Bước chuyển mình sau hơn một thập kỷ gián đoạn
Công ty Điện lực Kansai (Kansai Electric Power) vừa công bố sẽ bắt đầu các cuộc khảo sát cho việc xây dựng một lò phản ứng hạt nhân mới tại nhà máy điện Mihama, tỉnh Fukui, miền tây Nhật Bản. Đây được xem là bước đi cụ thể đầu tiên của Nhật Bản hướng tới việc xây dựng lò phản ứng hạt nhân mới kể từ sau sự cố Fukushima vào năm 2011, sự kiện đã làm rung chuyển ngành năng lượng hạt nhân của đất nước trong suốt hơn một thập kỷ.
Một nhà máy điện hạt nhân tại tỉnh Fukui, miền Trung Nhật Bản của Công ty Điện lực Kansai. Ảnh: Getty Images
Lò phản ứng mới dự kiến sẽ thay thế cho cơ sở cũ đã được lên kế hoạch ngừng hoạt động, trong bối cảnh Nhật Bản tìm cách phục hồi năng lực điện hạt nhân nhằm đáp ứng các mục tiêu an ninh năng lượng và giảm phát thải carbon. Công ty Kansai hiện là nhà vận hành điện hạt nhân lớn nhất cả nước, xét theo số lượng lò phản ứng đang hoạt động.
Thông báo trên đánh dấu một thay đổi chính sách đáng chú ý trong cách tiếp cận của Nhật Bản đối với năng lượng hạt nhân, lĩnh vực từng vấp phải làn sóng phản đối mạnh mẽ sau sự cố tại nhà máy Fukushima Daiichi do Tokyo Electric Power quản lý. Sự cố này đã dẫn đến việc đóng cửa hàng loạt lò phản ứng trên cả nước và làm dấy lên tranh luận kéo dài về vai trò của điện hạt nhân trong tương lai năng lượng của Nhật.
Theo Kansai Electric, các khảo sát sắp tới sẽ bao gồm đánh giá địa hình, điều kiện địa chất và các yếu tố kỹ thuật khác, đồng thời tiến hành tham vấn với người dân địa phương. Đây là một bước đi quan trọng nhằm tạo dựng sự đồng thuận xã hội, yếu tố được coi là then chốt trong mọi dự án hạt nhân tại Nhật Bản kể từ sau năm 2011.
Tại buổi họp báo công bố kế hoạch, ông Hiroaki Kitaura, Giám đốc bộ phận điện hạt nhân của Kansai Electric, cho biết công ty đang xem xét sử dụng loại lò phản ứng nước nhẹ tiên tiến SRZ-1200 cho dự án.
“Xét trên tổng thể hiệu quả chi phí, khả năng vận hành và tuân thủ các tiêu chuẩn quy định mới, chúng tôi tin rằng SRZ-1200 là lựa chọn thực tế nhất,” ông Hiroaki Kitaura thông tin.
SRZ-1200 hiện đang được Tập đoàn Mitsubishi Heavy Industries phát triển, với sự hợp tác của bốn công ty điện lực, bao gồm Kansai Electric và Hokkaido Electric Power. Loại lò phản ứng này được thiết kế nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn mới được áp dụng sau sự cố Fukushima, đồng thời duy trì hiệu suất vận hành cao và khả năng cung ứng ổn định.
Dù chưa đưa ra con số cụ thể về chi phí xây dựng, ông Kitaura cho biết nguồn vốn sẽ được huy động từ nhiều kênh khác nhau như phát hành trái phiếu, vay vốn ngân hàng và các biện pháp tài chính phù hợp khác. “Hiện tại, chúng tôi chưa có kế hoạch phát hành cổ phiếu,” ông nhấn mạnh.
Trước đó, Kansai Electric đã từng bắt đầu nghiên cứu phương án thay thế cho lò phản ứng Mihama số 1 từ cuối năm 2010. Tuy nhiên, sau khi thảm họa Fukushima xảy ra, mọi kế hoạch đều bị đình chỉ. Đến năm 2015, công ty chính thức quyết định ngừng vận hành và tháo dỡ hai lò phản ứng số 1 và số 2 tại Mihama – vốn đã hoạt động từ những năm 1970.
Sứ mệnh phục hồi hạt nhân trong bối cảnh an ninh năng lượng và trung hòa carbon
Việc nối lại kế hoạch xây dựng lò phản ứng mới tại Mihama không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật mà còn là biểu tượng cho một giai đoạn phục hồi của ngành công nghiệp điện hạt nhân Nhật Bản, trong bối cảnh nước này đang đối mặt với những thách thức ngày càng lớn về an ninh năng lượng và biến đổi khí hậu.
Sau thảm họa năm 2011, Nhật Bản buộc phải đóng cửa hầu hết các lò phản ứng hạt nhân để kiểm tra và nâng cấp hệ thống an toàn. Đến nay, một số lò phản ứng đã được tái khởi động sau khi đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt do Cơ quan Quản lý Hạt nhân Nhật Bản (NRA) ban hành. Tuy vậy, tổng công suất điện hạt nhân hiện hoạt động của Nhật chỉ đạt khoảng 12 gigawatt, chưa bằng một phần tư so với mức 54 lò phản ứng trước năm 2011.
Với sự phụ thuộc lớn vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là LNG và than đá, Nhật Bản đang chịu áp lực ngày càng gia tăng trong việc cắt giảm khí thải nhà kính và giảm bớt rủi ro từ biến động thị trường năng lượng toàn cầu. Trong bối cảnh đó, chính phủ Nhật Bản đang dần khôi phục vai trò của điện hạt nhân như một trụ cột trong chiến lược năng lượng dài hạn.
“Với dự báo sẽ thiếu hụt đáng kể nguồn cung điện hạt nhân trong tương lai, việc xây dựng lại năng lực sản xuất thông qua các lò phản ứng thế hệ mới là điều cần thiết – với điều kiện tiên quyết là đảm bảo an toàn tuyệt đối và có được sự đồng thuận của người dân địa phương”, Bộ trưởng Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, ông Yoji Muto, nhấn mạnh trong buổi họp báo cùng ngày với Kansai Electric.
Dự án mới tại Mihama không đơn thuần là sự thay thế về mặt vật lý cho một lò phản ứng đã ngừng hoạt động, mà còn là phép thử về chính sách, công nghệ và xã hội cho tương lai của điện hạt nhân tại Nhật Bản. Nếu thành công, dự án có thể mở đường cho một thế hệ lò phản ứng mới, hiệu quả hơn, an toàn hơn và thân thiện với môi trường hơn, góp phần đưa Nhật Bản tiến gần hơn đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Trong bối cảnh khu vực châu Á đang có xu hướng phát triển điện hạt nhân, với nhiều quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ cân nhắc phát triển hoặc mở rộng năng lực, Nhật Bản cũng cần khẳng định lại vai trò tiên phong về công nghệ và an toàn trong lĩnh vực này. Lò phản ứng SRZ-1200, nếu được triển khai thành công, sẽ là minh chứng cho khả năng phục hồi và cải tiến của ngành công nghiệp hạt nhân Nhật Bản sau một thời kỳ khủng hoảng sâu sắc.