Phát huy lợi thế về điều kiện tự nhiên, những năm gần đây, tỉnh Phú Thọ đã hình thành nhiều mô hình trồng cây dược liệu theo hướng hàng hóa, đặc biệt là cây ba kích tím. Không chỉ tạo ra sản phẩm nguyên liệu sạch phục vụ chế biến dược phẩm, ba kích đang trở thành “cây làm giàu mới” giúp nhiều hộ nông dân trên địa bàn tỉnh vươn lên thoát nghèo bền vững.
Ba kích tím: “Kho báu trong đất” giúp nông dân thoát nghèo
Trước đây, ông Bùi Văn Sỹ, nông dân xã Thái Hòa, kinh tế khó khăn từng loay hoay với cây ngô, cây lúa nhưng thu nhập không đáng kể. Từ sự nhạy bén với thị trường, ông mạnh dạn thử trồng cây dược liệu ba kích tím. Sau vài năm, nhận thấy hiệu quả kinh tế vượt trội, ông chuyển hẳn sang trồng dược liệu và khẳng định thu nhập cao gấp nhiều lần so với cây hoa màu truyền thống.
Từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ chỉ 1.000 m² của ông Bùi Văn Sỹ, đến nay, xã Thái Hòa đã trở thành vùng trồng ba kích tím tập trung với hơn 50 hộ tham gia, diện tích hơn 11 ha. Ảnh: Phùng Hải
Từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ chỉ 1.000 m² của ông Bùi Văn Sỹ, đến nay, xã Thái Hòa đã trở thành vùng trồng ba kích tím tập trung với hơn 50 hộ tham gia, diện tích hơn 11 ha, chủ yếu ở các thôn Hữu Phúc, Bắc Sơn và Yên Thích. Hằng năm, toàn xã cung ứng ra thị trường khoảng 200 tấn củ ba kích; đồng thời phát triển thêm dịch vụ cung cấp cây giống với quy mô 300 vạn cây giống/năm.
Theo ông Bùi Văn Sỹ, ba kích tím mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội so với cây lâm nghiệp dù chi phí đầu tư ban đầu cao hơn. Với mô hình sản xuất khoảng 2 ha, mỗi năm gia đình ông thu gần 500 triệu đồng từ bán cây giống và khoảng 800 triệu đồng từ thu hoạch củ. Mô hình còn tạo việc làm thường xuyên cho 6 lao động và 12 lao động thời vụ khó khăn tại địa phương.
Toàn bộ diện tích ba kích tím của gia đình ông Sỹ được trồng theo tiêu chuẩn GACP-WHO và được Công ty cổ phần Dược liệu Việt Nam ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, giúp nông dân yên tâm sản xuất, mở rộng diện tích, nâng giá trị kinh tế từ dược liệu địa phương.
Cùng với đó, hộ gia đình bà Nguyễn Thị Hà sở hữu 2ha trồng ba kích tím. Đây là loại cây dược liệu đòi hỏi từ 3 - 4 năm mới cho thu hoạch, nhưng giá trị kinh tế lại rất cao. Nhận thức được điều này, bà Hà chia diện tích thành nhiều lô với các mức tuổi khác nhau để đảm bảo năm nào cũng có sản phẩm thu hoạch, không bị gián đoạn thu nhập.
Từ khi được doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu đầu ra, mô hình ba kích của gia đình bà Hà đạt thu nhập hơn 1 tỷ đồng/năm, trở thành điển hình của mô hình trồng dược liệu mang lại thu nhập cao và ổn định cho nông hộ.
Không chỉ giúp người dân có nguồn thu bền vững, cây ba kích còn tạo ra cơ hội cho nhiều hộ nghèo, cận nghèo tham gia chuỗi sản xuất khi được hỗ trợ giống, kỹ thuật trồng, và chi phí ban đầu theo chính sách của tỉnh.
Nếu như cách đây vài năm, họ vẫn loay hoay với cây lương thực truyền thống cho thu nhập thấp, thì nay, việc chuyển sang trồng các loại dược liệu, đặc biệt là cây ba kích tím, đã giúp họ có nguồn thu ổn định. Hai câu chuyện thành công trên không chỉ là kết quả của sự nhạy bén và dám đổi mới, mà còn mở ra hướng đi bền vững cho hàng trăm hộ nông dân muốn thoát nghèo bằng cây dược liệu.
