Na Son hồi sinh: Từ những mái nhà mới đến mùa ớt đầu tiên sau lũ

Những ngày tháng 11, chúng tôi trở lại Na Son - Điện Biên. Con đường dẫn vào trung tâm xã vẫn còn lổn nhổn sỏi đá, nhiều đoạn trơ ra những mảng đất đỏ như những vết thương chưa kịp lành.

Nhưng chúng tôi lại mang cảm giác nghẹn ngào xúc động khi nhìn thấy giữa màu đất đá ấy, thấp thoáng những mái nhà mới, những vạt nương đang được người dân xới xáo để chuẩn bị gieo hạt. Sau cơn lũ quét kinh hoàng đầu tháng 8/2025, nơi đây tưởng như đã chìm trong tang thương, nhưng Na Son lại đang bước qua “mùa đau thương” bằng một sức sống lạ kỳ, lặng lẽ mà bền bỉ.

Những căn nhà mới hiện hữu từ gian khó

Từ đường liên thôn vào bản Suối Lư 3, xã Na Son, tỉnh Điện Biên chúng tôi phải gửi xe lại bên đường, tiếp tục đi bộ theo con dốc cao và nhỏ. Cơn mưa đêm hôm trước khiến mặt đường trơn nhớt, mỗi bước đi là một lần lấm lem bùn đất. Trong khoảnh khắc ấy, tôi chợt nghĩ đến những người lính đã bám vào từng triền dốc này, gùi từng bao cát, từng tấm tôn, từng bó thép để dựng lại mái nhà cho những hộ dân mất trắng sau trận lũ.

Trong căn nhà mới gần 50 m², anh Quàng Văn Chung và vợ đón chúng tôi bằng nụ cười tươi mới mà ánh mắt vẫn còn ẩn những nỗi ám ảnh chưa kịp nguôi. “Trước đây, chúng tôi ở bản Suối Lư 3 nhưng sau trận lũ ấy… không còn gì” giọng anh chùng xuống. “May mắn thay, chúng tôi được tỉnh, chính quyền địa phương và Bộ Chỉ huy Quân sự hỗ trợ xây cho vợ chồng tôi căn nhà mới này. Có chỗ ở an toàn, chúng tôi như được sống lại.”

Anh Chung thuộc hộ nghèo, có 4 con nhỏ, trong đó 2 con đang tuổi ăn học. Giữa gian nhà còn thơm mùi sơn mới, chị vợ rót chén nước ấm, chia sẻ: "Chúng tôi rất xúc động khi có nơi ở mới, kiên cố. Đây chính là điểm tựa để chúng tôi tiếp tục vượt qua hoàn cảnh khó khăn, vực dậy ổn định cuộc sống". 

Anh Nguyễn Khắc Trịnh, Phó Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy phòng thủ khu vực III xã Na Son chỉ tay lên căn nhà mới. Anh kể, lúc triển khai lực lượng hỗ trợ dân, trời mưa dầm nhiều ngày, đường vào nhỏ hẹp, lầy lội. “Có đoạn chỉ đủ cho một người đi, nên mỗi lần vận chuyển vật liệu phải chia nhỏ, cứ từng đoàn, hai chiến sĩ gùi một bao cát, rồi lại quay xuống lấy tiếp. Vất vả lắm, nhưng nghĩ đến cảnh bà con mất nhà, anh em chỉ có một suy nghĩ: Phải làm nhanh nhất có thể.”

Chia tay gia đình anh Chung, chúng tôi ghé thăm chị Lò Thị Tân, phụ nữ người Khơ Mú, mẹ đơn thân nuôi con nhỏ. Ngôi nhà cũ của chị bị lũ cuốn đi, hai mẹ con tá túc nhà họ hàng suốt tháng trời. Giờ đây, trong căn nhà mới khang trang, gương mặt chị Tân sáng lên: “Tôi chưa bao giờ nghĩ mình có được ngôi nhà như thế này. Cảm ơn các cấp, cảm ơn bộ đội nhiều lắm.”

Hai căn nhà ấy chỉ là phần nhỏ trong tổng số 80 căn nhà được xây mới và 241 căn được sửa chữa sau mưa lũ ảnh hưởng tới các xã Na Son, Tìa Dình, Xa Dung. Không chỉ dựng lại chỗ ở, lực lượng quân đội đã huy động tới 26.460 ngày công cùng chính quyền địa phương giúp người dân di dời, dựng nhà, thu dọn đất đá, khắc phục từng đoạn đường, từng con mương nước.

Nhớ lại buổi gặp Đại tá Trịnh Đức Thiêm, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Điện Biên trước khi vào bản, đồng chí chia sẻ: “Chúng tôi xác định mục tiêu cao nhất là để bà con sớm ổn định nơi ở và cuộc sống. Nhà phải kiên cố, phù hợp phong tục. Mỗi căn nhà là một điểm tựa niềm tin, để người dân yên tâm sản xuất trở lại.”

Và đúng như lời anh nói, những mái nhà mới dù đơn sơ nhưng đã trở thành minh chứng rõ nhất cho sức mạnh đoàn kết quân – dân và sự hiện diện đầy trách nhiệm của Đảng, Nhà nước trong lúc khó khăn nhất.

