ODF đang có xu hướng giảm
Thông tin tại Toạ đàm quốc tế: Giới thiệu bản đồ viện trợ Đông Nam Á năm 2025 và một số phân tích về Việt Nam do Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới phối hợp với Viện Lowy (Australia) và Đại sứ quán Australia tại Việt Nam tổ chức vào ngày 30/9, tại Hà Nội cho thấy, tài chính phát triển chính thức cho khu vực Đông Nam Á, bao gồm viện trợ truyền thống, chẳng hạn như viện trợ không hoàn lại và các khoản vay ưu đãi (ODA), cũng như các dòng vốn chính thức khác (OOF) từ các Chính phủ nước ngoài và các tổ chức đa phương đang có xu hướng giảm dần.
Diễn giả thảo luận tại toạ đàm. Ảnh: NH
Cụ thể, theo ông Alexandre Dayant - Trưởng dự án Bản đồ viện trợ Đông Nam Á, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (Viện Lowy - Australia): Tổng ODF năm 2023 vào khu vực Đông Nam Á tăng nhẹ, đạt 29 tỷ USD, tăng từ 26,5 tỷ USD vào năm 2022, nhưng vẫn thấp hơn rất nhiều so với mức trước đại dịch Covid-19 là 33 tỷ USD.
Dựa trên các thông báo gần đây, báo cáo Bản đồ viện trợ Đông Nam Á dự báo, tổng ODA cho Đông Nam Á sẽ giảm hơn 2 tỷ USD, trở lại mức khoảng 26,5 tỷ USD vào năm 2026. Động lực thúc đẩy điều này là việc cắt giảm 20% viện trợ song phương cho khu vực, dự kiến sẽ giảm từ khoảng 11 tỷ USD vào năm 2023 xuống còn 9 tỷ USD vào năm 2026.
Việt Nam là nền kinh tế có thu nhập trung bình thấp theo Ngân hàng Thế giới. GDP năm 2023 trị giá 430 tỷ USD, chiếm 11,3% GDP khu vực Đông Nam Á. Với dân số 100 triệu người, GDP bình quân đầu người của Việt Nam là 4.282 USD, cao thứ 6 trong khu vực.
Từ năm 2015 đến năm 2023, 22.538 dự án viện trợ và phát triển đã được 80 đối tác phát triển thực hiện tại Việt Nam, với tổng trị giá 49,6 tỷ USD từ nguồn tài chính phát triển chính thức (ODF).
Giải ngân ODF bao gồm viện trợ, cho vay và các hình thức hỗ trợ khác cho Việt Nam đã giảm theo thời gian. Mức chi tiêu cao nhất năm 2015 là hơn 9,3 tỷ USD đã giảm hơn 2/3 xuống mức thấp nhất năm 2023 là 2,9 tỷ USD.
Không chỉ tiếp nhận viện trợ từ các đối tác, báo cáo Bản đồ viện trợ Đông Nam Á cũng cho rằng: Việt Nam đã cung cấp trung bình hàng năm 17 triệu USD cho ODF nội khu vực kể từ năm 2015. ODF nội khu của Việt Nam thường tập trung vào các lĩnh vực công nghiệp, khai thác mỏ, xây dựng và năng lượng.
Bên cạnh sử dụng hiệu quả nguồn vốn, Việt Nam cần phát huy nội lực của nền kinh tế, đặc biệt tập trung tạo thuận lợi cho khu vực tư nhân phát triển. Ảnh minh hoạ
Phát huy nội lực và sự năng động của khu vực tư nhân
Từ những phân tích trên, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi từ một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào viện trợ sang một quốc gia tiếp nhận vốn vay phát triển có chọn lọc, đồng thời bắt đầu tham gia vào mạng lưới cung cấp ODF trong khu vực. Đây là một bước tiến tích cực, phản ánh sự lớn mạnh của nền kinh tế và vị thế quốc tế của Việt Nam.
Tuy nhiên, xu hướng giảm ODF cũng khiến Việt Nam phụ thuộc nhiều hơn vào các khoản vay từ một số đối tác, điều này tạo ra những thách thức trong ngắn hạn đối với nền kinh tế. Trong bối cảnh đó, bên cạnh việc tận dụng hiệu quả dòng vốn ODF. Nếu Việt Nam có thể tận dụng nguồn tài chính ODF không chỉ để xây cầu, làm đường, mà còn để nâng cao năng lực quản trị, bảo vệ môi trường, thúc đẩy bình đẳng xã hội, thì đó sẽ là bước tiến quan trọng để Việt Nam đạt được khát vọng 2045, trở thành một quốc gia hùng cường.
Ngoài ra, để đạt mức tăng trưởng bền vững, Việt Nam cần nhìn nhận lại nội lực của nền kinh tế và phát huy nguồn lực từ nội lực. Đặc biệt, cần tạo dư địa để phát huy sự năng động của khu vực kinh tế tư nhân trong nước, tạo điều kiện để khu vực này gia tăng đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.
Thực tế, để phát huy nội lực của nền kinh tế từ khu vực tư nhân, ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 68/NQ-TW về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết đặt mục tiêu, đến năm 2030, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tốc độ tăng trưởng bình quân của kinh tế tư nhân đạt khoảng 10 - 12%/năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.
Đến năm 2045, kinh tế tư nhân Việt Nam phát triển nhanh, mạnh, bền vững, chủ động tham gia vào chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu; có năng lực cạnh tranh cao trong khu vực và quốc tế; phấn đấu đến năm 2045 có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế; đóng góp khoảng trên 60% GDP.
Để đạt được mục tiêu trên, Việt Nam cũng đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, bao gồm: Đổi mới tư duy, thống nhất cao về nhận thức và hành động, khơi dậy niềm tin, khát vọng dân tộc, tạo xung lực mới, khí thế mới để phát triển kinh tế tư nhân. Cùng với đó, đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách, bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng của kinh tế tư nhân…
Bản đồ viện trợ Đông Nam Á là một cơ sở dữ liệu toàn diện theo dõi các dòng tài trợ phát triển chính thức trên khắp Đông Nam Á, được khởi xướng bởi viện Lowy vào năm 2023 và được cập nhật hàng năm, dự án này được hỗ trợ bởi Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia.