Xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc, thách thức vẫn lớn
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 7 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng, nhưng mức tăng chỉ ở mức khiêm tốn 3,6%. Nguyên nhân chủ yếu là sự sụt giảm kéo dài của một số mặt hàng chủ lực, bao gồm rau quả đạt 1,64 tỷ USD (giảm 24%) và gỗ cùng sản phẩm gỗ đạt 875,8 triệu USD (giảm 17%).
Trung Quốc vẫn là thị trường lớn đầy tiềm năng đối với hàng hóa nông, lâm, thủy sản Việt Nam. Ảnh: Minh họa
Ông Nông Đức Lai - Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc - cho biết, với quy mô nhập khẩu hàng năm đạt khoảng 2.500 tỷ USD, trong đó nông sản chiếm từ 210 - 230 tỷ USD, Trung Quốc vẫn là thị trường lớn đầy tiềm năng đối với hàng hóa nông, lâm, thủy sản Việt Nam. Là nước láng giềng với nhiều lợi thế về khoảng cách và chi phí vận tải, Việt Nam hiện được Trung Quốc mở cửa thị trường cho hơn một chục loại nông sản, cùng nhiều mặt hàng nông thủy sản khác được trao đổi theo thương mại truyền thống.
Bên cạnh việc duy trì thị trường truyền thống, việc đa dạng hóa nguồn cung cũng đang được các quốc gia chú trọng. Trung Quốc là thị trường tiêu dùng lớn, các nước có thế mạnh sản xuất nông, lâm, thủy sản đều nỗ lực khai thác cơ hội này. Phía Trung Quốc đối xử bình đẳng với tất cả các đối tác, dựa trên các quy tắc và luật lệ quốc tế, sẵn sàng mở cửa nếu sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và kỹ thuật.
Chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc đã mở cửa thị trường cho khoảng 15 sản phẩm nông, lâm, thủy sản từ gần 20 quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm sầu riêng của Campuchia, dừa tươi của Malaysia, chuối tiêu của Colombia, xoài của Ecuador, hạt điều của Gambia, thủy sản tự nhiên từ New Zealand, Brazil, Kenya, Đan Mạch, Hy Lạp, Faroe, thủy sản nuôi trồng từ Ả Rập, Croatia, Thái Lan, Lào, cùng yến thô và tinh từ Campuchia, cùng nhiều loại phụ phẩm nông thủy sản khác.
Song song với việc mở cửa thị trường, Trung Quốc cũng tăng cường quản lý, giám sát hàng hóa nhập khẩu, tập trung vào chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra thực tế tại các cơ sở sản xuất thực phẩm nước ngoài, hoàn thiện công tác đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm, và áp dụng chế tài mạnh mẽ đối với các vi phạm, bao gồm tạm dừng nhập khẩu.
Việt Nam là một trong những đối tác cung ứng nông, thủy sản lớn cho thị trường Trung Quốc, nhưng cũng nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ sản phẩm bị cảnh báo cao. Mặc dù các sản phẩm nông, thủy sản Việt Nam bị cảnh báo đã có cải thiện nhờ nỗ lực tuyên truyền, giám sát và chế tài từ phía cơ quan chức năng, mức cảnh báo vẫn còn ở mức cao, đòi hỏi tiếp tục nâng cao chất lượng, an toàn và tuân thủ quy định nhập khẩu.
Nâng cao năng lực cạnh tranh, giải pháp cho nông sản Việt sang Trung Quốc
Trong bối cảnh xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng nhưng còn khiêm tốn, việc nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng sản phẩm trở thành nhiệm vụ cấp thiết đối với doanh nghiệp Việt Nam.
Ông Nông Đức Lai khuyến nghị doanh nghiệp cần tập trung vào một số giải pháp chiến lược. Thứ nhất, nâng cao chất lượng và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế là yếu tố then chốt. Doanh nghiệp cần kiểm soát toàn bộ chuỗi sản xuất, từ nuôi trồng, chế biến, bảo quản đến xuất khẩu, đồng thời nắm rõ các quy định về chất lượng, bao bì đóng gói và truy xuất nguồn gốc.
Thứ hai, đầu tư công nghệ trong sản xuất và chế biến là cách để nâng giá trị gia tăng cho sản phẩm. Hiện nay, việc chuyển đổi từ sản phẩm thô sang thành phẩm tinh có giá trị cao diễn ra còn chậm, do đó doanh nghiệp cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để vừa tăng giá trị, vừa giảm rủi ro khi nông sản vào chính vụ.
Thứ ba, doanh nghiệp nên đẩy mạnh xúc tiến thương mại, khai thác các thị trường nội địa và khu vực phía Bắc, Tây Bắc Trung Quốc. Đây là các địa phương có mức sống cao, nhu cầu tiêu dùng lớn với thực phẩm cao cấp, rau quả nhiệt đới, tạo cơ hội mở rộng thị phần.
Thứ tư, đa dạng hóa sản phẩm, chú trọng mẫu mã, bao bì và xây dựng thương hiệu là những yếu tố không thể bỏ qua. Doanh nghiệp cần nghiên cứu xu hướng tiêu dùng để phát triển sản phẩm phù hợp, đồng thời xem việc xây dựng, đăng ký thương hiệu là ưu tiên ngay từ khi thâm nhập thị trường.
Thứ năm, đầu tư dài hạn vào hệ thống kho lạnh và logistics sẽ giúp bảo quản sản phẩm, giảm tỷ lệ hư hỏng và giải quyết tình trạng thiếu hụt ngoài mùa vụ, nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Trước bối cảnh thị trường Trung Quốc tiếp tục là điểm đến quan trọng cho nông sản Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết, Bộ sẽ tiếp tục triển khai nhiều hành động thiết thực nhằm mở rộng xuất khẩu, nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm.
Một trong những ưu tiên là đề xuất Trung Quốc cấp phép chính ngạch cho các mặt hàng nông sản có thế mạnh của Việt Nam, như thịt gia súc, thịt gia cầm, đồng thời nghiên cứu phương án nhập khẩu chính ngạch một số mặt hàng khác. Việc này nhằm hạn chế tình trạng nhập lậu và nâng cao chất lượng hàng hóa nhập khẩu.
Bộ cũng tận dụng các cơ chế hợp tác song phương để duy trì đối thoại cấp cao, tận dụng công nghệ, vốn từ phía Trung Quốc hỗ trợ phát triển sản xuất trong nước. Bên cạnh đó, các hoạt động kết nối doanh nghiệp hai nước, đặc biệt ở khu vực biên giới và cửa khẩu, được tăng cường nhằm thúc đẩy xuất khẩu trái cây, thủy sản và các mặt hàng nông sản khác.
Một chiến lược dài hạn được chú trọng là xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam, giúp người tiêu dùng Trung Quốc và quốc tế dễ nhận diện sản phẩm. Bộ cũng tiếp tục triển khai xây dựng mã số vùng trồng, vùng nuôi đáp ứng yêu cầu nhập khẩu của Trung Quốc, đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu có giá trị cao.
Ngoài ra, việc nắm bắt thông tin kịp thời và thích ứng linh hoạt với các thay đổi chính sách, quy định thị trường được Bộ chú trọng, đảm bảo thông tin được phổ biến định kỳ đến doanh nghiệp và người sản xuất, góp phần nâng cao hiệu quả xuất khẩu và chất lượng sản phẩm.
Trong bối cảnh xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sang Trung Quốc tăng trưởng khiêm tốn, các chuyên gia và Bộ Nông nghiệp và Môi trường khuyến nghị, doanh nghiệp Việt tập trung nâng cao chất lượng, ứng dụng công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm, xây dựng thương hiệu và cải thiện logistics để khai thác hiệu quả thị trường tiềm năng này.