Chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu trong đó có lĩnh vực báo chí, mang đến nhiều tiện ích trong sản xuất nội dung, cá nhân hóa thông tin và phân tích dữ liệu, nhưng đồng thời cũng đặt ra nguy cơ về sự thay thế vai trò của con người trong hoạt động báo chí. Trong dòng chảy đó, các nhà báo trẻ, đại diện cho thế hệ tiếp nối, đang là lực lượng tiên phong, góp phần làm mới tư duy, phương thức làm báo và chủ động thích nghi để không bị bỏ lại phía sau.
AI là cơ hội, không phải thách thức
Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, nhà báo Lê Tường Vân (sinh năm 1998), Báo Lao Động cho biết, là một nhà báo trẻ, tôi luôn coi việc không ngừng tìm tòi, học hỏi và cập nhật các xu hướng công nghệ mới, đặc biệt là ứng dụng AI trong công việc và cuộc sống là điều tất yếu. Thực tế, AI đã trở thành một công cụ hỗ trợ đắc lực trong quá trình tác nghiệp của tôi.
Nhà báo Lê Tường Vân, Báo Lao Động. Ảnh: NVCC
Cụ thể, để hoàn thiện một tin bài gửi đến độc giả, nhà báo phải trải qua nhiều khâu: Từ tìm kiếm thông tin, phỏng vấn, đọc tài liệu, dịch các nguồn tin nước ngoài, tách băng ghi âm, đến biên tập và hoàn chỉnh nội dung.
"Trước đây, khi chưa có sự hỗ trợ của AI, hầu hết các công đoạn này đều được thực hiện thủ công, đòi hỏi rất nhiều thời gian và công sức. Ngày nay, AI giúp tôi tiết kiệm đáng kể thời gian nhờ khả năng bóc tách thông tin từ văn bản, dịch tài liệu nhanh chóng, thậm chí là tự động chuyển đổi lời nói từ các cuộc phỏng vấn thành văn bản. Bên cạnh đó, nhiều nền tảng công nghệ còn hỗ trợ phóng viên sản xuất các sản phẩm báo chí đa phương tiện một cách nhanh chóng và hiệu quả”, nhà báo Tường Vân nói.
Tuy nhiên, nhà báo Tường Vân khẳng định, AI sẽ không bao giờ có thể thay thế được nhà báo. Bởi lẽ, nhà báo không chỉ đơn thuần là người đưa tin, mà còn là người phản biện xã hội, kiểm chứng và thẩm định thông tin. Đồng thời mang đến những góc nhìn mới, đa chiều, vừa cung cấp thông tin trung thực, vừa hướng đến các giá trị nhân văn và lợi ích cộng đồng.
“Tôi không lo ngại AI thay thế nghề báo, mà ngược lại, coi đó là cơ hội giúp mỗi phóng viên, tự động hóa những công việc mang tính kỹ thuật, từ đó tập trung nhiều hơn cho việc nâng cao chất lượng nội dung và tiếp cận độc giả một cách sâu sắc hơn”, nhà báo Tường Vân nói.
Tuy vậy, cũng cần nhìn nhận rằng, việc quá phụ thuộc vào AI có thể khiến khả năng tư duy của người làm báo bị mai một. Điều này là vô cùng nguy hiểm, đặc biệt khi phải xử lý những tình huống bất ngờ hay sự kiện mang tính nhạy cảm.
Vì vậy, bên cạnh việc cập nhật công nghệ, nhà báo Tường Vân luôn ý thức rằng bản thân phải không ngừng học hỏi, làm giàu tri thức mỗi ngày để không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn ngày một thực hiện tốt hơn sứ mệnh cao quý của người làm báo trong thời đại số.
“Giữ màu” ngòi bút giữa thời đại AI
Cũng trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, nhà báo Nguyễn Thế Hưng (sinh năm 1994), Báo điện tử Dân trí chia sẻ, AI đang bùng nổ mạnh trong lĩnh vực báo chí. Nhiều người lo ngại rằng nếu phụ thuộc vào AI, ngòi bút của phóng viên sẽ cùn mòn…. Song, AI nên được xem như máy tính cầm tay trong tính toán dùng để tính nhanh, chính xác, hỗ trợ công việc chứ không thể thay thế tư duy, cảm xúc và bản sắc ngòi bút của mỗi phóng viên.
Nhà báo Thế Hưng cho rằng, AI không thể thay thế cảm xúc của mỗi cây bút. Ảnh: NVCC
“Rất nhiều cộng tác viên trẻ đã dùng AI hỗ trợ, nhưng để hiệu quả, họ cần tạo ra những AI “thấu hiểu” phong cách viết của mình. Quan trọng là sử dụng AI có chọn lọc, chỉnh sửa phù hợp để tránh ngô nghê, sáo rỗng”, nhà báo Thế Hưng nói.
Sự ra đời của Google VEO 3 mở ra một cuộc cách mạng mới trong lĩnh vực dựng video báo chí. Nhà báo Thế Hưng cho rằng, nếu phóng viên nắm vững công cụ này, hoàn toàn có thể tạo ra những video sinh động từ dữ liệu thô. Trong xu thế báo chí đa phương tiện, AI đang trở thành trợ thủ đắc lực, giúp phóng viên linh hoạt hơn khi vừa viết bài, chụp ảnh, vừa có thể sản xuất nội dung hình ảnh và video.
“Trong thời đại báo chí đa phương tiện, ai biết ứng dụng AI một cách linh hoạt, biết chụp ảnh, viết bài, dựng video, dẫn chương trình, đọc thu âm, tổ chức sự kiện, kết nối cộng đồng… người đó chắc chắn sẽ có nhiều cơ hội phát triển trong nghề.
Như vậy, mỗi cá nhân phải trang bị cho mình đa kỹ năng để tồn tại. Chính điều này tạo ra áp lực nhưng đồng thời cũng mở ra cơ hội lớn cho những ai nhạy bén và sẵn sàng học hỏi”, nhà báo Thế Hưng khẳng định.
Dù báo chí đang trải qua giai đoạn chuyển mình với nhiều thách thức, người làm báo vẫn vững tin vào giá trị cốt lõi của nghề. Theo nhà báo Thế Hưng, nghề báo sẽ được nhìn nhận đúng đắn hơn trong tương lai, khi những tờ báo thực sự mang lại thông tin có giá trị.
PGS.TS. Đinh Thị Thu Hằng, Viện Trưởng, Viện Báo chí Truyền thông Học viện Báo chí và Tuyên truyền: Trong kỷ nguyên số đầy biến động, nhà báo cần đổi mới mạnh mẽ để thích ứng. Hãy chủ động làm chủ công nghệ, từ việc sử dụng các công cụ làm báo đa phương tiện, phân tích dữ liệu, đến việc tìm hiểu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Đừng ngại thử nghiệm những cách kể chuyện mới, những định dạng nội dung sáng tạo, để thông tin đến với công chúng một cách hiệu quả và hấp dẫn hơn.