Doanh nghiệp không thể chủ quan
Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) vừa công bố danh sách cảnh báo điều tra phòng vệ thương mại mới nhất. Theo đó, đang có tới 27 mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ cao bị điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại sang các thị trường như: Hoa Kỳ, EU, Úc, Ấn Độ, Canada... Bao gồm nhóm sản phẩm khá đa dạng, từ gỗ và sản phẩm gỗ, thép và các sản phẩm thép, nhôm, kính nổi, sợi polyester, thủy tinh nghiền, đến các mặt hàng như lốp xe tải, máy giặt dân dụng cỡ lớn và tháp điện gió bằng thép.
Phạm vi điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam ngày càng mở rộng. Ảnh minh họa
Thống kê từ Cục Phòng vệ thương mại hiện đã có 293 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, trong đó nhiều nhất là các vụ việc chống bán phá giá. Các quốc gia thường xuyên khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại với hàng hóa nhập khẩu Việt Nam nhiều nhất bao gồm Hoa Kỳ, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Canada.
Theo bà Nguyễn Trang Nhung - Phòng Pháp chế, Cục Phòng vệ thương mại, xu hướng điều tra ngày càng khắt khe, không chỉ mở rộng phạm vi sản phẩm mà còn gia tăng mức độ phức tạp. Các vụ việc thường có tính chất “kép” hoặc “chùm”, áp dụng nhiều biện pháp hoặc điều tra cùng lúc nhiều sản phẩm thuộc một ngành hàng. Bên cạnh đó, phạm vi điều tra ngày càng mở rộng với những nội dung mới như xem xét riêng phạm vi sản phẩm khỏi điều tra chống lẩn tránh, điều tra trợ cấp định giá thấp tiền tệ hay trợ cấp xuyên quốc gia.
Đặc biệt, do Hoa Kỳ chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường nên thường sử dụng chi phí từ nước thứ ba để tính toán giá trị thông thường, dẫn đến mức thuế chống bán phá giá áp dụng cho hàng Việt Nam cao hơn đáng kể. Ngoài Hoa Kỳ, một số nước như Canada, Mexico, Brazil cũng áp dụng cơ chế tương tự, điều tra kinh tế phi thị trường trong các vụ việc chống bán phá giá.
Không chỉ dừng lại ở các mặt hàng xuất khẩu lớn, thời gian qua nhiều sản phẩm có kim ngạch nhỏ cũng đã trở thành đối tượng bị điều tra. Ví dụ, mặt hàng canxi cacbonat xuất khẩu từ Việt Nam sang thị trường Ấn Độ dù có kim ngạch khiêm tốn nhưng vẫn bị khởi xướng điều tra. Điều này cho thấy nguy cơ có thể đến từ bất kỳ ngành hàng nào, đòi hỏi doanh nghiệp không thể chủ quan.
Chuẩn bị tâm thế ứng phó
Trước xu thế gia tăng các vụ việc phòng vệ thương mại, Cục Phòng vệ thương mại đánh giá, thời gian qua doanh nghiệp Việt Nam đã có bước tiến quan trọng về nhận thức, nhiều doanh nghiệp đã chủ động ứng phó, thành lập đội ngũ chuyên trách, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và thiết lập kênh liên hệ với luật sư một cách hiệu quả. Hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cũng đóng vai trò tích cực trong việc hỗ trợ thông tin, góp phần giúp doanh nghiệp kịp thời chuẩn bị và có chiến lược ứng phó phù hợp.
Nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp, gần 50% số vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng đã được chấm dứt, giúp nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam tránh bị áp thuế bất lợi. Đơn cử, các quốc gia như Úc, Ấn Độ, Malaysia, Indonesia đã chấm dứt lệnh áp thuế hoặc điều tra đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam, từ ống thép, ván gỗ MDF đến nhôm ép.
Hoa Kỳ cũng đã từ chối nhiều yêu cầu điều tra chống lẩn tránh từ phía ngành sản xuất nội địa và kết luận rằng một số sản phẩm thép dây không gỉ, ống thép của Việt Nam không lẩn tránh thuế phòng vệ thương mại. Nhiều vụ việc khác, doanh nghiệp Việt Nam như cá tra, basa, tôm, lốp xe… đã được áp thuế bằng 0 hoặc mức thấp, tạo lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các nước xuất khẩu khác.
