Nông sản miền núi: Gỡ ‘điểm nghẽn’ để đi xa

Ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương đã có những chia sẻ với báo chí xung quanh vấn đề này.

Chính sách hỗ trợ từ Trung ương: "Bệ đỡ" cho nông sản miền núi vươn ra thị trường

- Thưa ông, nông sản ở khu vực miền núi có rất nhiều tiềm năng, lợi thế và cơ hội xuất khẩu. Vậy thời gian qua, Bộ Công Thương đã có những chính sách như thế nào để thúc đẩy xuất khẩu đối với các mặt hàng nông sản miền núi và kết quả đạt được ra sao, thưa ông?

Ông Trần Thanh Hải: Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã chú trọng đưa các sản phẩm nông sản, đặc biệt là từ khu vực đồng bào dân tộc thiểu số vào các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia. Đây là giải pháp giúp các sản phẩm này tìm kiếm thị trường và hỗ trợ bà con nông dân có thêm kinh nghiệm trong việc quảng bá sản phẩm.

Bên cạnh đó, Bộ cũng phối hợp với các doanh nghiệp đầu mối và hợp tác xã - đơn vị đóng vai trò thu mua, hướng dẫn kỹ thuật cho bà con để sản xuất ra sản phẩm đáp ứng yêu cầu chất lượng xuất khẩu, phù hợp với các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do. Các mặt hàng nông sản luôn được chúng tôi ưu tiên trong đàm phán mở cửa thị trường, nhằm tạo điều kiện thuận lợi để sản phẩm tiếp cận thị trường quốc tế.

Nhờ đó, những năm qua, xuất khẩu nông sản khu vực miền núi đã đạt được những kết quả khả quan. Các sản phẩm nông sản từ khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 40% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu nông sản. Bên cạnh sự hỗ trợ của Trung ương, nỗ lực từ các địa phương cũng đóng vai trò rất quan trọng trong thúc đẩy xuất khẩu.

Những thách thức lớn cần vượt qua

- Bên cạnh những kết quả đạt được, theo ông, đâu là những thách thức lớn nhất trong thúc đẩy xuất khẩu nông sản miền núi hiện nay?

Ông Trần Thanh Hải: Tôi cho rằng có ba nhóm thách thức lớn.

Thứ nhất là quy mô sản xuất còn nhỏ, phân tán. Nhiều sản phẩm mang tính đặc thù đã được các địa phương khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số xây dựng thành công như các sản phẩm OCOP, nhưng do nhiều hộ sản xuất nhỏ lẻ, thiếu quy chuẩn chung nên rất khó đảm bảo sự đồng đều về chất lượng, tiêu chuẩn điều kiện tiên quyết khi xuất khẩu.

Thứ hai là hạn chế về hạ tầng phục vụ xuất khẩu. Nhiều khu vực trồng trọt ở miền núi còn thiếu đường sá, kho bãi, kho lạnh, phương tiện vận tải giữ nhiệt độ. Những yếu tố này làm tăng chi phí logistics, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của sản phẩm.

Thứ ba là khâu tiếp thị và xây dựng thương hiệu. Bao bì, đóng gói, nhãn mác ở nhiều nơi chưa được đầu tư bài bản, làm giảm sức hấp dẫn của sản phẩm khi xuất khẩu.

Những chính sách trọng tâm của Bộ Công Thương

- Với những thách thức hiện nay, Bộ Công Thương đang tập trung vào giải pháp nào để kết nối cung cầu, phát triển thị trường xuất khẩu cho nông sản miền núi, thưa ông?

Ông Trần Thanh Hải: Thứ nhất, chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh đàm phán các hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó luôn quan tâm đến nhóm sản phẩm nông sản từ miền núi. Đây là tiền đề quan trọng để tạo điều kiện thị trường thuận lợi cho sản phẩm vươn ra quốc tế.

Thứ hai là xúc tiến thương mại. Nếu FTA là bước mở cửa đầu tiên, thì xúc tiến thương mại là bước đi thiết thực để thị trường biết đến và làm quen với sản phẩm của Việt Nam. Đặc biệt với nông sản, yếu tố thói quen tiêu dùng đóng vai trò lớn nên công tác xúc tiến cần bài bản, tinh tế và lâu dài.

Chúng ta có lợi thế với thị trường Trung Quốc - nơi có thói quen tiêu dùng gần gũi. Nhưng ở các thị trường xa như Nam Á, Trung Đông, Châu Âu vốn ít quen sản phẩm nhiệt đới thì công tác xúc tiến cần sự kiên trì và đầu tư phù hợp.

Thứ ba, Bộ tăng cường cung cấp thông tin qua hệ thống doanh nghiệp, hợp tác xã đang hoạt động tại khu vực miền núi. Qua đó, thông tin về nhu cầu thị trường được truyền tải đến bà con, từ đó điều chỉnh sản xuất phù hợp, nâng cao chất lượng.

Ngoài ra, trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển, chúng tôi tổ chức các chương trình tập huấn cho doanh nghiệp và đầu mối lớn về kinh doanh trên nền tảng số. Đây sẽ là kênh phân phối tiềm năng, nhất là khi khoảng cách địa lý là một thách thức cố hữu với miền núi.

Cần sự vào cuộc chủ động của địa phương

- Một trong những điểm nghẽn lớn của các địa phương miền núi hiện nay là công tác xúc tiến thương mại. Bộ Công Thương sẽ có những giải pháp gì để nâng cao hiệu quả hoạt động này, thưa ông?

Ông Trần Thanh Hải: Hiện Bộ Công Thương đã đưa các sản phẩm nông sản vào chương trình xúc tiến thương mại quốc gia và sẽ tiếp tục duy trì, mở rộng danh mục hỗ trợ. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng nguồn kinh phí của chương trình còn hạn chế, chỉ có thể làm điểm tại một số thị trường hoặc hỗ trợ từng địa phương nhất định.

Chính vì vậy, vai trò chủ động của các địa phương là vô cùng quan trọng. Chính quyền địa phương chính là cầu nối giữa vùng nguyên liệu và các cơ quan trung ương, tổ chức quốc tế. Khi địa phương chủ động, Bộ Công Thương và các bộ ngành khác sẽ có điều kiện phối hợp, hỗ trợ hiệu quả hơn.

Xin cảm ơn ông!

Thực tế cho thấy, những địa phương như Bắc Ninh, Sơn La, Lào Cai, Lạng Sơn… nơi chính quyền đầu tư bài bản cho xúc tiến thương mại, thì nông sản đều có đầu ra ổn định hơn. Bài học từ họ là: chỉ khi địa phương chủ động vào cuộc, liên kết chặt chẽ với Trung ương và doanh nghiệp, mới có thể nâng cao giá trị và mở rộng thị trường bền vững cho nông sản vùng cao.