Xóm Phia Đén, xã Thành Công, nơi có Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén, một “viên ngọc quý” của tỉnh Cao Bằng, từ lâu đã được biết đến là vùng sản xuất miến dong truyền thống. Với độ cao từ 900 - 1.200 mét so với mực nước biển, điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc thù đã tạo nên chất lượng dong riềng vượt trội, là nền tảng hình thành thương hiệu miến dong Phia Đén.
Trong Kế hoạch phát triển dịch vụ, du lịch vùng Phia Oắc - Phia Đén giai đoạn 2020 - 2025, địa phương xác định phát triển sản phẩm du lịch gắn với làng nghề truyền thống, trong đó nghề làm miến dong giữ vai trò quan trọng. Cùng với đó, thực hiện phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, giai đoạn 2021 - 2025, chính quyền địa phương đặt mục tiêu phát triển diện tích dong riềng toàn xã đạt từ 250 - 280 ha mỗi năm.
Miến dong Phia Đén được công nhận là sản phẩm của làng nghề truyền thống. Ảnh: Thế Hiển
Đến nay, diện tích trồng dong riềng trên địa bàn xã Thành Công đạt 261,64 ha, năng suất ước đạt 540 tạ/ha, sản lượng đạt 14.128,56 tấn. Đây là nguồn nguyên liệu quan trọng phục vụ sản xuất miến dong, góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.
Bên cạnh việc duy trì nghề truyền thống, Phia Đén từng bước định hướng sản xuất theo hướng hàng hóa, nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu, gắn phát triển làng nghề với mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững.
Từ định hướng phát triển làng nghề gắn với xây dựng nông thôn mới, thực tiễn tại Phia Đén cho thấy vai trò đặc biệt quan trọng của những người nông dân năng động, chủ động tiếp cận khoa học - kỹ thuật và công nghệ mới trong việc nâng tầm giá trị cây dong riềng và sản phẩm miến dong. Anh Nguyễn Trung Hiếu, sinh năm 1995, trú tại xóm Phia Đén, xã Thành Công, là một trong những điển hình tiêu biểu.
Gia đình anh Hiếu có truyền thống nhiều thế hệ trồng dong riềng và làm miến. Nhận thấy sản xuất trước đây còn manh mún, nhỏ lẻ, hiệu quả kinh tế chưa cao, anh Hiếu đã mạnh dạn đầu tư mở rộng quy mô, cải tiến máy móc, thiết bị nhằm nâng cao chất lượng và sản lượng miến dong. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu, sản phẩm chủ yếu tiêu thụ trong phạm vi gia đình và người quen, chưa có nhãn mác, bao bì nên sức cạnh tranh trên thị trường còn hạn chế.
Phơi miến dong ở Phia Đén. Ảnh: Trung Hiếu
Sau quá trình tìm tòi, học hỏi, cùng với sự hỗ trợ của Hội Nông dân và UBND xã Thành Công, anh Hiếu đã đăng ký xây dựng sản phẩm OCOP 3 sao với tên gọi Miến dong Trung Hiếu, được UBND tỉnh Cao Bằng cấp chứng nhận vào tháng 2/2023. Đây là bước chuyển quan trọng, tạo nền tảng để sản phẩm miến dong Phia Đén từng bước khẳng định thương hiệu, mở rộng thị trường tiêu thụ.
Từ nền tảng đó, anh Nguyễn Trung Hiếu tiếp tục đầu tư mở rộng xưởng sản xuất với diện tích trên 2.000 m², sản lượng đạt khoảng 15 tấn mỗi năm. Cơ sở sản xuất tạo việc làm thường xuyên cho 5 hộ gia đình trong xóm. Đồng thời, tạo thu nhập gián tiếp thông qua việc thu mua bột và củ dong cho hơn 10 hộ gia đình trên địa bàn, góp phần nâng cao thu nhập và ổn định sinh kế cho người dân địa phương.
Không chỉ tập trung phát triển kinh tế hộ gia đình, anh Hiếu còn tích cực vận động người dân trong xóm áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, từng bước nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm miến dong Phia Đén. Gia đình anh đã đóng góp trên 13 triệu đồng và 25 ngày công lao động tham gia xây dựng giao thông nông thôn; hỗ trợ ngày công cho 8 hộ gia đình xóa nhà tạm, nhà dột nát. Cùng với đó, vận động người dân giữ gìn vệ sinh môi trường, xây dựng cảnh quan nông thôn, gắn phát triển làng nghề với mục tiêu xây dựng nông thôn mới. Năm 2024, gia đình anh Nguyễn Trung Hiếu được công nhận là Hộ gia đình sản xuất, kinh doanh giỏi tiêu biểu của tỉnh và được Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng tặng Bằng khen.
Thực tiễn tại Phia Đén cho thấy, khi làng nghề truyền thống được quan tâm bảo tồn, phát triển theo hướng bài bản, gắn với ứng dụng khoa học - kỹ thuật và xây dựng thương hiệu, sẽ tạo ra động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn. Từ việc nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế đến chỉnh trang cảnh quan, nâng chất lượng đời sống cộng đồng, làng nghề miến dong Phia Đén đang từng bước đóng góp thiết thực vào mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.