Tuy nhiên, khó khăn vẫn còn rất lớn. Bởi, theo Cục Phòng vệ thương mại, quy định phòng vệ thương mại tại các quốc gia thường xuyên thay đổi, cập nhật và có độ phức tạp cao. Việc nhiều nước tiếp tục coi Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường cũng làm tăng gánh nặng thuế cho doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, nguồn lực và cơ chế phối hợp trong nước vẫn còn hạn chế, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ, chưa đủ điều kiện để tham gia đầy đủ và hiệu quả vào quá trình điều tra. Thậm chí, ngay cả những doanh nghiệp lớn đôi khi cũng chưa dành sự tập trung cần thiết cho các vụ việc phòng vệ thương mại, dẫn đến bị động và kết quả không như mong muốn.
Từ thực tế đó, Cục Phòng vệ thương mại khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường phối hợp, cung cấp thông tin kịp thời cho doanh nghiệp, đồng thời hoàn thiện khung pháp lý và chính sách hỗ trợ. Các hiệp hội ngành hàng cần phát huy vai trò đại diện, làm cầu nối giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý và là tiếng nói chung trong các vụ việc phòng vệ thương mại.
Đặc biệt, doanh nghiệp cần chủ động trang bị kiến thức cơ bản về phòng vệ thương mại, duy trì kênh liên lạc thường xuyên với hiệp hội, nhà xuất khẩu và cơ quan quản lý, đồng thời chuẩn bị nguồn lực thuê luật sư khi cần thiết. Sự chủ động, minh bạch trong dữ liệu và hợp tác chặt chẽ với cơ quan điều tra sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao khả năng thắng lợi trong các vụ việc phòng vệ thương mại.
Chia sẻ với Báo Công Thương, ông Bùi Trung Thướng - Tham tán thương mại, Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ cho rằng, tại thị trường Ấn Độ, bên cạnh nguy cơ điều tra phòng vệ thương mại doanh nghiệp Việt Nam còn phải đối mặt với nhiều quy định về tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa nhằm hạn chế nhập khẩu. Ngoài ra, ngay cả những mặt hàng nhỏ cũng có thể trở thành đối tượng điều tra, nên doanh nghiệp cần sẵn sàng dữ liệu minh bạch, chuẩn bị tâm thế ứng phó để không bị “sốc” khi nhận thông báo khởi xướng.
Phòng vệ thương mại đã trở thành một phần tất yếu của thương mại quốc tế. Với hàng hóa Việt Nam, số vụ điều tra gia tăng là hệ quả tất yếu của quá trình mở rộng xuất khẩu. Doanh nghiệp vì thế cần thích ứng linh hoạt và trang bị kiến thức, nâng cao năng lực cạnh tranh, để từ đó chủ động ứng phó, hợp tác chặt chẽ với cơ quan quản lý và hiệp hội nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng, đồng thời nâng cao uy tín hàng hóa Việt trên thị trường toàn cầu.
Mới đây, Cục phòng vệ thương mại đã tổ chức hội thảo phổ biến văn bản pháp luật mới cho các ngành thép, dệt may, doanh nghiệp sản xuất và xuất nhập khẩu tại Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Phòng, Hưng Yên và một số tỉnh miền Bắc.
Bà Trần Đỗ Quyên - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại đã chỉ rõ thách thức mà doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực phía Bắc đang phải đối mặt từ các vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng đối với nhiều ngành hàng xuất khẩu chủ lực.
Theo đó, việc tổ chức các sự hội nghị phổ biến chính sách về phòng vệ thương mại nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nắm bắt các xu hướng về phòng vệ thương mại, cũng như chuẩn bị sẵn sàng các biện pháp ứng phó.
Thời gian tới, Cục Phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị liên quan để hỗ trợ doanh nghiệp trong công tác phòng vệ thương mại, giảm thiểu rủi ro, bảo vệ ngành sản xuất trong nước, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.