiện nay là niềm tin của người dân khi mua bán hàng online, đại biểu bày tỏ, trong bối cảnh hầu như ai cũng tham gia vào giao dịch mua bán hàng online, người tiêu dùng lo ngại về việc hàng giả, lừa đảo, lộ thông tin cá nhân khi đăng ký mua bán online trên mạng.Từ đó, nên có quy định bắt buộc định danh người bán và người mua thông qua hệ thống định danh điện tử quốc gia, quy định rõ trách nhiệm liên đới của sàn thương mại điện tử khi để xảy ra gian lận.
Cũng theo đại biểu, hiện nay phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam là nhỏ và siêu nhỏ. Họ muốn lên sàn thương mại điện tử nhưng gặp nhiều rào cản. Ví dụ, phí sàn cao, thủ tục phức tạp và thiếu công cụ, kiến thức số. Do vậy, cân nhắc và bổ sung quy định để hỗ trợ chuyển đổi số cho hộ kinh doanh cá thể. Ví dụ, có thể miễn hoặc giảm phí sàn trong giai đoạn đầu, hoặc cho vay tín dụng nhỏ qua ngân hàng số hoặc cung cấp các công cụ AI, chatbox miễn phí để hỗ trợ bán hàng.
Nếu làm được như vậy, đại biểu tin rằng, thương mại điện tử sẽ trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế cho hộ gia đình, nông thôn và vùng sâu vùng xa, đặc biệt, hướng tới những hộ kinh doanh siêu nhỏ, hỗ trợ đưa họ bước lên sàn thương mại điện tử.
Dẫn chứng mô hình sàn thương mại điện tử F2C thuần Việt, đại biểu cho hay, sàn này không thu phí giá sàn, nên giá bán đến tay người tiêu dùng giảm được 20-30%. Doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ thương mại điện tử nếu có hành lang pháp lý phù hợp cũng như khuyến khích các mô hình thuần Việt phát triển song hành cùng các sàn quốc tế lớn.
"Hiện nay, phần lớn thị trường thương mại điện tử nằm trong tay các nền tảng của nước ngoài và lợi nhuận, dữ liệu và hành vi tiêu dùng của người Việt đều nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta" - đại biểu nói.
Do đó, cần có chính sách để ưu tiên khuyến khích các sàn thương mại điện tử trong nước phát triển. Đây không chỉ là vấn đề kinh tế, mà nếu chúng ta chủ động được còn đảm bảo được về an ninh dữ liệu và chủ quyền số quốc gia.
Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai bày tỏ, thương mại điện tử Việt Nam đang ở giai đoạn bứt phá. Nếu luật được thiết kế mở, linh hoạt, Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ hạ tầng thương mại số của chính quốc gia mình và đem lại nhiều lợi ích cho cả người tiêu dùng cũng như những người tham gia bán hàng trên các sàn giao dịch thương mại điện tử.