Chính sách mở đường: Dược liệu trở thành sản phẩm chủ lực
Cây ba kích cùng trà hoa vàng đã được đưa vào danh mục sản phẩm nông nghiệp chủ lực cấp tỉnh theo Quyết định số 2075 ngày 10/9/2018 của UBND tỉnh Phú Thọ.
Trên cơ sở đó, hàng loạt chính sách hỗ trợ đã được triển khai như: Nghị quyết số 86/2019, hỗ trợ liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2023 – 2025, định hướng đến 2030, triển khai mô hình dược liệu hữu cơ, gồm trà hoa vàng và ba kích, quy mô 1ha/mô hình. Nghị quyết số 20/2020/NQ-HĐND, hỗ trợ người dân, đặc biệt là hộ nghèo, chuyển đổi đất trồng lúa kém hiệu quả sang trồng cây có giá trị kinh tế cao.
Phú Thọ đang tạo ra những vùng nguyên liệu an toàn, góp phần thúc đẩy phát triển ngành chế biến dược phẩm và các sản phẩm bảo vệ sức khỏe người dân.
Qua đó, nhằm tạo ra những vùng nguyên liệu an toàn, đáp ứng những yêu cầu nghiêm ngặt, góp phần thúc đẩy phát triển ngành chế biến dược phẩm và các sản phẩm bảo vệ sức khỏe người dân; giúp người dân sản xuất (trong đó có các hộ nghèo, cận nghèo, mới thoát nghèo) giảm bớt khó khăn về chi phí đầu tư, nâng cao thu nhập trên diện tích canh tác. Đồng thời, phát triển các vùng hàng hóa tập trung, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng trưởng kinh tế và mục tiêu giảm nghèo bền vững theo chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025.
Không chỉ mang lại lợi nhuận cao cho các hộ nông dân, ba kích đang được định hướng trở thành cây xóa nghèo cho nhiều nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như: Hộ nghèo, cận nghèo, mới thoát nghèo; người dân ở vùng đồi, đất rừng; hộ sản xuất quy mô nhỏ cần liên kết đầu ra. Nhờ vậy, người trồng ba kích không chỉ bán sản phẩm với giá cao hơn thị trường, mà còn không lo lắng chi phí đầu tư ban đầu – rào cản thường gặp đối với hộ nghèo.
Với yêu cầu kỹ thuật cao, cây ba kích không thể sản xuất manh mún. Vì vậy, việc phát triển cây ba kích đang đi theo hướng: Sản xuất tập trung, liên kết với doanh nghiệp chế biến; tuân thủ tiêu chuẩn dược liệu quốc tế GACP-WHO; thúc đẩy ngành chế biến dược phẩm và thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Đây chính là "chìa khóa" để Phú Thọ không chỉ dừng lại ở sản xuất nguyên liệu thô, mà tiến tới xây dựng chuỗi giá trị dược liệu hoàn chỉnh, tạo việc làm, tăng thu nhập, đưa nông dân thoát nghèo bằng sản xuất bền vững.
Những mô hình trồng ba kích tím cho thấy tiềm năng lớn để hình thành vùng dược liệu trọng điểm của tỉnh. Khi các chính sách tiếp tục được triển khai mạnh mẽ, cùng với sự vào cuộc của doanh nghiệp trong bao tiêu, chuyển giao kỹ thuật, Phú Thọ có đủ điều kiện để xây dựng thương hiệu ba kích tím, mở rộng chế biến sâu, nâng giá trị sản phẩm, tăng tỷ lệ sản xuất dược liệu hữu cơ. Ba kích đang trở thành minh chứng rõ ràng rằng, khi nông dân được hỗ trợ đúng hướng, liên kết đúng cách, sản xuất nông nghiệp sẽ tạo ra giá trị bền vững, thay vì thu nhập bấp bênh như trước. Với chiến lược dài hạn và sự hỗ trợ xuyên suốt, cây ba kích không chỉ là cây dược liệu, mà còn là cây thoát nghèo, cây làm giàu mới cho nông dân Phú Thọ.