Na Cai Kinh giúp bà con vùng cao vươn lên thoát nghèo

Từ những gốc na trên núi đá đến thương hiệu OCOP

Cách đây hơn 20 năm, khi một số hộ dân xã Cai Kinh (tỉnh Lạng Sơn) mạnh dạn đưa cây na dai về trồng trên các sườn núi đá vôi, ít ai nghĩ rằng loài cây ăn quả quen thuộc này lại trở thành “cây làm giàu” của cả vùng. Thời điểm ấy, diện tích ban đầu chỉ khoảng 30 ha, sản xuất chủ yếu mang tính thử nghiệm. Nhưng rồi, thực tế đã chứng minh, với khí hậu mát mẻ, đất đai pha đá vôi của vùng núi Cai Kinh vô cùng phù hợp cho cây na sinh trưởng, cho trái ngọt, vỏ mỏng, hạt ít, thơm ngon hơn hẳn na trồng ở nhiều nơi khác.

Nhận thấy tiềm năng từ cây na, chính quyền xã đã chủ động đồng hành cùng bà con. Nhiều lớp tập huấn kỹ thuật được tổ chức thường xuyên, hướng dẫn từ khâu chọn giống, bón phân, cắt tỉa đến phòng trừ sâu bệnh bằng phương pháp sinh học. Nhờ đó, người nông dân vốn quen cách làm truyền thống nay có thêm kiến thức khoa học, ngày càng tự tin mở rộng diện tích trồng.

Bước ngoặt lớn đến vào năm 2016, khi Cai Kinh đưa vào áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Đây không chỉ là sự thay đổi trong cách trồng, mà còn là thay đổi trong tư duy sản xuất. Cây na giờ đây không còn đơn thuần là loại cây ăn quả để bán tại chợ quê, mà đã trở thành sản phẩm hàng hóa chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.

Ngày càng có nhiều mô hình làm ăn hiệu quả từ cây na, tiêu biểu như gia đình ông Nông Văn Lợi ở thôn Đồng Ngầu. Hiện ông sở hữu hơn 2.500 gốc na, mỗi năm thu hoạch trên 10 tấn quả, mang về thu nhập hơn 500 triệu đồng. Nếu trước đây nguồn thu chỉ đủ lo toan sinh hoạt, thì nay nhờ vườn na, kinh tế gia đình đã ổn định, con cái được học hành đầy đủ, cuộc sống ngày càng sung túc, ấm no.

Không chỉ một vài hộ, mà cả cộng đồng cùng thay đổi. Đến nay, toàn xã Cai Kinh có 828 ha na, trong đó hơn 500 ha sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP. Mỗi năm, sản lượng đạt trên 62.000 tấn, đem lại thu nhập bình quân 200 triệu đồng/hộ, thậm chí nhiều hộ thu về cả tỷ đồng. Đây là bước tiến vượt bậc của một xã miền núi vốn trước kia quanh năm lam lũ.

Liên kết sản xuất, xây dựng thương hiệu na Cai Kinh

Hiệu quả kinh tế từ cây na đã đặt ra yêu cầu mới, sản xuất không chỉ nhiều mà còn phải bền vững, có thương hiệu, có thị trường tiêu thụ ổn định. Chính quyền xã Cai Kinh đã chủ động vận động, hỗ trợ người dân thành lập hợp tác xã, tổ hợp tác. Hiện toàn xã có 3 hợp tác xã trồng na, trong đó nhiều đơn vị xây dựng sản phẩm OCOP đạt chuẩn 3-4 sao.

Điểm đặc biệt là người dân đã thay đổi tư duy làm nông. Họ không chỉ chăm cây, chăm quả, mà còn chú trọng khâu xây dựng thương hiệu. Những quả na được gắn tem truy xuất nguồn gốc, đóng hộp đẹp mắt với logo “Na Cai Kinh”. Nhờ vậy, sản phẩm không chỉ tiêu thụ mạnh trong tỉnh Lạng Sơn mà còn mở rộng ra nhiều thị trường lớn như Hà Nội, Bắc Ninh, Quảng Ninh.

Bên cạnh giống na dai truyền thống, người dân còn mạnh dạn đưa vào trồng các giống na mới có giá trị kinh tế cao như na Thái, na sầu riêng. Mới chỉ sau 3 năm, diện tích đã đạt 40 ha, sản lượng hơn 100 tấn mỗi năm. Đây được xem là hướng đi đầy triển vọng, giúp đa dạng hóa sản phẩm, tránh phụ thuộc vào một loại cây duy nhất.

Ông Lê Quốc Hưng, Tổ trưởng Tổ hợp tác na Thái, na sầu riêng, cho biết, tổ hợp tác được thành lập năm 2024 với 38 thành viên. Hiện diện tích na Thái, na sầu riêng của tổ hợp tác khoảng 25 ha. Đây là các giống na cho hiệu quả kinh tế cao, chính vì vậy nhiều hộ dân trên địa bàn xã đang mở rộng diện tích, hiện tổ hợp tác đã xây dựng chuỗi liên kết sản phẩm, sản lượng na Thái, na sầu riêng của tổ hợp tác đạt trên 100 tấn/năm.

Không dừng ở đó, xã Cai Kinh còn chú trọng công tác xúc tiến thương mại. Hằng năm, sản phẩm na Cai Kinh đều được mang đi giới thiệu tại các hội chợ trong và ngoài tỉnh, đồng thời quảng bá mạnh mẽ trên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội. Với chất lượng ổn định và hình thức bắt mắt, thương hiệu Na Cai Kinh dần chiếm lĩnh niềm tin của người tiêu dùng, trở thành một trong những đặc sản nổi bật của xứ Lạng.

Thành quả rõ nét nhất chính là sự đổi thay trong đời sống người dân. Nếu như trước kia tỷ lệ hộ nghèo của xã còn cao, thì đến hết năm 2024 chỉ còn 2,23%. Thu nhập bình quân đầu người đạt 55 triệu đồng/năm - một con số đáng mơ ước đối với một xã miền núi. Những con đường bê tông nối liền các thôn bản, nhiều ngôi nhà khang trang mọc lên, trẻ em được đến trường đầy đủ… Tất cả là minh chứng sống cho hiệu quả từ mô hình phát triển cây na.

Na Cai Kinh ngày nay không chỉ là một loại quả ngọt, mà còn là biểu tượng của tinh thần vượt khó, đổi mới tư duy sản xuất, khẳng định bản lĩnh của người nông dân vùng cao Lạng Sơn. Từ những gốc na trên núi đá vôi khô cằn, bà con đã làm nên thương hiệu, tạo sinh kế bền vững, góp phần vào công cuộc xây dựng nông thôn mới, đưa Cai Kinh ngày càng phát triển giàu đẹp.