Những con số biết nói sau trận lũ lịch sử

Đêm 31/7 rạng sáng 1/8/2025, trận mưa lớn đã gây ra lũ quét và sạt lở đất trên diện rộng. Na Son, Xa Dung, Tìa Dình, Mường Luân, Pú Nhi… chìm trong nỗi đau đất đá đổ xuống. 10 người chết, 14 người bị thương, hàng nghìn căn nhà và nhiều công trình giao thông, thủy lợi, trường học hư hỏng. Riêng Na Son có 539 hộ với hơn 1.700 nhân khẩu bị ảnh hưởng; tổng thiệt hại ước tính trên 300 tỷ đồng.

Giữa vùng đất vừa đi qua tang thương, những luống đất mới đang chờ ngày được đánh thức bởi những mầm xanh nhỏ bé. Tôi cảm nhận rõ ràng trong ánh mắt người dân không chỉ là hy vọng, mà còn là sự tự tin: Họ không đợi, không buông xuôi mà tiếp tục đứng lên với sự giúp đỡ, động viên của chính quyền các cấp.

Na Son vốn là xã có tổng diện tích gieo trồng cây lương thực gần 1.755 ha, sản lượng hơn 690 tấn mỗi năm. Nhưng thiên tai đã khiến 168 ha lúa và cây lương thực bị hư hại không thể khắc phục; 6,8 ha lạc đỏ; 35,8 ha sắn bị thiệt hại; 113 gia súc (99 lợn, 6 bò, 8 dê); 3.212 gia cầm bị cuốn trôi... Những con số ấy không chỉ là thiệt hại kinh tế mà còn là nỗi đau của từng mái nhà, từng nương rẫy mất trắng.

Nhưng chính từ mất mát ấy, Na Son lựa chọn cách đi mới: Chuyển đổi cơ cấu cây trồng sang các loại ngắn ngày, dễ phục hồi, tạo thu nhập nhanh như ớt, ngô, lạc… Trong đó cây ớt được xem là mô hình “cứu sinh”, nếu thành công sẽ trở thành hướng phát triển bền vững.

Dẫn chúng tôi tới những thửa đất đang được bà con xới xáo để chờ đợi ngày gieo hạt, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Na Son Lò Đại Nghĩa chia sẻ: “Xã cũng đang phối hợp các lực lượng hỗ trợ, khôi phục những diện tích còn khả năng canh tác, đồng thời sửa chữa các công trình, đường nội đồng để tạo điều kiện sản xuất cho người dân”.

Đôi bàn tay còn nấm đất trên thửa ruộng, chị Tòng Thị Tiên nói với chúng tôi trong niềm hy vọng: “Gần 2.000m² ruộng lúa nhà tôi bị cuốn sạch. Tưởng đâu mất trắng cả năm. Nhưng được xã tuyên truyền sẽ hỗ trợ cây ớt trồng ngắn ngày, có nơi bao tiêu luôn, chúng tôi mừng lắm và đang chuẩn bị đất chờ nhận giống.”

Ở bên kia thửa ruộng, anh Lò Văn Phục cũng bày tỏ niềm vui: “Thiệt hại nặng lắm các anh, chị ạ. Biết xã hỗ trợ cây ớt thì gia đình tôi quyết không trồng cây gì khác. Trồng cây có thu nhập nhanh để còn gượng dậy.”

Theo Phó Bí thư Lò Đại Nghĩa, Na Son đã ban hành Nghị quyết 05-NQ/ĐU ngày 15/8/2025 về phát triển cây ớt trên diện tích ruộng bị ngập, vùi lấp không còn khả năng phục hồi. Kế hoạch vụ này là hơn 11ha ớt, trồng thí điểm tại một số bản theo đăng ký của người dân, nếu hiệu quả sẽ mở rộng toàn xã. Điều đáng mừng là doanh nghiệp cung ứng giống đã cam kết bao tiêu đầu ra, cung cấp phân bón ban đầu, hướng dẫn kỹ thuật. “Chúng tôi muốn bà con có nguồn thu nhanh. Cây ớt chỉ trong 2 -3 tháng cho thu hoạch, năng suất tốt có thể tạo thành chuỗi hàng hóa”, anh Nghĩa nói.

Đi giữa cánh đồng chiều, nghe tiếng cuốc đất vang lên lẫn trong tiếng nói cười của bà con, tôi hiểu rằng sự hồi sinh không phải là chuyện xa xôi. Nó bắt đầu từ những điều nhỏ bé như thế, khi một luống đất được lật lên, một hạt ớt được gieo xuống, cuộc sống của người dân sẽ có nhiều hy vọng.

Na Son hôm nay đã có niềm tin đã trở lại, niềm hy vọng đã được gieo. Và sau cùng, có sự đồng lòng giữa chính quyền, người dân, các lực lượng hỗ trợ, tạo nên một sức mạnh chẳng thiên tai nào xóa nổi.

Khi hoàng hôn buông xuống, bản nhỏ hiện lên dưới lớp sương mỏng, những mái nhà mới lấp ló ánh đèn vàng. Tôi đứng trên dốc, nghe tiếng bà con gọi nhau chuẩn bị cho một vụ ớt mới. Tiếng nói cười hòa vào tiếng suối, vào tiếng gió rì rào qua những ngọn cây. Đó là âm thanh của sự sống, âm thanh của một vùng đất đang hồi sinh. Và trong khoảnh khắc ấy, tôi biết Na Son sẽ lại xanh lên, từ những căn nhà mới, từ những cây ớt đầu mùa và từ nghị lực của những con người chưa bao giờ chịu khuất phục trước thiên nhiên.